Þjóðviljinn - 25.09.1945, Blaðsíða 5

ÞriÖ'judagur 25. sept. X945.
ÞJÓÐVIL JINN
Og enn staðfestir Stefán gagnrýnina á sænska samninginn.
Vinir Stefáns í Svíþjóð hugleiddu mögu-
leika á að fela einhverju gömlu firma
umboð sitt á Islandi
*
Hvers vegna var hætt við þetta einmitt eftir að
Stefán fór til Svíþjóðar?

Stefán Jóhann heUU.rr
áíiam að. reyna að afsaim
sig af hinni dæmalaa&u
fiamKumu í sambandi vió'
Sví]jj c '•'•arsamnginn.. 'E ihi
fcrst honum þaö betur < n
við var aö búast. í sérhverri
aí'ikun hans felst sem sá
ásökun á hann og félaga
],'jns Claessen. Ekki þ’iríti
þó é að bæta. Qg nú :nú-
um við okkur að efninu.
Hvers vegna varð ekki
af því, að „þegar stofn-
uðu heildsölufirma“ væri
falið umboðið, sem
Stefán Jóhann og Co.
fengu?
Þjóðviljinn taldi í síðusi u
greinum sínum um þetta
mál að upplýst væri mcð
greinum Stefáns Jóh. að
„persónulegir kunningjar
Stefáns hefðu undirbúið
stofnun Sölumiðstöðvarum-
ar úti í Svíþjóð“ og þáð áð
ur en þeir komu þangaö
Stefán og Claessen. Þetla
var meöal annars byggt á
þessum ummælum Stefárs:
„Aður en sænsk-íslenzku
samningarnir voru gerðir
eða á árinu áður, var í Sví-
þjóð stofnað verzlunarfélag
er nefndist íslandsbolaget
A/B, með það fyrir augum
að selja sænskar vörur til
íslands og kaupa íslenzkar
vörur til Svíþjóðar“.
Þessar ályktanir hyggst
Stefán að hrekja í laugar-
dagsblaði AlþýÖublaðsins.
Hann segir svo:
„1. Fullyrðing Þjóðviljans
og ályktun út af grein
minni um þaö, að stofnun
sölumiðstöðvarinnar hafi
verið undirbúin í Svíþjóð
áður en samninganefndin
kom þangað, er röng og
villandi. í þann mund var
aðeins stofnaö í Svíþjóð ís-
landsbolaget er hafði mörg
sænsk verzlunarfyrirtæki áð
baki sér, en ekkert var þá
ákveðið, og ekki fyrr en um
ársfjórðungi eftir að gengið
var frá sænsk-íslenzku
samningunum, hvort nokk-
urt sérstakt sölufélag yrði
stofnað á Islandi, og ekkert
var rætt við mig né aðstoð-
ar minnar óskað við stofn-
un sölumiðstöðvarinnar
hér, fyrr en mánuði eftir
að hr. Cornelius kom hing-
að til landsins.
Til þess tíma munu hafá
verið athugaði möguleikar
á því að fela einhverju
þegar stofnuðu heilds_ölu-
firmammboð'fyfirlslands-
boJaget".
Hér birtir Stefán nýjar
og merkilegar upplýsingar.
Islandsbojaget, sem var
stofnað úti í Svíþjóð áður-
en Stefán fer þangað, at-
hugaöi möguleika „á aö
fela einhverju þegar stofn-
uðu heildsölufirma“ það
verkefni, sem sölumiðstöð
Stefáns og félaga hans
fékk. Það eru furðulegir
menn heildsalarnir í Reykja
vík, sem eiga hin „þegar
stofnuöu“ firmu ef þeir hafa
ekki viljað fá einkaumboð
fyrir fimmtíu stærstu út-
flutnings- og framleiðslu-
firmu Svía. Satt að segja
hefði maöur haldið að þeir
mundu hlaupa hratt i
kapphlaupi um það hnoss.
Og ekki virðist það hafa
verið verra fyrir Svía að fá
þessi umboö í hendur ein
hverju gömlu þekktu ís-
lenzku firma. En einhvern
veginn fór það nú svo aö
allir reyndust þeir þyngri
upp á fótinn en Stefán,
hann hreppti hnossið.
Við skulum nú ekki fjöl-
yrða meira um þetta mál,
en rifja upp þær staðreynd-
ir sem Stefán hefur sjálfur
upplýst.
1. Áður en Stefán og
Claessen komu til Svíþjóð-
ar var búið að stofna Is-
landsbolaget, tilgangur þess
var að selja sænskar vörur
til íslands og kaupa íslenzk
ar vörur til Svíþjóðar.
2. Sölumiðstöð Stefáns og
félaga hans var stofnuð að
tilhlutun Islandsbolaget.
3. Islandsbolaget athugar
möguleika á að fela ein-
hverju þegar stofnuðu firma
umboð sitt á Islandi.
4. Niðurstaðan var, a'
Stefán Jóhann, sonur Ar-
ents Claessen, prófessor
Hagalín, Guðmundur I.
Guðmundsson og Gísli Frið-
bjarnarson urðu fyrir val-
inu. Þeir fengu umboðið.
5. Cornelius, sá sem fékk
það hlutverk að ráðstafa
umboðum Islandsbolaget á
íslandi og tengdafaðir hans
Norlander, sem virðist vera
mikið við þessi mál riöinn,
eru persónulegir kunningj-
ar Stefáns og hann hefur
nokkrum sinnum heimsótt
þá í Svíþjóð ásamt Per
Albin Hanson.
Af öllum þessum forsend-
um ætlar svo Stefán mönn-
um að draga þá ályktun,
að hann hafi alls ekki not-
aö aöstöðu^sína ú -Svíþjóð-
-arförinhi til að ná hinum
margumræddu umboðum.
Hann um þaö en ekki má
hann ætlast til að rökvísi
hans verði viðurkennd sem
nothæf fyrir almenning.
Stefán ber höfðinu við
steininn.
Þjóðviljinn hefur upplýst
að samningurinn við Svía
er ekki jafnréttissamningur.
ívíar áskilja sér, að sam-
þykkja verð og gæði ís-
lenzkrar vöru áður en þeir
heimila innflutning. Engin
shk skilyrði eru frá Islands
hálfu, ísland er með samn-
ingnum skuldbundið til að
veita innflutning á allri
þeirri vöru, er í samningn-
um greinir, án tilhts til
verðs og gæða, aðeins ef
Stefán Jóhann eða einhver
annar biður um innflutn-
ing.
Þessu svarar Stefán Jóh.
þannig:
• „Um skilning á sænsk-ís-
lenzka samningnum, varð-
andi spurninguna um það,
hvort skylt sé að veita inn-
flutningsleyfi á öllu því
vörumagni, er Svíar töldu
sig geta látið, vísa ég til
áöur umgetinna bókana í
samninganefndinni, og
bendi auk þess á bréfa-
skipti formanna samninga-
nefndanna, er fram fóru við
undirskrift samningsins,
þar sem greiðslu- og gjald-
eyrismál fyrir sænskar vör-
ur eiga aö vera samningsat
riöi á milli Þjóðbanka Svía
og Landsbanka islands.
Þar að auki má sjá að á
tilkynningu, er gefin var út
sameiginlega af samninga-
nefndunum við undirskrift
samninganna, að lögð er
þar einungis áherzla á, áð
Svíar skuldbinda sig að gefa
útflutningsleyfi fyrir
ákveöu magni af sænskum
vörum og Islendingar á
sama hátt varðandi íslenzk-
ar vörur. Allt skraf Þjóðvilj-
ans um þetta efni er mis-
heppnuð tilraun til þess að
gera samr/ngana tortryggi-
lega og ala, að gömlum sið
og vana, á kala til Svía“.
Þannig skrifar Stefán eft-
ir aö hann veit að íslenzka
rkisstjórnin hefur fallizt
á skilning Svía á samningn-
um hvað þetta snertir, enda
er samningurinn ótvíræöur,
íslendingar eru skuldbundn
ir til að veita innflutning
fyrir öllum vörum er í hon-
um greinir jef__; innflutnings
er óskáð.
Stefán Jóhann og Arent
Claessen eru sannir að því
■Frh. á 7. síöu.
Pröfessor Laski gefur línuna um
„baráttuna gegn kommúnismanum”
Fyrir kosningasigur Verkamannaflokksins brezka
létu sósíaldemókratar í Vestur-Evrópu líklega um
samvinnu og jafnvel sameiningu við kommúnista-
flokkana. Á þessu varð snögg breyting eftir að úrslit
bezku kosninganna urðu kunn. Prófessor Harold
Laski, einn af andans mönnum brezkra sósíaldemó-
krata, fór sem heiðursgestur á þing flokksbræðra
sinna í Frakklandi og -á Norðurlöndum, og svo brá
við að vilji sósíaldemókrata til einingar verkalýðs-
flokkanna virtist þverra að fullu við komu þessa
7 ' ' •
brezka heiðursgests.
^LÞJÓÐASAMBAND sósíaldemókrata leystist upp
í styrjöldinni, en ýmsir kunnustu menn þess
flýðu til London, og fengu einkum inni hjá tíma-
ritinu Left News með skrif sín. Það var viðurkennt
að Alþjóðasamband sósíaldemókrata væri úr sögunni,
en mjög um það rætt, hvernig byggja skyldi nýtt
alþjóðasamband. Brezki Verkamannaflokkurinn lét
sig litlu skipta þessa loftkastala um alþjóðasamtök,
nema einstakir andans menn hans, og þá fyrst og
fremst prófessor LaSki, sem hefur haft náið samband
við sósíaldemókratana frá meginlandinu, og að því er
virðist lært af þeim.
<9
J^ASKI og þessir vinir hans telja að kosningasigur
Verkamannaflokksins brezka, sem enginn þeirra
bjóst við, hafi skapað skilyrði fyrir nýrri sókn sósíal-
demókratismans, með Breta sem aðalflokkinn. Þess
vegna hefur áherzla verið lögð á hindrun samein-
ingar við kommúnista. Þessar vonir eru byggðar á
þeirri hugmynd, áð eftir sigurinn í Bretlandi fylgi
álíka sigrar sósíaldemókrata um alla Vestur-Evrópu,
en það er ekki einungis ólíklegt, héldur óhugsandi.
Ástandið í löndunum, sem verið hafa hernumin, er
gerólíkt ástandinu í Bretlandi, og öll líkindi til að
þróunin yfir í sósíalisma gangi hraðar á meglnlandi
Evrópu.
gRETLAND e.r auðvaldsríki áfram, þó þar taki við
völdum sósíaldemókratísk ríkisstjórn, og meðan
ekki hafa verið gerðar róttækar ráðstafanir til að
breyta hagstjómarkerfi landsins í sósíalistíska átt,
verður Brétland mjög háð bandaríska auðvaliinu.
Utanríkisráðherra Verkamannaflokksins, Ernest
Bevin, reyndi þegar í byrjun stjórnartímans að full-
vissa bandaríska afturhaldið um að ekki þyrfti að
óttast snöggar breytingar á hinni afturhaldssömu
utanríkispólitík Bretlands, en.samt þótti Bandaríkja-
auðvaldinu nauðsynlegt að minna brezku stjórnina
á hvað við lægi ef hún ætlaði að verða of róttæk,
með hinni skyndilegu uppsögn láns- og leigusamn-
inganna. Bandaríkjaauðvaldið óttast ekkert meir en
ef Bretland færi að halla sér á sveif með frelsis-
hreyfingum Evrópumeginlandsins og Sovétríkjunum.
Forustu miðstjórnarformanns Verkamannaflokksins
brezka, Harold Laskis, í nýrri sókn sósíáldemókrata
„gegn kommúnismanum“ hefur því verið fagnað
mjög af auðvalds- og afturhaldsblöðum heimsins,
en hinsvegar valdið vonbrigðum og reiði meðal frjáls-
lyndra verkalýðssinna í hópi sósíaldemókrata, "sem
trúðu því, að eining verkalýðsins'ffáígaðist óðum.
L