Þjóðviljinn - 27.09.1945, Blaðsíða 5

Rmmtudagur "27. sept. 1945 “ 5*4 Ó Ð VIL JIN N 9
Li.■--.... ■!.— *. ■ . '...'SSSSST,1,.,.. ,i.. -i——.11 tb '* —r --—. ..." — ..-TTmTTS
Ofsótt af Gestapo
Franska verkalýðssambandið og
heimsþingið í París
jpYRSTU fregnirnar af heimsþingi verkalýðsfélag-
anna í París eru farnar að berast, og er þeim
fylgt af áhuga um allan heim.
glNN af áhrifamestu mönnum ráðstefnunnar verð-
ur án efa Frakkinn Louis Saillant, ritari franska
verkalýðssambandsins (Confédération Generale du
Travial) og forseti stjórnar frönsku þjóðfrelsishreyf-
ingarinnar. í grein sem birtist í rússneska tímarit-
inu „Nýir tímar“ nú í þessum mánuði ræðir Saillant
um ■heimsþingið og segir m. a.:
J^jTYRJÖLDINNI í Evrópu lauk í maí. í ágúst lauk
styrjöldinni í Austur-Asíu og á Kyrrahafi með
uppgjöf Japana. Þjóðir heimsins eiga ekki lengur r
styrjöld. Næsta verkefnið er skipulagnmg friðarins.
Sá friður verður því * aðeins raunverulegur, að
bræðralag og traust ríki þjóða í milli, og þar geta
verkalýðsfélögin lagt frám stóran skerf. Alþjóðasam-
band verkalýðsfélaga hefur einmitt þar miklu hlut-
verki að gegna.
jpRANSKA verkalýðssambandið telur sér það mik-
inn heiður að hafa verið falið að skipuleggj'a
heimsþingið í París og bjóða velkomna hingað full-
trúa allra landa. Fyrir ári var öllum kröftum franska
verkalýðssambandsins einbeitt að uppreisn og frels-
isbaráttu, með það markmið að reka þýzku nazist-
ana burt úr Frakklandi. Fyrir ári voru götuvígi um
álla Parísarborg og harðvítugir bardagar háðir á
götunum. Fyrir ári gerðu verkamenn Frakklands
stórfenglega uppreisn gegn innrásarhernum og hin-
um innlendu þjónum hans og tryggðu >sér rétt til
að mynda á ný frjáls verkalýðsfélög.
jpJEIMSÞINGIÐ er haldið á fimmtíu ára afmæli
franska verkalýðssambandsins. ■ Einunr mánuði
eftir frelsun Frakklands- hafði’ sambandið nærri
þrjár milljónir meðlima. Nú er meðlimatalan kom-
in yfir fimm milljónir, og sýnir það vöxt samtak-
anna, sem heldur stöðugt áfram. Heimsþingið kemur
því saman í landi sem á lifandi og hraðvaxandi
verkalýðshreyfingu'. Og Frakkar ætla sér að leggja
fullan skerf til þess að hið nýja alþjóðasamband,
sem felur í sér alþjóðlega einingu verkalýðsfélag-
anna verði lífhæft.
(^JTYRJÖLDIN hefur víða orðið til þess að koma á
einingu í verkalýðshreyfingunum. Vönandi þarf
ekki þriðju heimsstyrjöldina til að kenna þeim sem
eru móti einingunni og reyna með öllum ráðum að
hindra hana (eins og stjórnendur American Feder-
ation of Labor) að alþjóðleg eining verkalýÖLireyf-
ingarinnar er mikilvægt atriði til viðhalds heims-
friðnum og hindra starf stríðsæsingamanna.
J)ARÍSARÞINGIÐ verður að gefa alþýðu heims-
ins meira en vonir, það verður að gefa henni
vissu um að verkalýður heimsins ætli sér að verða
ein öruggasta stoð heimsfriðarins; stofnun sem sé
fær um að leysa þau miklu verkefni sem framund-
an eru:

Fréttaritari blaðsins átti
nýlega tal við sænska konu,
sem á heima í Gautaborg.
Saga hennar er ein hinna
mörgu sannana fyrir rétt-
mæti þess, sem „Expressen“
hefur birt áður, sérstaklega í
sambandi við mál Hanns
Munzerts, sem nú liggur fyr-
ir útlendinganefndinni.
Frú Ragnhild Wendsehlag,
sem nú er aftur órðin heimil-
isföst í Gautaborg, getur af
eigin raun borið um afLeið-
ingarnar af njósnum Gest-
apo í Svíþjóð, og meðferðina
á þýzkum borgurum, sem
neituðu að taka þátt í naz-
istasamiökum Þjóðverja hér
á landi. Saga hennar er lýs-
ing á baráttu einmana en hug
rakkrar konu við þýzku leyni
lögregluna bæði í Þýzkalandi
óg hér 1 Svíbjóð, yfirheyrsl-
um hjá Gcstapo, ofsóknum
og taugaæsandi flótta á síð-
ustu stundu heim til Svíþjóð-
ar. Aðeins þessi lýsing væri
nægileg til þess að réttlæta
hina vaxandi gremj.u manna
yfir, að þýzkir njósnarar
skuli enn fá að ganga lausir
hér í Svíþjóð.
ÞAU AFNEITUÐU
NAZISTUM
— Maðurinn minn var
þýzkur og átti verksmiðju í
Berlín, segir frú Ragnhild
Wendschlag. — Hann neitaði
að taka þátt í nokkrum naz-
istasamtökum, alveg eins og'
ég hér í Gautaborg mótmælti
því að vera talin af „þýzkri
þjóð“ og verndaði son minn
gegn öllum tilraunum naz-
istalegátanna í Gautaborg til
að innlima hann í „Hitlerju-
gend“-félag sitt.
Árið 1942 fékk ég vitneskju
nm, að maðurinn minn væti
veikui. og vildi ég þá fara
til Berlínar til þess að hjúkra
honum. Eg sneri mér til
þýzku ræðismannsskrifstof-
unnar í Gautaborg til að fá
vegabrét mitt áritað. Ræðis-
maðurinn þóttist ekki geta
gert það, en vísaði mér í stað-
rnr. til dr. Hanns Munzerts,
sem heima í íbúð sinni hafði
komið sér upp skrifstofu fyr-
ir starfsemi sína sem æðsti
fulltrúi nazista í Gautaborg.
Dr. Munzert yfirheyrði mig
mjög nákvæmlega, og sagði
mér að lokum, að hann gæti
aðeins veitt mér leyfi til að
ferðast inn í Þýzkaland, en
ekki til áð fara þaðan aftur.
Hann lagði fast að mér að
undirrita beiðni um að flytj-
ast til Þýzkalands aftur og
setjast þar að. En því neitaði
ég.
Eg komst samt sem áður
til Berlínar og heim aftur.
Átti ég það að þakka þeim
góðu samböndum, sem maður
inn minn hafði.
Árið eftir 1943 fékk mað-
urinn minn taugaáfall. —
Hann var eins og ég undir
stöðugu1 eftirliti Gestapo. Eg
Eftirfarandi blaðaviðtal er tek-
ið úr sænsku biaði, ,JEXPKESS-
EN“. — Frú Ragnhild Wends-
chlag, sem viðtalið er við, er
sænsk, fædd og uppalin í Gauta-
borg, en var gift þýzkum manni.
Rétt áður en stríðið byrjaði
fór hún ásamt. syni sínum til
Gautaborgar og settist þar að.
En maður hennar varð eftir í
Berlín.
reyndi þá aftur að fá leyfi
til að fara til Þýzkalands. í
þetta sinn varð ég að snúa
mér til Herberts nokkurs
Patzelts, sem þá var keppi-
nautur di1. Munzerts um völd
in en nú situr í sænskum
fangabúðum. Patzelt var enn
verri viðureignar en Munz-
ert. Hann tók mig þegar til
yfirheyrslu, vildi fá upplýs-
ingar um efnahag minn og
fleira, sem ég taldi, að hon-
um kæmi ekkert við. Niður-
staðan varð, að hann taldi
sig heldur ekki geta gefið
mér leyfi til annafs en að
komast inn í Þýzkalmd, og
bætti við í ögrunartón, að
með þeim góðu samböndum,
sem ég hefði haft síðast, ætti
mér ekki að verða skotaskuld
úr því að komast aftur til
Svíþjóðar. Að lokum lofaði
hann þó, að hann skyldi sím-
leiðis útvega mér heimfarar-
leyfi. Varð ég að greiða hon-
um fyrir. þetta. — Síðar fékk
ég að komast að raun um,
hvers virði loforð hans var.
BRÉFIN VORU OPNUÐ
OG LESIN
Ekki leið á löngu áður en
við hjónin vorum bæði tekin
til yfirheyrslu hjá Gestapo
í Berlín. Eg var ákærð fyrir
að hafa sýnt andnazistiskt
hugarfar með þvi að hafa
ekki verið með í felagsskap
Þjóðverja í Gautaborg, fyrir
að hafa neitað að taka þátt í
samkomum í „Deutsches
Heim“, — miðstöð nazista í
Gautaborg — og fyrir að ég
veitti syni mínum uppeldi í
anda, sem væri fjandsamleg-
ur hagsmunum nazista. Sam-
tímis reyndi Gestapo að
þvinga manninn minn til að
kalla son okkar til Þýzka-
lands. Þegar það gekk ekki
með fögrum fyrirheitum —
það var sýnt fram á, hvílíkan
frama hann gæti átt í vænd-
um í SS-sveitunum — þá var
gripið til hótana. — Eg skrif-
aði þá syni okkar og bað
hann að gæta þess að koma
aldrei á ræðismannsskrifstof-
una í Gautaborg eða á neinn
annan stað, sem Þjóðverjar
réðu yfir. — Eg hafði visst
hugboð um, hvað þá gæti
komið fyrir. Þetta bréf sendi
ég eftir leið, sem ég þóttist
viss um að væri fullkomlega
örugg. Öll bréf til mín voru
gerð upptæk, og ég vissi, að
í tvö ár
hið sama mundi gert við
hvert bréf, sem ég reyndi
að senda eftir venjulegum
leiðum. — Síðar fékk ég að
vita, að sonur minn hafði
verið tekinn og yfirheyrður
af nazistafulltrúunum í
Gautaborg á meðán mér var
haldið í Þýzkalandi. Þegar
þeir gátu . ekki komizt neitt
áleiðis með hann, fékk hann
skipun um að mæta til her-
þjónustu í Þýzkalandi, þrátt
fyrir að hann var ekki einu
sinni fullra sextán ára að
aldri. — Önnur slík skipun
kom nokkru síðar, en þá
skárust sænsk yfirvöld í leik-
inn og veittu honum sænsk-
an ríkisborgararétt, það bjarg
aði honum.
„VIÐ HÖFUM MENN í
STOKKHÓLMI“
Við eina af yfirheyrslun-
um, sem oft voru mjög nær-
göngular, var ég ákærð fyrir
að hafa áminnt son minn um
að forðast nazistafélagsskap-
inn og skrifstofur þeirra í
Gautaborg. Þetta v.ar einmitt
það, sem ég hafði. skrifað
honum, en ég neitaði o.g fékk
þá svarið:
— Það borgar sig ekki fyr-
ir yður að reyna að neita.
Við höfum menn í Stokk-
hólmi, sem geta komizt eftir
öllu — einnig þvf, sem stend-
ur í bréfunum yðar!
Meðan á þessu stóð reyndi
ég hvað eftir annað að fá
leyfi til að fara aftur heim
til Svíþjóðar og sænska ræð-
ismannsskrifstofan í Berlín
veitti mér alla þá aðstoð,
sem hún gat. En þeir Munz-
ert og Patzelt í Gautaborg
komu jafnan í veg fyrir að
mér vaéri veitt heimfarar-
leyfi.
Eg var nú elt. hvar sem ég
fór, og undir ströngu eftir-
liti bæði nótt og dag, og á-
kærurnar gegn mér hrúguð-
ust upp. — Ein var t. d. sú,
að ég hefði átt að segja heima
í Gautaborg, að „Stórþýzka-
land gæti sennilega orðið lít-
ið aftur“. Þessu svaraði ég
með tilvitnun í grein Göbb-
els í „Das Reich“, þar sem
hann segir: „Mikilleikinn
felst í hugsjóninni — hún
getur sigrað jafnvel við
múra Berlínar“, og bmtti við
samanburði við Svíþjóð, sem
einu sinni hefði verið megin-
landsstórveldi, en fundið
sjálfa sig innan núverandi
landamæra sinna.
Tvennt var það einkum,
sem varð mér til mikillar
hjálpar: Annað var það, að
ég kom því svo fyrir að eiu-
hver vina minna úr sænsku
„nýlendunni“ í Berlín, eða
sem hafði einhverja mikils-
varðandi stöðu í Þýzkalandi,
væri jafnan við hendina, þeg-
ar ég var sótt til yfirheyrslu
-eða fékk skipun um að mæta
hjá Gestapo. — Þeim var
alveg sérstaklega ■ illa við að
sjá bíl með þekktu merki,
eða með mikilsvirtum manni
í, bíða mín við dyrnar. Dræg-
ist það mjög lengi, að ég
kæmi út, kom viðkomandi
maður þá stundum inn og
gerði fyrirspurn um, hvort
ég færi ekki að koma. —
Hitt var sú heppni mín, að
þegar á ’ leið og fyrstu til-
.raunirnar með að hræða mig
höfðu strandað, var það frem-
ur mannúðlegur maður, sem
stjórnaði yfirheyrslunum. Eg
talaði svo sannfærandi við
hann, að vélritunarstúlkán
hans fór að gráta, og ég fann
það greinilega, að hann leit-
aðist við að láta mig sleppa
undaii ákærunum.'
Frh. á 7. síðu.