Þjóðviljinn - 07.06.1946, Blaðsíða 5

Föstudagur 7. júní 1948
ÞJÓÐVILJINN
Megineinkenni stjórnmálaþró-
unarinnar í Evrópu að styrjöld-
inni lokinni hefur verið sam-
starf allra lýðræðis- og fram-
faraafla í ])ví skyni að flýta fyr-
ir endurreisninni og útrýmingiE
nazismans. 1 nær öllum þeiin
löndum, sem verið liöl'ðu úndir
járnhæl nazismans, hafa stjórn-
málaflokkarnir látið beina
flokksliagsmuni víkja fyrir kröf
unni um endurreisn þjóðlífsins,
efnalega sem andlega. Gleðileg-
ur vottur þeirrar einingar er
hið nána samstarf, sem verka-
lýðsflokkarnir í ýmsum löndum
Evrópu liafa átt með sér, sam-
starf, sem í nokkrum tilfellum
Ásmundur Sigurjónsson:
Pólitískt fréttabréf frá Danmörku
réttlátu liegningarlögum fyrir
landráðaglæpi, sem frelsisráðið
liafði undirbúið, liefði ári síðar
verið svo gerbreytt af dómstól-
unúm með blessun rikisstjórn-
arinnar, að óþekkjanleg væru'?
Hver hefði trúað því, að verka-
lýðnum, sem á liernámsárunum
hafði ofðið að bera þyngstu
byrðar hernámsins, liafði orðið
að búa við sömu launakjör í
, , . . . fi i i fimm döng ár, meðan allt verð-
hefur leitt til sameiningar flokk-
, , „ . lag fór síhækkandi, yrði ári sið-
anna, þrátt fyrir tilrauin.rj ö J
brezkra sósíaldemókrata til að
koma í veg fyrir það. Þessi sam
skulu þau gerð að sérstöku um-þingi hefði verið sýnt fram á, að
vinna verkalýðsflokkanna hefitr
án efa ált sína hlutdeiid í hinni
miklu fylgisaukningu hinna rót-
tæku afla í evrópskúm stjórn-
raálum. Stjórnmálaþróunin í
Eyrópu hefur því gefið góð fvr-
irlieit og bjartar vonir.
Klofningsstarfsemi brezkra
sósíaldemókrata
Ekki hefur þó myndin að
öllu leyti verið skuggalaus. Sig-
ur Vérkamannaflokksins í Bret-
landi hefur ekki haft þá brevt-
ingu á utanríkisstefnu brezku
stjórnarinnar í för með sér, sem
menn höfðu gert sér vonir utn.
Þvert á móti hefur Verkamann.t
flokksstjórnin brezka undir for-
ystu Bevins í einu og öllu fyigt
sömu stefnu, sem samsteypu-' herná
iStjórn Churchills hafði. Enn s'í-i
I ar neitað um sjálfsögðustu kjara
bætur og sviptur verkfallsrétt-
inum að auki?
Orsökin: Simdrungin í
verkalýðshreyfingunni
Hver er orsökin fyrir þessari
þróun? Þeirri sþurningu virð-
ist í fljótu bragði vandsvarað,
en meginorsakarinnar er vafa-
Jaust að Jeita í sundrungu verka-
iýðsflökkanna. Eins og áður er
sagt, virtist svo, sem miklar lik-
ur væru á því, að samningatil-
raunir verkalýðsflokkanna i
Danmörku og Noregi 'um sam-
einingu mundu bera árangur.
Þær tilraunir strönduðu á óbil-
girni sósíaldemókrata, sem ekki
vildu sætta sig við, að áhrif
kommúnista í liinum nýju flokk
um yrðu í samræmi við liina
miklu fylgisaukrtingu þeirra á
Flokkarnir
til kosnipga.
ræðuefni. Verkföllin liófust er
samningaumleitanir um launa-
kjör ófaglærðra verkamanna og
sfátrara fóru út um þúfur. Sátta-
tilraunir voru reynd.ar, en báru
ekki árangur. Kröfur verka-
manna voru í engu stórvægileg-
ar, um raunverulegar kaupliækl'-
anir var alls ekki að ræða, að-
eins hækkanir til samræmis vii)
hækkandi verðlag. En atvinnu-
rekendur komu með s.ömu við-
báruna, sem þeir liafa notað, frg.
verkalýðurinn myndi ekki sæiia
sig við að vera beittur fantatök-
um. Verkamenn urðu við áskor-
uninni, en frumvarp ríkisstjórn-
arinnar var samþykkt gegn al-
kvæðum kommúnista og sósial-
deinókrata.
„Lög eru lög, og lögum
á að hlýða“
Vinstri stjórnin bar fram frv,
um breytingu á lögunpm. Megin
einkenni þess var, að draga
skyldi úr öllum refsingum land-
ráðamanna. Frumvarpið kom ný
lega úr nefnd, þar sem fulltrú-
ar ajlra flokkanna, höfðu fjallað
um ]>að. Var það þá orðið svo
gerhreytt, að óþekkjanlegt var.
Virðist því, sem flokkarnir geti
þó sameinazt um það, að land-
ráðamennirnir fái makleg mála-
gjöld.
„IJt með Knút“
Eitt er þó víst, að meðan nú-
1
verandi stjórn er við völd, fæst
engin lausn á því frekar en öðr-
1 samhandi við verkföliin u,n vandámálum í dönskii'þjóð-
gþrðist það,.að þrír fyrrverandi Hfi, Kem bíða lausnar. Sú krafa
nleðlimir frelsisraðsins buðust hefur því fengið æ meiri hljóm
þ' í er skiPulögð verkalýðshrej f | til að kynna sér málin og gera1 grimn, að vinstri stjórnin fari
tillögur um það, hverja lausn fr/,. „Út með Knút“, er lausnar-
þeir teldu sanngjarnasta. Var orðið, skilyrði fyrir því, a5
þessi leið, eins og á stóð, heppi- vandamálin leysist.
legust til að málið leystist, s\o Allir andstööuflokkar ríkis-
að allir mættu við una. En b.oð sljórnarinllar raunu sannfærðir
þessara manna var virt að v«lt-jum> að henni hafi algerfega nns-
ugi af hinum sósíaldemókratísku ' tekizt stjórnarstarfið. En annað
leiðtogum danska verkalýðsins. I
imsarunum.
gengu sundraðir
ur afturhaldið í Cirikklandi vi‘l .Dönsku sósialdemókratarnir töp
völd í skjóli brezkra byssu-1 uðu ]nikiu fylgi, að safna skapi
sem fylgi kommúnista jókst.
Vinstri flokknum (Bændaflokkn
um) jókst einnig fy.lgi, ekki sizt
vegna þess að nazistar og „saru-
stingja, og ekki er annað sýnna
en fasistastjórn Francos finn.i
náð fyrir augum hrezku stjórr.-
arinnar. Alvarlegasta ávirðing
brezkra sósíaldemókrata eru þó starfsmenn“ fyiktu sér um hann.
tilraunir þeirra til að viðhald i §<ji5jajtjerahkrataflokkurinn var
klofningnum i evrópskri veik.r- enn stærsti flokkur þingsins,
lýðshreyfingu og koma í \eg Dg har þvi ákylda til að beita
I
ing bar fram fyrstu kröfur um
kjarabætur, nefnilega „að at-
vinnuvegirnir gætu ekki borið
hærra kaup.“
Eftir að staðið hafði í þóli
nokkrar vikur ákvað ríkis.stjórn-
in að hera fram frumvarp í
Ríkisþiiiginu, þar sem tillögur
sáttasemjara í launakjaramáli
slátrara voru gerðar að Jögum
og þeir þannig sviptir verkfalls
réttinum. Laugardaginn 11. mai, I
er ríkisstjórnin liafði gert þessa
fyrirætlun sína kunna, hófust
viðtæk mótmælaverkföll um alla
Danmörku, sem náðu hámarki í
Kaupmannahöfn, þar sein talið
var, aö um 100 þús. verkamenn
tækju þátt í þeihi. Verkföll þessi
voru gerð í samúöarskyni með
slátrurum og i mótmælaskyni
við stefnu ríkisstjórnarinnar í
þessu máli, sem öðrum. Full-
yrða má, að verkamenn allra
flokka stóðu á hak við Jiessi
verkföll, svo víðtæk sein þan
voru. Til nokkurs óróa kom í
Kaupmannahöfn, sem þó va'r
mjög orðum aukinn í fréttaskeyt
utn til íslenzkra blaða. Sósial-
demókratar reyndu að kasta
sökinni á þessum óeirðum á
herðar kommúnista, og for-
dæmdu verkföllin með öllu (það
atvinnurekendum. SÓsíaldemð-
kratar höfðu allan tímann, sem '
deilan stóð yfir og komið hal'ði 1
til tals, að liún yrði leyst með
gerðardómslögum af ríkisþing-^
inu, h.aft sömu afstöðu og ai- f
vinnurekendur, nefnilega „að
lög séu íög, og lögum eigi að
hlýða.“ Þannig er þá komið fyr 'j
ir hinum sósíaldem.ókratísku
leiðtogum danska verkalýðsins.1
Ef afturlialdið skríður saman til
, mál er, hvort þeir bera gæfu til
að koma sér saman um mýndun
nýrrar stjórnar. Sennilegast er,
að áður verði að l'ara frárh kosn
ingar, línurnar þurfá að skýr-
ast, enda hefur roátt væntá kosn
i.nga í Danmörku síðan um ára-
mót og allar liluir henda til þess,
að þær fari fram einhvérn tima
sumar. Skal ósagt látið um,
hver úrslit þeirra verða. Eitt er
fyrir sameiningu verkalýös-
flokkanná. Þær tilraunir ha'a
tekizt misjafnlega. I Noregi
Danmörku háru þær árangur, _flir i1Prnámið vnr hvooð ’i
,var eltu hernamið, var Dyggo a, óeirgunum j,afði
því miður. Samkomulagstilraun- þ e a s á grundvelli þjóðlegi
ir verkalýðsflokkanna í Noregi > einingar til þess að flýta fyr_
og Danmörku, s.l. haust, seni^. endurreisninni. Sósíaldemó-
gafu góðar vonir, strönduðu :i kratar brugðust ])ó þess-tri
óbilgirni sósíaldemókrata, og skyldu sinni, en réðust í staðinu
á kommúnista fyrir klofningá-
starfsemi í verkalýðshreyfing-
1 sér fyrir inyndun samsteypu-
stjórnar á sama grundvelli og;kom reyndar siðar j ljos> að
samsteypustjórnin, sem mynduð, maður sá> sem staðið hafði fyrir
nokkrum vik-
um áður lýst því yfir í viðtali
við „Social-Demokraten“, að
liann væri sósíaldemókrati (!).
þó vist, að Yinstri flokkurinn
hefur ekki unnið sér fylgi með
að svipta verkalýðinn dýrmad- j frammistöðu sinni i stjórnar-
ustu eign hans, verkfallsréttiu- starfinu 0g sós.íaldemókrata;’
um, þá her honum að hlýða þv; llafa ekki gert það með afstöðu
möglunarlaust. Annars er liessi sinni j verkföllunúm.
afstaða sósíaldemókrata engin
nýjung fyrir þá, sem kunnugir
enii islenzku stjórpmálalífi.
Óánægjan með dómana
yfir landráðamönnunum
L.esendur íslenzkra blaða
minnast þess væntanlega, er alls
herjarverkfall var gert hér í
Þrátt fyrir allt
1 upphafi þessarrar greinar
var þess getið, að menn hefðu
‘orðið fyrir vonbrigðúm vegna
þróunarinnar í Danroörku. Og
rétt er það, að margar þær von-
ir, er menn báru í brjóstl, þeg-
ar hernámsoki Þjóðverja var létt
])að var ekki tilviljun ein, sem
réð því, að samnjngarnir fóru
út um þúfur, er formáður 'unni( t)> ])cssi
brezka
Verkamann.aflokksins,
varð til þess,
afstaöa þeirr-j
að minnililula-
Afstaða kommúnista
Afstaða kommúnistanna !il
verkfallanna var þessi: Þeir
Kaupmannahöfn 9. febrúar s.l. af þjóðinni, hafa brugðizt. En
í mótmælaskyni við dóm, sem ýmisiegt er það, sem bendir á.
felldur liafði verið yfir glæpa-'að andinn frá hemám.sárunum
manninuin Klagenberg. Sannað|0g frelsisbaráttunni lifi enn með
var, að hann hafði gefið nazist- donsku þjóðinni, og að baráttan.
ingur í verkalýðshreyfingunni undir forystu Knuds Kristensens.
Ilarold Laski, kom til landanna. | stjðrn vinstri flokksins, sem enn,
t Danmörku hefur þessi klofn- situr> komsl að stjórnvöldum1 <iag mest þörf á vinm,1Yiöi U1 að
I ... ... ..... j hægt verði að reisa við efna?
I hagslegt ástand tandsins. En eft höfðu dómstólarnir
j ir að verkföllin höfðu sjálfkrafa
lirotizt út, féllust þeir á rétt-
Iiaft geigvænlegar, en unt
lærdómsríkar afleiðingar.
leið
Hver hefði trúað því?
Stjórnmálaþróunin í Dan-
mörku s.l. ár hefur valdið mönn
um miklum vónbrigðum, ekki
Óvissan í dönsku stjórnmála-,
lífi í dag, óánægjan vegna með-
ferðar dómstólanna á málum
landráðamannanna, hin hörðu
átök um réttarbætur verkalýðs-
ins; alt á þetta rót sína að rekja
til sundrungarinnar í verkalýðs-
sízt Dönum sjálfum. Hver hefði i hi’eyfingimiii og ])ess, að aftiu'
trúað því 5. maí 1945, að ári haldssöm, en getulaus minn'.
síðar sæti við vöid minnihluta-
stjórn í Daninörku, skipuð 'fúll-
trúum flokks, sein ætti fylgi
sitt ekki sízt ineðal þess hluta
þjóðarinnar, sem fegnastur hafði
verið hiutskipti sínu úndir
liinni nazistfsku valdstjórn?
Hver liefði trúað því, að hinúm
hlutastjórn situr al' þeim orsök-
um við Völd.
Verkföllin í Danmörku
að undanförnu
Vegna villandi frásagna, sem
birzt liafa í islenzkum blöðum
um verkföllin í Danmörku,
uin upp nöfn fjöggurra frelsis- j senl nu er háð fyrir auknum
sinna, sem síðar höfðu verið mannréttindum og bættúm kjör-
myrtir af Gestaþo. Samkvæmt unl alþýðu manna, muni ljúka
lögum hefði liann átt að dæmasl með sigri frainfaraafjanha. Verk
til dauða. En dómstóllinn þ.ótt- fguin í vetur sýna, að danskur
ist ekki þurfa að taka tillit til verkídýður er enginn hvítyoð-
örfuðu ekki til vcrkfalla, þar þeirra, en dæmdi hapn í tíu ára1 uugiir, sem afturhaldi.ð getui-
sem atvinnulífi banmerkur cr í fangelsisvist. J leyft sér að leika, eins og þvi
Allt frá því að vinstristjórnin sýnist. Og þeir, sem á'ttú þess
kom til valda og jafnvel fyrr kost að' sjá hina glæsiíegu kröfu
þótzt hafa göngu, er 150 þúsundir Kaup-
rétt til að misbeita lögunum eft- nianuahafnarbúa tóku þátt í tit
ir vild, enda leikið grunur á, að að krefjast þess, að danska
bein fyrirmæli frá stjórninni stjórnin sliti öllum stjórnmála-
anleg. Óliugsandi væri, að vinnu j lægju fyrir um það. Komið tengslum við fasistastjórn
friður gæti til lengdar haldizt hafði til mótmælávérkfálls víða Franeós, eru þess fullvissir, að
mæti þeirra og kváðu þau skilj-
í landinu, meðan verkameim
væru beittir slíkum fantatökum,
um landið og krafizt liafði verið danskur almenningur -er þess
réttlátra refsinga fyrir glæpi
sem svipting verkfallsréttarins landráðamanna. En með þessuin
dómi náði reiði og
mennings hámarki.
væri Ög við völd sæti stjórn, er
hefði algeran minnihluta þjóðar-
innar að baki sér. Á mánúdag,
er verkföllin liöfðu staðið yfir í
tvo daga, skoruðu þeir á verka-
nienn að hverfa aftur til viniju,
þar eð tilgangi verkfallanna
væri náð, rikisstjórn og ríkis- nna hefur þó lítið minnkað
vel minnugur,
að fasisminn i
hvaða inynd, sem hann birtist,
gremja al-'og i hv-aða landi, sem KanU
Allsherjar- þrífst, er liættulegasti óvinurinn.
verkfallið brauzt út svo að segjn Það er því, þrátt fyrir allt, full
af sjálfú sér. Dómar þeir, séiíi ástæða til að ætla að danska
félldir liafa verið siðan, sýná,
að það liefur ekki verið árang-
urslaust. En óánægjan með dóm-
þjóðin mUrii brátt siiúá inn á
sömu leið og aðrúr þjóðir Ev-
rópu ganga i dag, Jeiðina'
sósíalismans.