Þjóðviljinn - 10.11.1946, Blaðsíða 5

Sunnudagur, 10. nóv. 1946.

5
Ási í Bœ:
GAMALL MAÐUR
KVIKmYADIR
Tjarnarbíó:
Maðurinn frá Marokkó
Gamli maðurinn leit upp úr
skjölunum, studdi hönd undir
kinn og horfði út um gluggann.
Þetta var árla dags. Þarna var
höfnin kyrr og slétt, en það
mátti sjá á skjöktbátunum sem
lágu við festar mótorbátanna,
að kominn var austan andvari.
Lág vetrarsólin skein á fjallið
handan hafnarinnar, en sjórinn
var enn í skugga.
Vertíðin hafði gengið einstak
lega vel fram að þessu, ein-
muna veðurblíða og nægur afli.
Gamli maðurinn leit yfir höfn
ina, bátana og fjöllin og síðan
til lofts. 1 útnorðrinu voru dökk
ar skýjadræsur og bláminn var
ekki eins skær og hreinn og und
anfarið. benti á veðrabrigði.
Á fiskreitnum skammt frá
voru menn að greiða línu, þrír
þeirra ungir og kátir og töluðu
hátt. Gamli maðurinn opnaði
gluggann og fann morgunloftið
streyma inn. Hann heyrði menn
ina tala.
Nú ætlar hann að verða á
austan, sagði einn.
Djöfull langar mig orðið á
ball, sagði annar.
Ojá, maður ætti sossum skil-
ið að komast á kvennafar. Mað-
ur hefur hvorki tíma til að
sinna kvenfólki né brennivíni
og það kalla ég enga vertíð,
sagði sá þriðji.
Fjórði maðurinn, roskinn
með mikið brúnt yfirskegg sem
slútti niður fyrir munninn
sagði: Þið þurfið ekki lengi að
bíða piltar, þið fáið áreiðanlega
tíma til að ylja ykkur á kven-
fólki og brennivíni. Mér lízt
svoleiðis á hann' að óveðrið sé
ekki langt undan....
Gamli' maðurinn lokaði glugg
anum og tók til við skjölin á
ný. Hann bankaði með penna-
stönginni í borðið um leið og
hann renndi augunum yfir dálk
ana, brosti og rumdi ánægju-
lega. Það brást ekki, alltaf
skyldi gamli báturinn lians
hafa mestan afla,elzta fleytan
hans og hafði þó nú orðið fjóra
keppinauta við að etja. Gamli
báturinn, gamli maðurinn;
tveir vinir. Brosið hvarf um
stund og hann varð hugsi. Svo
hló hann og í hlátri hans voru
leifar af hlátri barnsins. Og
þeir höfðu ætlað að lítillælcka
þá báða hann og bátinn; skipa
honum til verka, knýja hann til
að rífa burt þessar gömlu
fjalir og fella aðrar í staðinn,
eða báturinn skyldi settur í
naust. Það hefði verið sjálfsagt
að endurbæta og lagfæra, ef
þeir hefðu komið sér saman um
það, hann og báturinn, en að
óviðkomandi menn kæmu og
segðu: þetta er fúið, þetta á að
rífa, þarna á að láta nýtt.
Aldrei. Nei. Aldrei. Frá því
hann var sjálfs sín ráðandi
liafði hann aldrei látið neinn
troða sér um tær.
Hann heyrði hvellan hlátur
utanað og leit upp. Stúlka hafði
stanzað á veginum og var að
tala við piltana. Hún hló og
piltarnir hlógu, en maðurinn
með skeggið bograði yfir línuna
og hló ekki. Þá mundi gamli
maðurinn orð hans — að óveðr
ið væri ekki Iangt undan. Hann
sá piltana horfa á eftir stúlk-
unni og þá minntist hann þess
að hún var dóttir formannsins
á gamla bátnum.
Það var eitthvað sem skeði,
kom eins og lítill hrekkur og
hann varð órór í svip. Óveðrið,
gamli báturinn; ef eitthvað
kæmi nú fyrir, ef þessar gömlu
fjalir brygðust nú allt í einu
og báturinn kæmi ekki að landi,
báturinn sem þeir höfðu dæmt
úr leik og hann, hann hafði
samt haldið úti eins og áður?
Ef ?
Hann brosti aftur, tók af sér
gleraugun og þurrkaði af þeim.
Það var engin ástæða til að
láta svona hugsanir ergja sig.
Hve oft hafði ekki gamli bát-
urinn lireppt ofviðri og skilað
sér í höfn? Var hann ekki viður
kenndur einhver bezti sjóbátur
inn í verinu? Hann myndi áreið
anlega skila sér. Og svo var
ekki víst að neitt yrði úr óveðri
þótt útlitið væri slæmt.
Hann heyrði búðardyrnar
opnaðar, heyrði menn ganga
inn og tala saman. Hann leit á
klukkuna, jú, búðarþjónarnir
komu á réttum tíma. Við að
líta á klukkuna og hugsa um
undirmenn sína komst hann
aftur í hinar venjulegu skorður
yfirboðarans. Brúnir hans sigu,
augun urðu köld og það slakn-
aði á bakinu um leið og hann
dró að sér þykka bók með löng
um dálkum.
Þegar hann heyrði fólkið
sitt koma á skrifstofuna leit
hann upp aftur. Nú voru menn
irnir farnir af reitnum. Tvö
börn gengu um veginn og leidd
ust. Það var komið vindgár á
höfnina og loftið hafði þykknað
til muna. Birta morgunsins var
horfin , og drungi siginn á fjöll
in. Mávahópur hélt sig í vari
bryggjunnar og ritur voru á
flögri til og frá. Hann fann nú
að óveðrið var í nánd.
Oft hafði hann setiö liér við
gluggan og liorft á þessi véðra
skipti; séð skýin dökkna og
hraða sinni ferð, séð blámann
hverfa að baki þeim, séð gárið
vaxa, öldurnar stækka utan við
hafnarmynnið, unz sjórinn var
þakinn hvítum skellum og tók
að rjúka. Náttúran fór sínu
fram og varð ekki við ráðið.
Þannig hafði liann alltaf hugs-
að. En nú var einhvér beygur í
lionum, beygur við náttúruna.
Seinna um daginn, þegar
stormurinn var skollinn á og
löðrið rauk upp frá ströndinni
og veðragnýrinn kæfði önnur
hljóð, þá hafði gamli maðurinn
ekki eirð til að sitja lengur í
skrifstofunni.
Á andlitum fólksins sá hann
drætti óttans sem jafnan
fylgdi svona veðrum. Næstum
hvert heimiii í þorpinu átti ein-
hvern sinna á sjó. Fimm menn
í lítilli kænu einhverstaðar úti
á hafinu, hraktir af stormi og
sjö. Nótt framundan. Land úr
augsýn. Báturinn kannske
gamall og fúinn.
Gamli maðurinn yfirgaf skrif
stofuna. Það var farið að
skyggja. Hann sá ógreinilega
út á höfnina, en hann fann vind
inn á andlitinu og hann var
snarpur og kaldur. Hann gekk
niður á næstu bryggju. Þar
voru menn að afferma bátana
sem voru nýkomnir að landi.
Fiskur, fiskur: gull. Hann stóð
afsíðis og gaf sig ekki á tal við
mennina. Þeir vissu allir að
hann átti gamlan og fúinn bát á
sjó í dag.
Sterk ljós bátanna köstuðu
geislum á ókyrran sjóinn við
bryggjuna og í birtunni sá
hann ritur sem voru að kroppa
lifrarbrodda af yfirborðinu og
höfðu fullt í fangi með að
hemja sig í storminum. Það
rauk af ölduskvampinu og hann
fann seltuna í augunum. Vindur
inn hvein í rám og siglum og
stunur vélanna heyrðust eins
og í fjarska gegn um gnýinn.
Sjómennirnir voru veðurbarðir
og það gerði þá enn hörkulegri.
Gamli maðurinn rölti burt,
hann var þungur í spori og
hafði stuðning af stafnum í
hviðunum. Hann mætti vös-
klæddum mönnum, en þeir tóku
ekki eftir honum. Þegar hann
kom að verzlunarhúsinu leit
hann til baka.Hann sá sjórokið
bera við Ijósatýrurnar á bryggj
unni og hvítfyssandi höfnina í
skímunni. Hann stóð nokkra
stund í skjóli hússins, sá menn
ganga hjá og heyrði þá talast
við, en þótt þeir hrópuðu hver
til annars greindust varla orða
skil. Honum heyrðist þeir segja
að um helmingur bátanna væri
kominn að landi. En hann
þurfti einskis að spyrja. .. .
Hann vissi að gamli báturinn
var ekki einn þeirra. Hann
bretti upp frakkakraganum og
gekk fyrir húshornið. Hann
stanzaði á tröppum verzlunar-
innar og leit út í myrkrið. Síðan
gekk hann niður tröppurnar og
áleiðis heim.
Gamli maðurinn var þreyttur.
Hann lét fallast í mjúkan hæg-
indastól, strauk ennið köldum
lófa og hallaði sér síðan aftur
ábak hugsi. Honum fannst
hann vera gamall. Og þó -—
ungu mennirnir höfðu átt í
fullu tré við hann fram að
þessu. Hann lét hugann hvarfla
um farinn veg, frá því hann
byrjaði að verzla og gera út,
fyrst í smáum stíl og síðan
skref fyrir skref allt fram á
þennan dag. Hann hafði þreifað
sig áfram með varkárni og
sjaldan höfðu áform hans mis-
tekizt. Örlögin höfðu verið
honum hliðholl.
Gamli maðurinn reis upp í stóln
um tókskóna af fótum sér, nudd
aði fæturna litla stund og hag-
ræddi sér síðan á ný. Hann
heyrði vindinn þjóta um rjáfur
hússins og úr fjarska barst
brimgnýrinn.
Örlögin? Höfðu þau kannske
leikið svona dátt við hann til
þess að geta nú hremmt hann
á efra aldri, beygt hann niður
í skarnið og gert líf hans að
srnán ?
Honum varð hugsað til mann
anna á bátnum. Hann þekkti
hvern fyrir sig og hagi þeirra.
Þrír voru giftir og áttu börn,
myndarleg börn. Einn átti unn-
ustu og annar sá fyrir aldraðri
Framhald á 7. síðu
Pathe Pictures
Leikstjóri: Max Greene
Það er erfitt að gera kvik-
mynd, er lýsir láfi nokkurra
manna, sem byrja baráttuna
gegn fasismanum á vígvöllum
Spánar árið 1936, flýja við lok
borgarastyrjaldarinnar yfir til
FrakklandSj verða að þola þar
fangabúðavist hátt á anað ár
undir eftiHiti fransks fasista,.
eru síðan fluttir tirl Sahara í
nauðungarvinnu, sleppa loks
undan okinu og taka vinkan þátt
í sókn bandamanna í N-Afríku
og áfram. Til þess að þetta megi
vel takast þarf góða leikara og
hraða og óþvingaða efnisskipan.
Kvikmyndin „Maðurinn frá
Marokkó" fjallar um ofangreint
efni, en hún uppfyllir ekki þær
kröfur, sem verður að gera
henni um leikara og efnisskipan.
Hún er yfirleitt fremur illa leik-
in og hana vantar algjörlega
„spennu“.
Þau atriði myndarinnar, sem
snerta ástina, eru hjákátleg. —•
Aðal leikendurnir Anton Wal-
brook (eða Adolf Wohlbrúeh
eins og hann hét heima
í Þýzkalandi fyrrum) —
og Margaretta Scott leika eins
og viðvaningar; en verst takast
þeim ástaratlotin, þá fer allt í
handaskolum.
Um mynd þessa sem heild má
segja, að í henni sé merkilegt
og stórbrotið efni tekið klaufa-
tökum.
J. Á.
um. Yanofski hafnar þessum leik
samt réttilega, því að svartur á
tvö góð svör: 1) 29. Hb6 Da7 30.
Hxd6 Be7 31. Hxd7 Rxd7 32. d6
Bf8 eða 2) 29. Hb6 Bxb6 30. Bxa-t
Bxat og nú t. d. 31. De2 e4 32.
Rh4 Rd3 33. Hfl g6 og síðan Bd4
og svartur stendur betur.
SKÁK
Ritstjóri Guðmundur Arnlaugsson.
Hér kemur skákin milli Yanofsk-
ys og Botvinniks frá fimmtándu
umferð mótsins í Groningen. Þessi
skák hlaut 2. fegurðarverðl. Þetta
er afar harður leikur eftir hreinum
línum sem er tiltölulega auðvelt
að fylgja. Botvinnik nær sókn
á drottningarvæng en Yanoísky
verst vel. Skákin smáharðnar unz
hótanir og varnir skiptast á með
skilmingahraða. Botvinnik er í
sókninni og heldur ofan á þangað
til hann leikur af sér í 34. leik.
Eftir það kemur hann ekki fyrir
sig fótunum gegn hinni hvössu
sókn Yanofskys.
Enski skákmeistarinn Alexander
— en skýringum hans við skákina
verður að nokkru fylgt hér á eftir
— segir um hana að lokum, að
þótt Botvinnik hafi ekki átt skilið
að tapa henni, þá eigi Yanofsky
skilið fyllsta lof fyrir þrautseigan
og úrræðagóðan leik og fyrir að
hafa gripið tækifærið föstum og
álcveðnum tökum þegar það kom.
SPÆNSKI LEIKURINN
Yanofslty með hvítt gegn Bot-
vinnik.
1. e4e5 2. Rf3 Re6
3. Bb5 a6 4. Ba4 Rf6
5. O—O Be7 6. Hel b5
7. Bb3 dö 8. c3 0—0
9. h3 Ra5 10. Bc2 c5
11. d4 Dc7 12. Rba2 cxd
Fram aö þessu hefur leikurinn
fylgt gömlum og vel kunnum braut
um, en síðasti leikur svarts er
nýjung sem Flohr hleýpti af stokk
unum rétt fyrir síðustu styrjöld.
Hann miðar að því að opna svört-
um línu á drottningarvceng og gef-
ur svörtum frjálsari stöðu en
12.—Rc6 13. d5 Rd8 eins og áður
var leikið.
13. cxd Rc6
15. Bbl a5
14. d5 Rb4
16. Rfl Bd7
Nú er venjulega leikið 17. a3 og
svartur verður að hörfa undan með
riddarann (R—a6—c5).
17. Bd2 Hfc8!
Svarur metur stöðuna rétt og er
óhræddur við tvípeöið.
18. Bxb4 axb
20. Dd2 Da4
19. Bd3 Bd8
21. Re3 b3!
Drepi hvítur peðið tekur svartur
báða hrókana fyrir drottninguna
og stendur mjög vel
22. a3 Da4
23. Rdl!
Eina leiðin til að verjast bæði Ba5
og Rxe4.
23. — b4! 24. Re3! bxa
25. Hxa3 Rxe4! 26. Ddl Db4
27. Hxb3 Da4 28. Bc2 Rc5
Nú kemur til greina fyrir hvítan
að leika Hb6 og standa þá bæði
Md6 og Da4 í uppnámi hjá svört-
29. HcS Db4 30. Dbl g6
31. Hc4 Db7 32. b4 Ra6
33. Hxc8 Hxc8 34. BdS Rxb4?
Nú getur hvítur leppað riddarann
og sú klípa kostar svartan skipta-
mun. Hins vegar var 34. —f5! með
hótuninni 35. — e4 mjög erfiður
leikur fyrir hvítan. Svari hvítur t.
d. 35. Rd2 getur svartur drepið
á b4 því að þá getur hvítur ekki
leikið He2—b2 eins og í skákinni.
Svartur mundi standa greinilega
betur.
35. He2! Ba5 36. Hb2 Hb8
Það er margt að varast ennþá:
37. Rc2? Dxd5! og svartur hefur
betur.
37. Rd2 Da7 38. Rdc4 Dc5
39. Rxa5 Dxa5 40. Rc2 Rxd3
Annars fellur riddarinn.
41. Hxb8t Kg7 42. Re3 Dd2
43. Dfl Re5
Hvítur hótaði Rc4 og Rxd6
44. Ddl Dc3 45. Hb6 Ba4
46. Df3 Delt 47. Kh2 Í5
48. Hxd6 f4 49. Rf5t! Kf7
Eða 49. — gxf 50. Dh5 og hvítur
vinnur.
50. Dg4 Rc4 51. Dh4! gxf
52. Dxh7t Ke8 53. Dg8t
og hvítur mátar í nokkrum ieikj-
um.