Þjóðviljinn - 09.02.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagur, 9- febr. 1947.
ÞJÖÐVILJINN
3
Kjarval opnar sýningu í dag

Klippt ©|
Iiin rólynda og ' menntaða
danska Þjóð var eitt sinn gripm
æði. Þá fóru íram bö'kabrennur
að nazistiskum sið og vanþókn-
anlegar bækur hurfu úr söfnun-
um. Þetta gerðist á dögum
Finnagaldursins og höfundurinn,
sem fyrir þessu varð, var Martin
Andersen Nexö. En síðan hefur
margt breytzt og Nexö hefur
hlotið fulla upprei'sn. Nú skýra
dönsk blöð frá því að bækur
hans sjáist ekki á söfnum af
nýrri ástæðu: hann er nú sá höf
undur sem danskri alþýðu <r
kærastur, og söfnin hafa ekki
við að ljá bækur hans. Nýlega
hefur verið gerð kvikmynd eft. -
ir skáldsögu hans, Ditte Menn-
eskebarn, og er talin ein bezta
mynd sem Danir hafa gert, en
bókin sjálf er nýkomin út í 6.
Útgáfu og samtals 41.000 eintök-
um.
★
Nýlega er komin út í -Ban-
mörku bók eftir Bjarna M. Gésla
'son: ísland under Besættelsen oz
Unionssagen. Eins og titillinn ber
með sér er henni ætlað að 'ýsa
högum íslendinga á hernámsár-
unum og skýra afstöðu íslend-
inga til sambandsmálsins. Hlut-
verk hennar er því næsta gagn-
legt, en því miður á Bjarni M
Giíslason meiri heiður skilinn fyr
ir viljann e>n verkið. Meginhluti
bókarinnar er þokukennt orða-
gjálfur sem er fjarska hvimleitt
þó það sé skrifað í góðu skyni.
Sá fróðleikur sem bókin hefur
að geyma er æði oft villandi eða
alrangur. T. d. eru Alþýðufdokks
menn einlægt kallaðir sósíalist-
ar, en sósíalistar kommúnistar;
það er talað um alþingiskosning-
ar 1943; alþihgismenn eru sagðir
49 o. s. frv. o. s. frv.
'k *
I þessum dálki hefur áður ve'r
ið sagt frá sænska tímaritinu
All várldens beráttare, sem er
stefnt tiil höfuðs sænskum sorp-
tímaritum, sem vaða mjög uppi
þar í landi og spilla smekk al-
mennings. Á stríðsárunum var
hliðstæð útgáfustarfsemi hafin
í Danmörku. Þá var gefið út
mikið af reyfararusli þar í landi
í ódýrum heftum, dönskum æsku
lýð til lítillar uppbyggingtir.
Danska stórblaðið Politiken
tókst þá á hendur að gefa út góð
ár skáldsögur á sama hátt og
reyfafana í ódýrum heftum sein
nefnast „stjörnuheftin.“ Þau
híutu brátt óhemju vinsældir,
sém sönnun þess að góðár bók-
menntir seljaSt engu siður en
rus'l ef þær eru gefnar út á ó-
dýran og hentugan hátt. Síðasca
s.káldsagan sem birzt hefur, :
þessum heftum er „Skéííirtgbr-1
árið 1793“ eftir Victor Hugo.
ir
A þessum’ siðustu og verstu
tímum lítur maður ekki í blað
eða opnar fyrir útvarp svo rð
ekki sé minnz\; á kjarnorku. cg
kjarnorkuspi’engjur. Piestar er>i
fréttirnar runnar undan rifjum
‘bandaiiískra S't'ríðsæsingamanna
en minna er um raunhæfan fróð-
leik. Það er þvi rnikið' gleðiefni
að nú er von á merkri bók um
þetta efni á vegum Máls og
menninigar. Er hún eftir David
Dietz og nefnist „Kjarnorka á
Skútuöldin. Skráð hefur
Gils Guðmuiidsson. Síðara
bindi. B^caútgáfa Guð-
jóns Ó. Guðjónssonar. —
Reykjavík 1946.
Fyrir skömmu var mér
sent fyrsta rit bókaflokksins.
„Islenzkir afhafnamenn,“ ævi
saga Geirs Zoega, rituð af
Gils Guðmundssyni. Nokkru
áður hafði seinna bindi
„Skútucildar“ borizt mér og
nú um daginn minningarrit
Verkamannafélagsins Hlífar
1 Hafnarfirði, -báðar eftir
sama höfund. Þrjú hefti eru
komi út af þjóðfræða'safni
hans Frá yztu nesjum. Síð-
ustu árin hefur Gils, auk bók
anna, ritað þó nokkrar viða-
miklar tímaritsgreinar og rit-
stýrt vel hinu myndarlega
mánaðarriti Farmanna- og
fiskimannasambandsins, Vík-
ingnum. Verði framhaldið
þessu líkt virðist einsætt að
áður en lýkur verði ein bók-
anna um íslenzka athafna-
menn ævisaga höfundar þeirr
ar fyrstu. Gils Guðmundsson
er orðinn einn stórvirkasti
rithöfundur þjóðarinnar, án
þesis . að verulega hafi verið
eftir því tekið, og veldur því
hógværð hans og einlægt yf-
irlætisleysi, fátítt í rithöf-
undastétt-
Aðalverkefni Gils Guð-
mundssonar hefur til þessa
verið" könnun og ritun sögu
íslenzks sjávarútvegs- Frá
þáttum í söfnunum 'Frá yztu
nesjum eru greinileg tengsl
við hið mikla tveggja binda
rit um skútuöldina, í sama
verkefnahring ér ævisaga
Geirs Zoega. í framhaldi þess
ara verka vinnur Gils nú að
ritun sögu togaraútgerðarinn
ar á Islandi.
Þetta athyglisverða verk-
efnaval er samfara 'vakningu
þjóðarinnar til skilnings á
úrslitaþýðingu sjáv«rútvégs-
ips, fyrir , þjóðartilveru og
franiHÓkn íslendinga. og'Váía
laust 'vérða ‘ rit Gils Gmð-
mundssonar mjög örfandi
þáttur í þeirri vakningu. :Þáer'
skáldsögur sem mann grun-
ar.:á!ð tafi'zt: h.aíi hjá höfundi-
Skútualdar meðan hann sat
þolinmóður við heimilda-
brunn hákarlamanna og
skútukarla og vinsaði úr
k.omandi tímum,“,. þýdd af Ágústi
H. Bjárnasým p'rófessor. David'
•Ðretz ' er' viðkunnuf 'i-iUhöiúrtdúf
í Bandaríkjunum, hefur verið
ritstjóri vísindatiímarita, útvarps-
fyrirlesari og ritað margt um
raunvísmdi. Bókin er nú í prent-
un og kemur væntanlega út í
næsta mánuði
fróðleik þeirra, hefðu orðið
að vera mjög góðar, ef ritu.n
þeirra hefði talizt þjóðholl-
ara starf. Þær geta komið
síðar, Frá yztu nesjum og þó
einkum Skútuöldin mora af I
skáldsöguefnum, nákvæmum I
fróðleik um starfshætti og \
verkfæri, skyndisýnum inn í
ævi manna og örlög, sem
gæti orðið yrkisefnanáma at-
hugulum lesanda, hvað þá
skrásetjara þeirrd.
ir
Fyrsta bindi Skútualdar
kom út í desember 1944, og
hófst á aðalaráttum fiskveiða
sögu landsins, en fja’llaði að
mestu um útgerðarsögu ein-
stakra landshluta og staða á
því tímabili sem nefnt hefur
verið skútuöldin. Undarleg
tilhliðrunarsemi útgefanda
við annað rit varð þess vald-
andi að einu aðalsvæði skútu
útgerðarinnar, Faxaflóa, var
sleppt-
Vöntunin á kaflanum um
skútuútgerð á Suðurlandi er
óhæfa, og hefur sennilega
orðið til þess að í ritið vant-
ar stórmerkan þátt, — sögu
Bárufélaganna, frumgróðurs
íslenzkra verkalýðssamtaka,
þátt sem með engu móti má
vanta í neitt rit um Skútu-
öldina.
Ritið varð með afbrigðum
vinsælt. Islendingar sýndu að
þeir kunnu að meta greinar-
góð, vel skrifuð rit um sjávar
útvegssögu, og „Skútuöld-
in“, með hressilegri skips-
mynd á kápu, seldist upp á
skömmum tíma engu síður
en dularfullu bækurnar með
strípuðu stelpunum.
í síðara bindi ritsins (654
bls.) eru þrír meginþættir.
Fyrst skip og veiðar, segl-
skipum lýst og stjórn þeirra.
Þá eru hagskýrslur um
fjölda þilskipa 1800—1930 og
langur kafli um hákarlaveið-
ar (um 90 bls-), er lýkur með
■ fróðlegum pistli um ráðn-
, ingakjör á hákarlaveiðum.
Þá tekur við kafli um haldr
færaveiðar (mér sem öðrurn
Áústfirðingum er tamara
handfæri) og skemmtileg ]ýs
ing'á lokadegi á Suðurlandi.
í þessum köflum finnur les-
andi sjómennina bráðlifandi
við hversdagsstörfin á sjón-
um, frásögnin er víða fjörg-
uð með lýsingu spaugilegra
atvika og hnyttinna tilsvara,
j og finnst mér þessi þáttur
j einna beztur í bókinni.
| Sjötti þáttur ritsins kemur
næst og er slysaamdll, .... Er
j þar greint frá í annálsfonmi,
Framhald á 7. síðn
fJóhaimes S. K jarval opnar málverkasýningu í Listamanna-
skálanum kl. 2 í dag. Á sýningunni eru 36 olíumálverk og
16 teikningar. Allt eru þetta verk, sem Kjarval hefur gert,
á þeim tæpum tveim árum, sem liðin eru, síðan hann liéit
sýningu seinast. Ekkert þeirra er til sölu. Sýningin mun
verða opin til 27. febrúar.
Svartaf morgiinfrúr
Svartar mor'gunfrúr.- Nokk
ur kvæði eftir K'ari ís-
feld. Reykjavík. Bókfells-
útgáfan 1946.
Þessi bók hefur aðeins að
geyma 20 kvæði, 11 þýdd en
9 frumort. Að óreyndu væri
því ástæða til að ætla að í
henni væru tóm úrvalskvæði,
að höfundurinn væri svo
vandur að virðingu sinni að
hann léti það eitt frá sér
fara sem hann teldi fullgild-
an Skáldskap. En það kemur
brátt í ljós að- svo getur
varla verið. I bókinni eru
kvæði sem sízt eru samboð-
in smekkmanni eins og Karli
ísfeld, t. d. hin gleðisnauða
skopstæling „Passíusálmur
nr. 52“. Og í rauninni hefði
verið ástæða að vænta þeirr-
ar sjálfsgagnrýni af Karli ís-
feld, að honum þættr'þessi
kvæði í LÍ^ild ,bézt geymdj í
•læstri hirziú. ÍÞau eru að vísu
Áferðarsnotur, ósjaldan lýrisk
í betra lagi og smekklega og
haglega orðuð, en þau eru' azt með öllu-
þróttlaus og hafa ekkert það
að geyma sem lesandinn hef-
ur ekki ótal sinnum hlerað
hjá öðrum og betri lóðskáld-
um. Víða er bergmál úr ljóð-
um annarra höfunda full-
sterkt og stundum næsta hjá-
kátlegt, eins og í kvæðinu
Skútukarl, sem að formi og
orðbragði er stæling á ,.Á-
föngum“ Jóns Helgasonar en,
að efni „Stjáni blái“ aftur-
genginn!
Urn þýðingarnar gegnir'
líku máli. Þær eru áferðar
snotrar við fyrstu sýn, en ef
lesandinn skygnist bak við
þær til frumtextans reynast
þær flestar daufir skuggar:
Til dæmis má néfna fyrstd
kvæðið, „Hafþrá“ sem er þýð
ing á. „Sea-fever11- eftir Mase-
field. Styrkur enska kvæðx-
ips e.r fólginn í þróttmikl-ú
joýðalagi og einkennilegU
"'hfynjahdí; sem ér í ætt við
öldufall sjávar, en í þýðing-
unni hafa þessi sérkenni glat-
M. K.
og bœkurnar fást í