Þjóðviljinn - 14.05.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 14. maí 1947
ÞJÓÐVILJINN
5
Wi w
iæia Einars Olgeirssonar við utva psomræðurnar um fjárhagsráð
Framhald af 3. síðu.
fannst ekki nægilcgt að hafa til
lumráða 85% af útf’.utningi lands-
ins þessi~árin og fá þar að auki
að hagnýta sér yfir 200 millj. kr.
af inneign íslandis eins og hún
var 1944. Heildsalástéttin knúði
ráðhérra sinn í rí'kisstjórninni,
annan fulltrúa SjáMstæðisflokks-
'ihiS til þess að bregðast þeirri
lagaskyldu að leggja þessi 15%
til hliðar, og þrátt fyrir það, að
itreteaðar áminningar kæmu frá
Nýbygginarráði og fulltrúar Sós
falistafloKksíns í ríkiBstjórn gerðu
kröfu um framikv. laganna fékkst
þessi upþhæð ekki greidd inn og j Árig 193g lö^öuim við til með
hefur ekki verið greidd inn enn-
I ar nú — í krafti þess stónhuga, j
sem mótaði hag vorn árin 1944
til 1946 •— höfum eignazt 30 ný-
tízku togara og stórvirk tæki á
öðrum sviðum, þá förum við sann
arlega ekki taerhientir út í barátt-
una fyrir hraðari uppibyggingu
og efnahaigslegu fnelsi.
Vér verðum að skapa
eitt stérvirkasta fram-
leiðslukerfi heims miðað
við síærð þjóðarinar
Vér sósí'áliistar höfum aldrei á-
liitið nýsköpun atvinnul'íifsins ein-
isrkorðaða við inneignir erlendis.
is- og sápuverksmiðjum Evrópu. í svona stórvirki og getum það.
Uppkoma lýsisherzluiverksmiðju eru eftirfarandi:
hér á landi er einn stór þáttur í| 1) A8 við eigtim fjármagnið
þá nema að hverfanda litlu leyti.
Augnatalikshagiur yfirstéttarinnar
varð í hennar augum þýðing'ar-
meiri en þjóðarþarfir; þannig
brásf ísl. yfirstéttin inugsjón þjóð-
arinnar um áframihaldandi ný-
isköp un a tv i n nutí fs i ns.
Aðesns sá á skilið efna-
hagslegt frelsi sem dag-
lega verður að viíma
fýrir því
frv., er við lögðuim fyrir. Alþingi
þá, að hafin yrði nýsköpun at-
vinniulí'fsins ihér á landi með
skipuliö'gðum isparnaði a-f þéim
litilu tekjuim, sem þjóð okkar þá
hafði, og vér höfum nú lagt fyrir
■þetta þing í samfciarídi við það
frv., sem hér er verið að ræða,
ýtarlegar till. u-m nýsköpun at-
j vinnuiífs vors á næsta áratug á
grundvelli þess að spara 25% af
útflutningi hvers árs til uppbygg
ingar stórvirks framieiðsiukerfis.
Hugisum okkur að meðaltal út-
flutningsins á næstu 10 'árum
lefnahagslegri frelsisbaráttu ís-
ler.dinga til þess að losna úr ein-
'okunarklóm „Unilever‘Jhrings-
ins.
Öll framtíð iðnáðar og
iandbúnaðar á ísiandi
byggist á rafmagni
En aðalþátfurinn í br.tt. minum
við frv. um fjárhagsráð, hvað
fraimtíðarstefnuna snertii-, er sá,
uð undirbúa skuli nú þegar og
'koma síðan upp á áraibilimu 1951
til 1956 þeim istærstu raforkuver-
sjálfir í erlendum gjaldeyri, því
•að ella myndum við þurfa að
borga svo háa vexti, ef við ætluð-
um að fá það lánað, að orkufrarh
leiðslan yrði okkur cí dýr, cg
við myndum aldrei þora að leggja
út i hana þess vegna.
2) Að við eigum þetta fé fyr-
irliggjandi allt í einu lagi, svo við
'gétum ráðizt í virkiunina í einu,
en ekki taka hana í smápörtum.
3) Að við getum séð til þe-ss,
að samtímis raforkuverinu komi
upp það stórfeildar verksmiðjur
í ýmisum greinum, að orkufram-
um, sem völ er á með tilliti til í leiðs’an verði næist um því strax
framleiðislu ódýrrar orku og stór- | hagnýtt til fullnu'stu, svo að
iðju á grundvelli hennar. ís- vaxtatap verði sem minnst og
lendingar geta ekki bygg.t fram-; jafnframt fylgist að niargföldun
ræktaðs lands, til þess að land-
Þegar sýnt var hvernig hér fór
var hatfin ei.n atrerínan enn til
iþess að reyna að tryggja það að j væri 400 millj. kr. Ef 25% væru
nægur hluiti þjóðarfceknanna y.rði' iagðar til hliðar á nýbyggingar-
lagður til hliðar til þess að end- reikning, yrðu það 1000 millj. kr.
lursikapa framleiðslukerfið sem á 10 árivm, sem hægt væri að
fyrst. hagnýta til að skapa hér ef til
Nýbyggingarráð laigði tíinróma
til í áætlun sinni hauistið 1946 að
þaðan í frá yrðu 25% af úitflutn-
ingsiverðmætiniu lagðar á nýbygg-
ingarreikning í stað 15% áður,
/Og færði óhrekjandi rök að.
SóiS'íaliístaflokkurinn tók þessa
kröfu uim 25% upp við stjórn&r-
samningana í vetúr og bar hana
f-ratn nú við 2. umr. þessa máls.
Nú gátu þjóðstj'órnarflokkarnir,
sem hæst töluðu um nýsköpun í
'síðu'stu kosningum og allir vildu
tileinka sér hana, sýnt alvöru
sína. — Þeir sameinuðust allir
um að drepa þessa tillögu, þó full
trúar þeirra allra hetfðu staðið
saman um hana í Nýbyggingar-
ráði.
Eftir að yfirstéttin hafði brugð-
izt nýsköpiuninni, og aitvinnurek-
endur geíizt upp vegna áfergju
iheildsalanna, var tekinn upp aft-
ur gamli söngurinn um hrunið,
sem fram undan væri, — um að
•engir peningar væru til, — að
líslenzkar afurðir væru ekki sam-
ike'ppnilsfærar, — um að alþýðan
yrði að fórna.
Það væri • til skammar fyrir
oss íslendinga að láta það heyr-
ast, að hér sé ekki hægt að halda
áfrarn uppbyggingu atvinnutífs-
ins á öllum sviðum, veigna þess
að peningar til að borga með
tækin liggi ekki í bönkuim erlend
is. Aðeins sá á skilið efflahágs-
vill hliutfallsilega stórvirkasta
framleiðislukerfi heims, miðað við
stærð þjóðarinnar. Og þegar þjóð
in íhetfur séð, hvað einar einustu! .
300 millj. kr. eru að géfa henni
í aðra hönd, þegar þeim er varið
ti.l öflunar framleiðtílufækja, þá
ig'etur hún @ert sér í hugarfund
hvað 1000 millj. kr., eða jafnvel
þó'tt það væri eitthvað lægri upp
ihæð, myndi veita.
tíð sína á sjávarútveigi einum
saman; til þess eru fiskimiðin of
ótrygg, með-an eikki tekst alþjóð-
legt sa.rpkomuiag um vernd
þeirra og um sérréttindi okkar
Xslendinga til hagnýtingar þeirra.
Við þurfum þess vegna að hag-
nýta þá auðsuppsprettu, sem
fiskimið o.kkar eru, einmitt með-
•an þau eru eins rnikil auðsupp-
spretta og nú, tli þess að leggja
igrundvöllinn að stóriðju á ís-
landi með hagnýtingu beztu
íossa vorra, til að veita okkur ó-
dýra orku er keppt geti við
hivaða ódýran orkugjafa
sem vera skatí Öll framtíð
ianaðar og iandbútiaðar á íslandi
byggist á rafniásni, — nógn
búnaðurinn geti hagnýtt vélaaflið
til hinis ýtrasta og sveitaheimilin
notið þess s’em mest.
Áætlimarbúskapur er
skilyrði efnahagslegrar
stjálfstæðisbaráttu
En ef þetta á að gerast, þá
verður að fara sa.man áæ.tlunin
um uppkomu raforkuvérsins, —
um sköpun stóriði.unnar, sem á
að nota ltraft þess, og þar með
rannsóknin á því, hvers konar
iðja það helzt eigi að vera — og
'i:
að koma upp nógu stórum raf-
orkuverum. Eg veit að iðnaðar-
menn, sem verða oft að vinna á
nóttum í verksmiðjum oig hvað
eftir annað að hætta, ef unnið er
á daginn sökum raímagnsskorts,
vilja Hka fá nægilega stór raf-
örkuvér. En bað vantar framsýni
og stórihug hjá þeim fulltrúuim,
sem þeir hafa kosið á þing, —
því vitáríleg.t er, að þegar Sogs-
virkjtmin og Laxárvirkjunin
verða fullgerðár, vérður rafrríagns
skorturinn aftur að 2 árum liðn-
um orðinn jafn tilfinnanl'egur
og nú ef ekki er strax farið að
’bugsa fyrir nýjum stórvirkjun-
um. Og áburðarverksmiðjur og
önnur stóriðja verður aðeins
.blekkjandi kosningamá!, 'meðan
ekki er á eftir fylgt með ákvörð-
unum um stórfelld orkuver og
náðstöfunum til þe-ss að safna fé
til þeirra.
Ef futltrúa þjóðarinnar á
þingi skortir framsýni til þess
að leggjá nægil. fé tli hliðar nú
strax, þá mun okkur líka finnast
á næistu árum, að við séum allt-
af of fátækir til þess að hafa
etfrii á að gera bað, sem nógu
stórt er til fcess að geta margborg
að sig. Vér lifum á örlagastund
í dag eins og haustið 1944. Vér
vitum nú hiveriiu vér hefðum
tapað, ef vér hefðum ekki borið
'gæfu til að grípa tækifærið þá.
En- það er verið að kasta fugum
milljóna króna út úr hö.ndunum
á Xslendingum með því að sleppa
sú vélaibyltinig í landtaúnaðinum, ’ nú tækifærinu, til þess að halda
sem gerir honuim kleift að hag-
nýta raforkuna og tryggja í senn
X þeim brtt., sem ég lagði fram
við 2. umr. þeésa máls, var í höf-
uðatriðum gengið út frá eftirfar-
andi:
1) Að sjávarútvegsáætlun Ný-
bygigingiarráðs yrði framkvæmd
til fullpuistu á nsestu -10 árum þar
með talið, að keyþtir verði 20 ný-
ir togarar, sem myndu kost-a eitt
hvað yfir 60 millj. kr.
2) Að lokið verði við hina fyr-
irhuguðu nýsköpun í síldar- og
fiskiðnaði og þó alveg sérstak-
leiga Iýsisherzluverk'smiðjuna,
s'em ætluð er til að vinna úr síld-
arlýsinu, þannig að það verði
markaðshæf vara í hvaða landi,
sem er.
Einmitt nú meðan verðið á~síid
iarlýsi er eins hátt og raun ber
vitni um þurfum við áð koma
slíkri verksmiðju upp til þess að
ger.a þessa. vöru okkar fulkmna
út úr lýisisverksmiðjunum álika
miklu og nógu óflýrú rafma'gai. i ódýrari framleiðslu íslenzkra af-
Skorturinn á rafmagni er nú þeg urða heldur en nú er, og betri
■ar Þrándur í Götu iðnaðarþróun-| kjör þeirra bænda, er afurðirnar
Framhald á 7. síðu.

ar og vslbyltingar í landbúnaði.
Reynslan hefur verið sú, að við
böfuim verið svo seinir í að karr.a
orkiuverimu'm upp, að hvert ein-
stakt orkuyer er að ’neita má orð
ið of Htið jafnóðum og lokið er
við það, og hvaða stóriðja, sem
er, sem á'hugi hefur skapázt á að
reisa hér heimia, strandar næst-
um strax á skorti á rafmagni.
Það má nefna áburðarverksmiðj-
framleiða. Athugum svo, að cf
við ættum að koma upp raforku
veri við Urriðafoiss t. d. á árinu
1952 oig sömuleiðis stóriðju um
svipað léyti, þá mun ekki veita
af að panta túnbínu og önmur
'tæki til þessara íramkvsemda
með 3ja til 4ra ára fyrirvara,
þannig að í síðasta lag'i á árinu
1849 yrði heildarrannsókn og á-
ætlun um, hvort hægt væri að
una sem dæmi. — Af hverju ér-1 koma slíku raíorkuveri og stór-
um við svona seinir að kóma upp
raforkuiwer'um? Hvað veldur því,
að við leggjiuim ekki í þau nógu
stór og nóigu mikilvírk í einu •—
sem þó er viðurkennt að vera
eina aðferðin til þess að geta
framleitt nógu ódýra orku? Það
er fátæktin, fjármagnsleysið og
'gjaldeyrisskorturmn, sem valdið
hetfur þesisu á' undanfömum ára-
tugum. Eða hver man ekki þá
tíma, þegar fulltrúar íslands
iurðu að ganga land úr landi til
að biðia um lán til þess að koma
upp Sogsvirkjuninni — og fengu
hvað eftir annað nei?
í Urriðafossi í Þjórisá má
virkja yfir 100 þúsund heistöfl. Ef
íegt frelsi, sem daglega verður að
vinna sér fyrir því og hefur það j okkur nú — þó það iþá yrði far-,
siðtferðisiþrek og framsýni að j ið að falla. En fram að þessu höf
gata neitað sér um einn hlut í j um við látið erlenda aúðihringa
dag til þess að geta lifað betur gleypa gróðann af því að herða
dýrmæta. og síldarlýsið sjálft er til vill er það einhver ódýrasta
istórvirkjun, serh völ væri á á Is-
landi, en orkuvirkjaríir eru ein-
mitt það gjáldeyriisfrek.asta, sern
við getum ráðizt í. — Skilyrðirí
á mor.gun. Og' þegar vér Ísíending j þetta lýsi Og seija það smjöriík-/til þess að við þorum að ráðast
Ratlio Fictórés
Leíkstjóri:
Norman Z. MacLeod.
Liklega. ffiuna margir eftir
Haroid Loyd- myndinni „The
milky XVay11 og þeir munu kanh
ast við efni þessarar, það er svo
að segja hið sama. Danny Kaye
er orðinn xnjög vinsæll hér sem
annarstaðar, en aðdáendur
hans, nema kannske þeir æst-
ustu, muiiu Verða fyrir vönbrigð
úm þégar þeir sjá þessa mynd.
Danny hefur mistekizt þetta
i hlutvérk að nokkru leyti, hann
er ekki eins frjálslegur og áð-
ur og er Stundum svo yfirörif-
staðan að tækni nútímans og inn að hann nálgast’ að verða
þeirri efiiabagslegn velmegun, i ]eiðinlegur. Á einum stað tekst
seni henni getur fylgt. Áætlunar- J honum þó upp, í ballettþættin-
búskapur er fslandi jafnmikið ^ um,þar er hann ósvikinn. Walt-
skilyiði til efnahagslegs sjálf-jer Abel leikur refinn Sloan
stæðis og stjórnarskráin er skil- prýðiicga, maður gleymir Danny
yrði pólitísks sjálfstæðis. ! Þc8ar Þcir eru saman á sviðinu’
Aðrir léíkarar eru næsta ó-
skétomtlegir, bg einna erfiðast
er ao haida sér þegar Goldwvn-
fegurðardísirnar hef ja hópgöng-
ur sínar með söng og látum. Það
er furðulegt hvað svona fallegar
stúlkur geta' véHð leiðinlegar.
J.M.Á.
iðju upp, ,að vera lokið og prakt-
iskur undiunhiúninigur hatfinn. —
Þetta er glöggt dæmi þess, bve
ólijákvæmiíegur áætlunarbúskap-
ur, sem miðar hciídaráællanir sín
ar við 5 til 10 ára tímabil, cr
orðinn íslenzku þjóðinni. Án slíks
fullkomins áætlunarbúskapar
munum við ekki geta lagt i þær
stcvframkvæmdir, KCin eru undir-
Fulltrúa þjóðarmar á
þiíigi skortir framsýni
Eg veit að það vantar ekki á-
huga hjá þeim þúsundum bænda,
sfetíl rafmagnið skorlir, fyrir því