Þjóðviljinn - 14.09.1947, Blaðsíða 5

Sunnudagur 14. sept. 1947.
Mér hefur ekki verið sagt
neitt fyrir, um hvað ég eigi
að tala hér í kvöld, eða hvern
ig ég eigi að haga orðum
mínum. Þetta er í fullu sam-
ræmi við það kenningarfrelsi,
sem okkar kirkja hefur frá
öndverðu gert að grundvall-
aratriði. Eg flyt því mitt mál
á eigin ábyrgð og tilheyrend-
ur mínir eru jafn frjálsir að
því að samþykkja eða hafna
hverju atriði fyrir sig eftir
því sem vit og samvizka
Ihvers um sig þýður þeim. —
Þetta gera þeir einnig upp á
eigin ábyrgð.
Eg get þó naumast sagt, að
ég hafi valið ræðuefni mitt í
kvöld. Hitt mun réttara, að
ég sé knúður til að tala um
eitt mál vegna þess, að það
er hið mest aðkallandi mál,
þessara tíma, og um leið það
mál er þyngst liggur á hugum
og hjörtum manna um heim
allan. Þetta mál er: ,,Friður
á jörð“. Á lausn þessa máls
hvílir, í bókstaflegum skiln-
ingi, líf mannkynsins á jörð-
unni. Þetta er öllum þorra
manna ljóst. En þrátt fyrir
þetta óttast menn að stríð sé
óumflýjanlegt og flestar ráð-
stafanir þeirra er ríkjum ráða
rniða að því, að vera sem bezt
vígbúnir. Herstöðvar eru
byggðar víðsvegar urn heim.
Farið er fram á að lögbjóða
herskyldu á friðartímum. —
Haldið er áfrarn að búa til
atomsprengjur o. s. frv. — í
stuttu máli: Vígbúnaður fer
fram og stríðsráðstafanir eru
gjörðar um heim allan á með
an fulltrúar þjóðanna sitja á
ráðstefnum í þeim tilgangi
að semja frið og skipuleggja
friðsamlegt samlíf þjóðanna,
er vara skuli um aldur og
ævi. Hvernig stendur á þess-
ari ægilegu mótsögn? Svo
margt kernur hér til greina,
að ókleyft er að taka það allt
fram í einni stuttri ræðu.
Verð ég því að binda mig við
það, sem mér finnst einna
mestu máli skipta í ár.
Trygve Lie, æðsti embætt-
ismaður hinna „sameinuðu
þjóða“, sagði í ræðu, sem
'hann flutti hér í Winnepeg
fyrir skömmu, að það sem
tefði mest fyrir skipulagning
varanlegs friðar í heiminum,
væri það, að menn væru allt-
af að tala um stríð. I þessum
fáu og einföldu orðum felst
auðvitað mikið meira en í
fljótu bragði kann að virðast.
— Hér verð ég aðeins að
biðja menn að velta þeim
rækilega fyrir sér og leitast
við að kryfja þau til mergjar.
En ég vil vekja þessa spurn-
ingu: Hvað veldur þv-í, að
þrátt fyrir það að menn þrá
frið og skilja það að varan-
legur friður er lifsspursmál
fyrir mannkynið, tala þeir þó
ekki um frið eða gera ráð
fyrir friði, heldur tala þeir
um stríð og búast við því?
Frá mínu sjónarmiði séð,
veldur það mestu, að vissir
hagsmunaflokkar, sem haldi
bafa náð á stjórnarvöldum
ÞJOÐVlíkH-NN
»VIÐ GETUM UNNIÐ FRIÐINN«
♦ :
Séra Albert Kristjánsson er roskinn
prestur, þjónar íslenzkum söfnuði vestur á
Kyrrahafsströnd.
Hann er orðlagður gáfumaður og mál-
snjall, og sýnir ræðan, sem hér er tekin í
leyfisleysi til birtingar (úr Lögbergi), hve
vakandi og frjálslyndur hann er í alþjóða-
málum. Er hressandi að heyra slíka rödd
einmitt vestan um haf.
stærri þjóðanna, skipa sínum’
eigin hagsmunum og yfirráð-
um hærri sess en friðinum
og að þeir kjósa heldur stríð
en frið, ef sá friður fæst ekki
nema með því að fórna þess-
um hagsmunum og yfirráð-
um. Þess vegna sitja þeir nú
á seiðhjalli og upp af þeim
seiði rýkur eiturgufa sú, er
hefur loft alltaf lævi bland-
og brýtur frásögn þeirra
flestra mjög í bág við þær
fréttir, sem við fáum daglega
í gegnum blöð okkar og út-
varp. En þá er tekið til ann-
ars ráðs. Það verður uppvíst
um alla þá. sem hafa eitt-
hvað gott um Rússa að segja,
að þeir eru allir kommúnist-
ar og það er fyrir löngu búið
að sanna okkur það, að komm
að. Til að gefa þessu enn
meiri áherzlu, höfum við ein-
hvern veginn getað smyglað
að. Þeir hafa tekið í sína þjónj únisti getur ekki satt orð tal-
ustu flest þau tæki, er boð
bera milli manna og þjóða.
Þessi tæki eru svo notuð til
þess, að skapa to|rtryggni,
öfund og hatur milli vissra
þjóða, með það eitt fyrir aug-
um að enginn friður skuli
verða saminn nema þeir ein-
ir setji skilmálana. Fram að
þessu hefur samsæri þeirra
gegn friðinum heppnazt svo
vel. að allur þoni manna. fdeinum sannleikselskandi
þoiii ekki lengui að trua þvi,, fregnrj^ururn jnn fyrjr ,,tjald-
að friður sé mögulegur, þo| ið« Qg þurfa þeir oftast ekki
þeir að hinu leytinu sjái^ekk-j nema fáa daga fjl ag átta sig
á öllu og finna það, sem þeir
skemmst frá að segja, að það
var smíðað suður 1 bænum
Fulton, í Missouriríki og
Winston nokkur Churchill er
hinn afar hugkvæmni lista-
maður, sem smíðaði það.
Á þessum grundvelli eru
svo reistar óheillastefnur,
eins og til dæmis hin svo-
nefnda Trumanskenning. Eg
geri ráð fyrir að flestum
þeirra, sem á mál mitt hlýða
í kvöld, sé ljóst hver hún er,
enda ekki tími til að gagn-
rýna hana hér. En engum
meðal greindum manni getur
dulizt, að væri hún viðtekin
í þeirri mynd, sem hún hefur
enn komið fram, leiðir hún
óhjákvæmilega til þess að
skipta heiminum í tvær and-
vígar herfylkingar, sem fyrr
eða síðar er ætlað að há úr-
slitaorustuna, og hvað sem
hver segir, geta úrslitin ekki
orðið nema ein — tortíming
mannkynsins.
ert fyrir nema opinn dauð
ann. Menn ráfa því í þessu
myrkri vonarsnauðir og úr-
ræðalausir. Hefji nú samt
sem áður einhverjir upp
raust sína og finni einhvern
veg til þess að láta til sín
heyra, eru orð þeirra afvega-
færð, þeir sjálfir gerðir tor-
tryggilegir, bornar á þá fals-
aðar sakir og þeir þannig
hræddir af hólminum eða
ÍJtvarpsrœða eftir séra
Albert E. Kristpmsson
Flutt í Winnepeg 29. júní 1947.
Að sporna við því að slíkar
,,helstefnur“ verði ríkjandi
með okkar þjóð — og hér
gildir hið sama um Banda-
ríkin og Canada — er hið
brýnasta verkefrii allra vel-
viljaðra manna. En einkum
ætti kristin kirkja að skipa
friðarmálunum efst á dag-
skrá. sína. Það er hennar verk
efni, sérstaklega að hreinsa
hið andlega andrúmsloft af
eitri haturs, tortryggni og
öfundar milli manna og
þjóða og að afhjúpa vægðar-
laust hvers konar lygi og róg-
voru sendir til að finna. —
Sumir þeirra, sem hafa farið
upp á eigin reikning, hafa þó
reynzt óþæglr Ijáir í þúfu
Meðal þeirra er maður, að
nafni John L. Strohm. Hann
var ritstjóri sveitablaðs í
Bandaríkjunum er heitir Prai
rie Farmer og íalinn góður
Rebublicani 1 pólitík. Hann
fór víða um Rússland síðast-
þeim a emhvern hatt komið | liðinn vetur og segir svo frá burðj er valda bunna þvi
fynr kattarne ■ i því, sem hann sá og heyrði. hugarfari er leiðir til slysa
Hér verð ég að láta eittj j;g las hrafl úr frásögn hans
dæmi nægja því máli tilj f Seattle Star og var leitazt
sönnunar, að rógburður milli viðj f ritstjórnardálkum blaðs
manna og þjóða sé eitt aðal- inSj að vikja öllu því til verri
vopn þeirra, sem meta annað
meira en friðinn.
vegar, sem hann sagði gott
um land og þjóð. En hvað um
Þið hafið öll heyrt talaðj „járntjaldið11? Mr. Strohm
um „járntjaldið“ mikla, semj fann það hvergi. Hann segir,
Rússar eiga að hafa dregið! uð sér hafi verið leyft að
fyrir dyr sínar, svo ókleyft
sé að fá rétta vitneskju um
það, sern fram fer „bak við
tjaldiðh Þetta tjald er hin
mesta töfrasmíð og þarfa-
gripur, því í skjóli þess veit-
ist mönnum réttur til þess,
að gizka á, hvað sé að gerast
i Rússlandi. ,,Tjaldið“ sjálft
ber vitni um það, að hvers
konar svikráð séu brugguð
að baki þess og þá líka ofur
auðvelt að leggja allt út á
verri veg, sem út undan því
kann að gægjast. Enda er
það óspart gert.
Nú er þó sá galli á þessu,
að fjöldi manna hefur ferðazt
um Rússland og sagt frá því,
sem fyrir augu og eyru bar mikla „járntjald
fara hvert sem hann vildi og
tala við hvern sem hann
vildi. Aðeins eitt skilyrði var
sett, en það var: ,,Seg þú
bara satt“. Nú hefur hann
ráðizt í að gefa út bók um
ferð sína, af því hann gat
ekki þolað þá meðferð, sem
frásögn hans varð fyrir í
hans eigin landi. Er hann
sýnilega þannig gerður, _að
honum fannst óhugsandi að
uppfylla ekki þetta eina skil-
yrði, sem Stalin setti honum.
Bókin hans heitir: Just tell
the Truth, er gefin út af
Scribners og kostar þrjá og
hálfan dollar.
En hvað er þá um þetta
Það er
og tortímingar. Til hvers er
að flytja innfjálgar prédikan-
ir um sáluhjálp og synda-
þvott á meðan mannkynið er
að ráða sjálfu sér bana? Þessi
tími krefst þess af kirkjunn-
ar mönnum, að þeir flytji
boðskap friðarins, sannleik-
ans og mannúðarinnar, án
ótta og undandráttar. — Við
hlið þeirra standa spámenn
og spekimenn liðinna alda.
Drottinn talaði til Jesaja spá-
manns og sagði: „Kalla þú af
megni og drag ekki af.“ Lífs-
reynsla hinna fornu Hebrea
lagði þeim í munn spakmæli
og boðorð. Eitt þessara boð-
orða á sérstaklega við mál
mitt í kvöld. Það hljóðar
svcr. „Þú skalt ekki ljúgvitni
bera gegn náunga þínum.“
Væri þessu boðorði almennt
hlýtt, mundi leiðin verða stór
um greiðari til samkomulags
og friðar. Jesús sagði: ,,Til
þess er ég fæddur, að ég beri
sannleikanum vitni.“ Ef nú
allir kappkostuðu að leita
sannleikans í hverju máli,
myndi hinn óhugsandi og á-
byrgðarlausi fréttaburður, er
eyru okkar eru fyllt með dag
eftir dag, ekki lengur verða
okkur til truflunar og ásteit-
ingar í viðleitni okkar til að
skapa nýjan og betri heim.
Páll postuli gefur þessum
orðum frekari áherzlu með
því að taka fram hina knýj-
andi ástæðu fyrir sannsögl-
inni. Hann segir: „Afleggið
lygar og talið sannleika hvei
við sinn náunga, því vér er-
um hvers manns limir.“
Það er mér sönn ánægja
að geta sagt frá því, að kirkj-
an í Bandaríkjunum hefur
vaknað til meðvitundar um
köllun sína á þessum örlaga-
ríku tímum. — Síðastliðinn
vetur og vor hafa hin ýmsu
kirkjufélög, í blöðum sínum
og tímaritum. hiklaust for-
dæmt þær stefnur og þann
anda, sem ég hef verið að
vara við í kvöld. Á þingum
sínum hafa þau bent á þá
hættu sem stafi af Trumans-
kenningunni og af hvers kon
ar kúgunarvaldi, sem þing og
stjórn er að löghelga í land-
inu. Þingsályktanir kirkju-
þinga er í þessa átt ganga,
hef ég séð frá Methodistum,
Baptistum, Congregationalist
um, Presbyterum, Biskupa-
kirkjunni, Universalistum og
Unitörum. — Sem við var
að búast hefur þetta ekki
gerzt þegjandi eða mótþróa-
laust og er þess að vænta, að
hinir djarfmæltu prestar
muni verða að gjalda afhroð
nokkurt í embættismissi og
ofsóknum af hendi þeirra
leikmanna, sem hugðust eiga
kirkjurnar og prestana. Þessi
sama saga er nú að geragt í
hinni Unitarisku kirkju, sem
þó hefði mátt ætla, að ekki
Framh. á bl. 7.

KViKnwnoiR
Gamla Bíó:
Blástakkar
Þetta er sænsk söngva- og
gamanmynd í Hollyvvood-stíl.
Dansar og búningar eru hinir
sömu og í Hollywood-myndun-
mn, fótleggir dansmeyjanna
allt að því eins rennilegir og
þeim spriklað af álíka rausn
framan í áhorfendur. „Rythmi“
myndarinnar er aðeins þyngri
en venja er um Hollywood.
Hollywood liefur léttari
,,rythma“ en Svíinn.
Það er hægt að hrósa Nils
Poppe fyrir hressilegan leik og
lipran dans. Hann minnir nokk-
uð á hinn bandaríska Danny
Kaye.
Að öðru leyti er tæplega hægt
að hrósa þessari mynd — með
góðri samvizku. J. Á,