Þjóðviljinn - 18.11.1947, Blaðsíða 3

’Þriðjudagur 18. nóv. 1&47.
ÞJÓÐ VILJ.INN
al Halldórs Kiljans Laxnes
Frihefen
stjórninni. En um leið var sam-
vinnugrundvöllur ríkisstjórnar-
innar rofinn og kommúnistarnir
Morgunblaðið hefur undanfarið birt dagleg æsingaskrif um
riðtal, sem Halldór Kiljan Laxness átti við norska blaðið Fri-
íeíen, og einkum gert sér mat úr einu ranghermi hins erlenda
blaðamanns. Þjóð\iljinn birtir í dag \iðtalið í heild ásamt at-
liugasemd eftir Halldór Kiljan Laxness. Mun lesendum þá verða
Ijóst, að það er ekki ranghermið, sem veldur reiði Morgunblaðs-
ins heldur hitt, að Norðmenn fá þar í fyrsta sinn frásögn um
herstöðvamálið, en landssölumennirnir íslenzku hafa lagt allt
kapp á að dylja umheiminn þess.
verða fiotastöð, Fossvogur
heimsvaldasinnuðum kröfum
(þannig í greininni.) ré*f fyvir eins stórveldis, en urðum fyrir
Ritstjóri Þjóðvil jans spyr
hvort ég kæri mig um að láta
nokkrar athugasemdir fylgja
grein með viðtali við mig
úh Oslóblaðinu Friheten. Það
væri þá helst til að segja, að
enginn maður tekur ábyrgð á
neinu sem eftir lionum er haft
í óstaðfestu blaðaviðtali. Það
getur hitst svo á að blaðamað-
urinn hafi rétt eftir, en það
er eins líklegt að hann hafi
rángt eftir. Að minsta kosti
þekki ég ekki fólk sem á jafn-
erfitt með að liafa rétt eftir
einsog blaðamenn. Hitt er alveg
rétt, maður á aldrei að tala við
blaðamenn um neitt sem máli
skiptir, nema hafa lesið yfir
texta þeirra og samþykt áður
en hann er prentaður. Á slíku
hefur maður þó venjulega ekki
tök, allra síst ferðamenn erlend-
is. Á ferð minni í Noregi og Sví-
þjóð höfðu níu blöð viðtal við
mig. Þetta voru alt óstaðfest
viðtöl, skrifuð og prentuð án
þess ég hefði tök á að líta eftir
hvort rangt eða rétt væri 3kýrt
frá orðum mínum. Eg held ekki
að í neinu þessara viðtala hafi
verið farið rétt með orð mín um
ýrnis efni, nema. af hendíngu.
Eitthvert réttasta viðtalið er
það sem Friheten birti, og samt
eru í því furðulegir hlutir sem
mér mundi aldrei hafa dottið í
hug að segja. Stundum eigna
blaðamennirnir mönnum ráng-
ar niðurstöður, sem þeir draga
af orðum þeirra. í Frihets-
greininni voru nokkur atriði svo
óviðkunnanleg, að þegar ég
fékk hana frá kunníngja mínum
viku síðar í Stokkkólmi, sendi
ég blaðinu skeyti með leiðrétt
íngu. Eg veit ekki hvort leið-
réttingin hefur verið birt. Mér
er sagt að blöð séu fúsari að
reka starfsmenn úr vistinni en
birta leiðréttíngar á greinum
þeirra. Leingi bösluðu íslenzk
yfirvöld við að fá einhvern
kjafthátt leiðréttan í amerísku
stórblaði fyrir nokkrum árum,
og tókst aldrei.
Öll blöð með efni sem snertir
Island eru send híngað í utan-
ríkisráðunejdið. I þeim blaða-
viðtölum sem voru við mig um
daginn í Svíþjóð og Noregi eru
áreiðanlega tugir rángherma,
ránghermi um fjölda hluta frá
Islandi, sögulegar villur við-
víkjandi íslandi og Danmörku
(m. a. sagt að Danir hafi haft
hér einokun í 500 ár), viðvíkj-
andi verkum minum, sjálfum
mér og öðrum mönnum, alt eins
og vanalega gerist hjá blaða-
mönnum, orð og ummæli sem
maður rekur upp stór augu að
heyra höfð eftir sér.
Það er athyglivert, að utan-
ríkisráðherrann, sem feingið
hefur öll þessi viðtöl í hendur,
tekur aðeins eftir einu þessara
rángherma, en um það slcrifar
hann líka fimm greinar í Morg-
unblaðið og á vonandi eftir að
skrifa margar enn. Það eina
sem snertir streing í brjósti
þessa manns er Ameríka. Blaða-
maðurinn í Friheten ályktar sem
svo, ao úr því ameríkustjórn
sunnan höfuðstaðinn átti aó
vera sjóflugvélahöfn og Kefia-
víkurflugvöllur átti að vera
stöð fyrir landflugvélar. Banda-
ríska herveldið vildi nota stöðv
ar þessar bæði til sóknar og
varnar í stríði, segir Laxness
og heldur áfram:
Kröfurnar vöktu megna and-
spyrnu í öllum stéttum þjóðfé-
lagsins og í öllum stjórnmála-
flokkum. Alþingi kom sér í
fyrstu undan því að taka skýra
afstöðu, en tókst þó að fá á-
kvörðun frestað.
í kosningabaráttunni skömmu
síðar voru amerísku kröfurnar
aðalmálið. Enginn meðal þing-
mannsefna, að undanskildum
einum þýðingárlausum manni,
hafi liér fiugvöil með sérstök-1 þorði að mæla með eftirgjöf í
urn exRrtRorlal-ré.lmdum, þú málinu. Allir hinir stóðu fast á
hljóti þeir einnig að stimpla þar
passa; og gerir mér upp orð
um það. I ákafanum, að hreinsa
Ameríku verður herra Bjarna
Benediktssyni á ,að skýra frá
þvi sem ég hafði aldrei heyrt
áður, að ef íslendíngar færu
héðan til Bandaríkjanna frá
Keflavík, þá stimpluðu Ameríku
menn passann þar á flugvellin-
um. Þetta var einkennilegt.
Hvar er sá landamærastaður í
Bandaríkjum Norðurameríku
þar sem við íslendíngar stönd-
um með stimpil í hendi og
stimplum brottfarir Banda-
ríkjamanna?
1 fyrstu grein sinni um mál-
ið lét hr. Bjarni Benediktsson
á sér skilja að hann væri mjög
óhamíngjusamur yfir því að ég
væri íslendíngur á íslandi og
lángaði til að flytja mig
úr laudi. Fjarri fer því að mig
lángi til að flytja herra Bjarna
BenedUctsson úr landi. Aðeins
vildi ég óska þess, að í brjósti
þessa agents hrærðist sá
streingur sem er í brjósti föð-
ur hans og móður.
Halldór Kiljan Laxness.
íslenzku þjóðinni finnst hún
hafa verið göbbuð af íhalds-
mönnum sinum og sósíaldemó-
kratiskum stjórnmálamönnum
og svikin í tryggðum af Norð-
urlöndum og Englandi. Hið
stutta frelsistímabil, sem var
fullt af bjartsýni, hefur nú snú
izt í tapað fullveldi með dap-
urri tilfinningu þess að lýð-
því að þeir mundu vísa á bug öll
um kröfum um herbækistöðvar.
Að kosningum loknum, haust
ið 1946, barst íslenzku ríkis-
stjórninni önnur umleitim
Bandaríkjanna. Ameríkanar
höfcu þá séð fram á að það
mundi verða óvinnandi vegur að
fá fyrstu kröfunum framgengt,
og báru nú fram lágmarkskröf-
ur.
Nýju uppástungurnar frá
Washington voru þær að Banda
ríkin slcyldu halda Keflavík
36 ár (þannig í greininni, leið
rétt með símskeyti' til blaðsins
af Halldóri Kiljan Laxness)
með sérstökum réttindum, sem
af fræðimönnum eru álitin ó-
samrýmanleg því sem ríki get-
ur leyft, ef það vill framvegis
heita fullvalda ríki.
Bandaríkjamenn báru fram
umleitun nr. 2. undir því yfir-
skini að þeir þyrftu að hafa
Keflavík vegna sambandsins
við Þýzkaland meðan það væri
hernumið af Bandaríkjum.
Samkvæmt umleitun nr. 2
skyldi nú ekki lengur nefna
hernaðarbækistöðvar, og starfs-
lið — það er nú talið vera um
sex hundruð manns — ekki
klæðast einkennisbúningi her-
manna.
Það eru engar ýkjur, að
stormur geysaði yfir lýðveldinu
meðan þessar samningaumleit-
anir stóðu yfir. Hinar nýju kröf
ur ollu æsingu meðal almenn-
ings. Fólk úr öllum þjóðfélags
stéttum og stjórnmálaflokkum
þeim vonbrigðum að heyra ekk-
ert örvunarörð frá Norðurlönd-
um, og frá Englandi fengum
við undir lokin hótun frá utan-
ríkisráðuneytinu, þar sem sagt
var að það munöi verða tekið
illa upp í London, ef vér létum
ekki hlut vorn.
Orðalagið á orðsendingunni
frá jafnaðarmannastjórninni
brezku var að vísu fágað að
diplómatískum hætti, en hót-
unin um að England mundi
verða okkur óvinsamlegt í fram
tíðinni, ef við létum ekki und-
an, gat engum dulizt.
Niðurstaðan var sú að 5. októ
ber 1946 samþykkti Alþingi með
32 atkvæðum að leigja (þann-
ig!) Bandarikjunum Keflavíkur
stöðina.
Sjálfstæðisflokkurinn (hægri)
sagði já eins og hann lagði sig,
aðrir flokkar voru skiptir, nema
kommúnistar, sem voru allir á
móti.
Um leið var stjórnin sprung
in. Það hafði verið samsteypu-
stjórn. Hún hafði setið í tvö
ár og verið með afbrigðum vin-
sæl. Hún var • grundvölluð á
samkomulagi milli auðmagns og
launavinnu og hafði fengið
miklu áorkað um viðreisn lands
ins. Sem dæmi get ég nefnt að
fiskiflotinn hafði verið endur-
nýjaður og verið að búa sveit-
irnar að landbúnaðarvélum.
Hinn borgaralegi meirihluti
ríkisstjórnarinnar hafði gert
samkomulag við Bandarikin á
bak við kommúnistana í rikis-
fóru úr stjórninni.
Harmur og tregi breiddi um
sig vegna þessara landráða,
Þjóðinni fannst hún hafa verið
svikin. Sú bjartsýni sem ríkt
hafði til þessa breyttist í einni
svipan í dýpstu svartsýni. And-
rúmsloftið brcyttist gersamlega
og við höfum ekki náð okkur
eftir þetta áfall enn. Það er
liin sálræna forsenda þeirrar
kreppu sem nú er framundan.
Minnizt þess, að það hefur
verið draumur íslenzku þjóðar-
innar öld fram af öld að fá
frelsi. Hin langa og þrautseiga
barátta gegn konungsveldi
Dana hafði loks leitt til árang-
urs, þegai' þjóðin verður fyrir
því tæpum tveim árum síðar að
íslenzkir stjórnmálamenn gera
samning sem hefur það í för
með sér að við ráðum ekki leng
ur landi okkar.
Við getum ekki látið okkur
þetta l\mda. Við getum ekki
þolað að lýðveldið íslenzka sé
lafatrúss á hernaðarbækistöð
sem í skjótri svipan getur
breytzt í atómstöð.
Að vísu er allt kyrt á yfir-
borðinu, en það sést bezt,
hversu lítilmótleg aðstaða okk-
ar er, á því, að íslendingur
verður að fá stimpil á passann
sinn hjá amerískum yfirvöldum,
þegar hann ætlar til útlanda.
(Þetta er önnur alvarlega vill-
an hjá hinum norska blaða-
manni.En skyldi ekki vera leit
á greinum frá útlöndum í Morg
unblaðinu, sem í eru aðeins tvær
alvarlegar villur?)
Framkald á 2. síðu
veldið sé or'ðið lafatrúss á hern' tók þátt í mótmælakröfgöng-
aðarbækistöð, sem í skjótri svip
an getur brejtzt í atómstöð,
segir höfundur Sölku Völku,
Halldór Laxness, sem er með-
al mest lesnu höfunda í Amer-
íku, og bráðum gefur út nýja
skáldsögu á norsku, í samtali
við einn af starfsmönnum vor-
um.
F ÁRÁNLEG AR AMERÍSK-
AR KRÖFUR.
Haustið 1945 krafðist amer-
íska stjórnin þess að ísland
leigði henni þrjár herstöðvar
á íslandi. Hvalfjörður rétt fyr-
ir norðan Reykjavík átti að
um og fundahöldum. Fólk gekk
iðulega frá vinnu sinni til að
taka ]iátt í mótmælafundum.
Fréttastofurnar sögðu um-
heiminum að hér væri um
,,kommúnistauppþot“ að ræða,
en sannleikurinn er sá að hér
áttu allir flokkar óskilið mál.
Stúdentafélögin og verka-
mannasamtök stóðu fyrir mót-
aðgerðum, og auk þess fjöldi
annarra félaga.
Vér höfðum vonazt til að
Norðurlönd og England mundu
fúslega leggja okkur lið í þess-
ari sjálfstæðisbaráttu gegn
Áskriíendasöíiiiin Lanáiemans
IH. nör. — 23. des.
Æskulýðsfylkingin — samband ungra sós-
íalista — ákveðið að gangast fyrir áskrif-
endasöfnun fyrir hið nýja blað sitt
LANDNEMANX
Heitir Æskulýðsfylkingin á alla sósíalista
eldri sem yngri að sameinast um að tryggja
fjárhagslega afkomu blaðsins.
Takmarkið er að safna
500 nýjnm áskrífendnm á 5 vikum
LANDNEMINN kemur út 10 sinnum á ári.
20 síður hvert blað, og kostar árgangurinn
kr. 25,00.
Áskrifendalistar verða afhentir á skrií-
stofu Æskulýðsfylkingarinnar, Þórsgötu 1,
og þar er tekið á móti áskriftum. Sími
■7510.
LANDNEMINN á erindi ú) alka