Þjóðviljinn - 30.11.1947, Blaðsíða 5

Sunnudagur 30. nóv. 1947.
ÞJÓÐVILJINN
5
Á HVÍLDARDAGINN
Á morgun er fyrsti desem
ber. Þann dag hélt þjóðin öll
hátíðlegan í rúma tvo ára-
tugi og minntist endurheimts
i'ullveldis, fagnaði sjálfstæði
og frelsi. Og hún liafði til
þess ærna ástæðu. I sjö aldir
hafði hún búið við erlenda
áþján og legið við algerri
tortímingu af hungri og ves-
öld. Sjö alda draumsýn var
orðin að veruleika, og þjóðin
öll átti einn liuga, einn vilja,
eina rödd. Hugtökin fullveldi,
sjálfstæði, frelsi voru hverj-
um íslendingi veruleiki, og
merking þeirra var engiun
efa bundin. Eini skugginn
sem féll á fullveldishátíðina
var sú, að dómi þjóðarinnar,
að erlend þjóð, Danir, fór
enn með utanríkismál Islend
inga og gætti íslenzkrar land
helgi á dönskum skipum. En
þjóðin hafði einsett sér að
sá skuggi skykli hverfa, að
íslendingar einir skyldu ráða
í landi sínu og stjórna öllum
málefnum sínum sjálfir.
★
Einliugur sá, sem mótaði
þessa fullveldishátíð íslend-
inga, er öllum í fersku minni.
Allir stjórnmálaflokkar
höfðu eina stefnu í sjálfstæð
ismálum þjóðarinnar og túlk
uðu hana á saina hátt. Að
vísu hafði einn flokkurinn
gerzt svo ósvífinn að kenna
sig sérstaklega við sjálfstæði
landsins öðrum fremur, en
það var aðeins tilraun til að
hylja eyður verðleikanna á
öðrum s\iðum og staíaði
ekki af skoðanamun. Á
þeim árum var engin tilraun
gerð til að dylja íyrir þjóð-
inni, hvað væri stjórnarfars-
legt fullveldi, frelsi og sjálf-
stæði.
★
En síðan hafa viðhorfin
gerbreyt/.t. 17. júní 1944
losnaði þjóðin að vísu við síð
ustu leifarnar af yfirráðum
Dana en 5. okt. 1946, rúm-
um tveim árum síðar, játuð-
ust 32 alþingismenn íyrir
hönd þjóðarinnar undir nýj-
an sanming, sem veitti
Bandaríkjunum, einu \oldug
asta herveldi heims, stórum
hættulegri réttindi en þjóð-
in hafði tekið af Dönum
tveim árum áður. Þeir sömu
menn sem töldu það alvar-
lega skerðingu á fullveldi
þjóðarinnar að Danir gættu
landhelginnar á dönskum
skipum börðust af alefli fyr-
ir því að Bandaríkin fengju
herstöð á Keflavíkurflugvell-
inum, einum mildlvægasta
flugvelli heims. Sá flokkur
sem liafði rænt sjálfstæðis-
nafninu gekk að því heill og
óskiptur á þingi að svíkja
af þjóðinni sjálfstæði henn-
ar, en sá verknaður nefnist
á íslenzku lagamáli landráð.
★
Síðan eru hugtökin frelsi,
sjálístæði og fullveldi ekki
lengur einnar merkingar í
opinberum umræðum. Þeir
menn sem fyrir allra augum
bera stimpil landráðamanns-
ins á enninu, hafa gengið að
þ^i með oddi og egg að teygja
þau og skrumskæla. Þess
ar hugsjónir sem voru skírar
eins og jöklar landsins i
huga þjóðarinnar verða í
munnum þessara manna að
orðagjálfri, slepju sem hægt
er að teygja í allar áttir.
Það fullveldi ,sem bjó sem
staðreynd í brjósti hvers ís-
lenzks manns, verður á vör-
um þessara manna mark-
laus leikur að orðum. Slíkir
menn hafa aldrei óttazt að
nefna frelsi og fullveldi, þeir
vita sem er að rangfærsla
þeirra hugtaka er þeim sjálf-
um lífsskilyrði. Að vísu á
ailur þorri þjóðarinnar enn
óspillta þá merkingu sem
h\ilir á þmigbærri reynslu
sjö alda liúgunar, en nú er
markvLsst unnið að því að
villa um fyrir þjóðinni og
slæva sjálfsvirðingu hennar.
★
Herstöðvarsamningurinn við
Bandaríkin veitti þeim óskor
aðan yfirráðarétt yfir Kefla-
víkurflugvellinum, eins og'
reynsla fyrsta ársins sýndi
ljósar en nokkur orð. ís-
lendingar fá þar engu ráðið,
enda hefur ekki verið eftir
leitað af þeim sem nú fara
með völdiu í landinu. Með
leyfi sjálfs dómsmálaráð-
herrans hafa hinir erlendu
menn brotið milli 10—20 ís-
lenzk lagafyrirmæli og
brjóta enn. Ef þúsund ís-
Ienzkir menn hefðu hagað
sér þannig væru þeir nú all-
ir í tugthúsi, en liinni er-
lendu herraþjóð eru öll lög-
brot heímil. Og Bandarikin
hafa auðsjáanlega hvorki
hugsað sér að tjalda til einn-
ar nætur né 6V2. árs; með
leyfi íslenzkra stjórnarvalda
eru þau nú að byggja geysi-
stórt gistihús, heil íbúðar-
hverfi, skóla, kirkju o. s. frv.
sem benda til mikillar lang-
dvalar.
■fc
Þessar staðreyndir liljóta
að \ erða rífear í huga margra
á morgun, þennan forna full
veldisdag þjóðarinnar. En
þjóðin má vissulega ekki
sætta sig við að bern harm
í huga og benda á þá stað-
reynd eina að hún hafi ver-
ið svikin í tryggðum af 32
alþingismönnum án eigin til-
verknaðar. Svikin verða
framin á ný, ef þjóðin gáir
eklíi að sér. Þeir alþingis-
menn sem brugðust öllum
heítum 5. okt. 1946 munu
\ issulega gera það á ný 5.
okt. 1951, ef þeir þora. Og
það er þjóðarinnar að sjá til
þess að þeir þori ekki, og
raunar á hún að hreinsa sinn
forna helgidóm, Alþingi, og
\ eita þeim einuin sess á þeim
stað sem eiga í brjósti sér
streng sem ómar af frelsis-
baráttu sjö þungbærra alda.
★
En þjóðin verður sannar-
lega að gæta sín vel og vill-
ast ekki í því moldvirði ó-
hróðurs og blekkinga sem nú
er þyrlað upp af ráðnum
hug. Þeir menn sem illvirldð
unnu fyrir rúmu ári pata nú
höndum í allar áttir og
drótta að hverjum manni
fyrirhuguðum svikum við
sjálfstæði þjóðarinnar. Þeir
vita sem er að smán þeirra
sjálfra er staðreynd sem
ekki tjóar að mæla bót en
reyna þess í stað að draga
alla aðra niður í s\aðið til
sín, gera þeim upp áform og
skoðanir, sem ekki styðjast
við neina raun. En á sania
hátt og liugsjónin um frelsi
og fullveldi er íslendingum
veruleiki en ekki orðagjálf-
ur, vcrða svik við þessar liug
sjónir metin eftir athöfnum
en ekki fúkyrðum. Og þeim
mönnum sein verknaðinn
unnu mun sizt takast að
feoma afbrotum sinum á aðra
ísleadinga að tilefnislausu.
★
En þeir ir.unu halda á-
fram orðagjálfri sínu og fúk
yrðum. Og þeir munu halda
áfram að vinna helgispjöll á
liátíðisdögum jijóðarinnar.
A morgun, fyrsta desember,
hefur Heimdallur, æskulýðs-
félag jiess flokks sem á þingi
stóð óskiptur að landráðun-
um, t. d. boðað til ókeypis
dansskralls fyrir æskulýð
bæjarins. í boðsbréfinu seg-
ir svo: „Það heíur verið höf-
uðmarkmið Heimdallar, allt
frá byrjun, að varðveita og
efla sjálfstæði jijóðarinnar,
glæða þjóðernistilfinninguna
og standa vörð um tungu
þjóðarinnar og menningu.
Hefur Heimdallur í meira en
tuttugu ár verið brjóstfylk-
ing og baráttufélag iiinnar
frjálslyndu, sjálfstæðu og
þjóðræknu æsku Reykjavík-
ur. Stjórninni finnst því vel
við eiga, að Heimdellingar
minnist sérstaklega baráttu
liðinna kynslóðar fyrir frelsi
og sjálfstæði. Treystir stjórn
in því, að félagarnir geri
þennan fullveldisfagnað sem
eftirminnilegastan og glæsi-
legan með því að fjölmenna
og minnast með því sjálfstæð
isbaráttunnar fyrr og síð-
ar“!!
★
Svo mörg eru þau orð, og
þau jiurfa vissulega engra
skýringa við. Slíkt orðagjálf
ur gæti hver og einn hinna
32 borið fram án þess að
blygðast sín. En þjóðin verð-
ur að skyggnast bak við orð-
in og minnast þeirra verka
sem unnin hafa verið og
unnin \erða ef ekki er að
gert. Almenningur verður
að varðveita þann veruleika
sem býr bak við orðin sjálf-
stæði, fullveldi, frelsi og
glæða þann eld sem brann
með þjóðinni
í sjö aldir.
SKÁK
: Ritstjóri: Guðmundur Amlaugsson
■M
!
Skákþing íslendinga
Þátttakan í Skákþingi íslend-
inga var að þessu sinni svo mik
il að skipta varð í tvær deildir.
Ánægjulegt var að sjá hve mik-
ið var þar af ungum skákmönn
um er stóðu þeim eldri fyllilega
á sporðí og hrepptu verðlaunin.
Öðru megin varð Bjarni Magn-
ússon efstur, fyrir ofan Eggert
Gilfer meðal annarra, hinum
megin sigraði Guðmundur
Pálmason. Af öðrum keppend-
um þarna mætti nefna Svein
Kristinsson, sem mér er sagt að
hafi keppt aðeins tvivar áður:
einu sinni í öðrum flokki og
einu sinni í fyrsta — og orðið
efstur í bæði skiptin. Hér varð
liann aðeins annar til þriðji og
virtist þó mega vel við una.
Þeir Guðmundur og Bjarni og
Guðjón M. Sigurðsson er efst-
ur varð á haustmóti Taflfél.
hafa allir hlotið rétt til að taka
þátt í næstu landsliðskeppni og
verður fróðlegt að sjá hvernig
þeim vegnar þar. Annars eru
nöfnin á skákmótum okkar
ekki nema í meðallagi heppilcg
og mætti gjarnan taka þau til
athugunar og samræmingar.
Þeir sem ekki eru kunnir öllum
hnútum halda ósjálfrátt að
Skákþing íslendinga sé helzta
skákmót landsins en við nán-
ari athugun sést að landsliðið
kemur þar hvergi nærri. Lands
liðskeppnin sem ekki ætti síð-
ur skilið að heita Skákþing ís-
lendinga fer ekki fram fyfr en
í vor. Nöfn flokkanna eru ann-
að atriði sem komin eru nærri
í óefni. Hver flokkurinn hefur
hlaðizt ofan á annan, fyrst
meistaraflokkur, nú síðast lands
liðið. Fyrir rúmum fjörutíu ár-
um var ekki til hærri flokkur
á Norðurlöndum en fyrstiflokk-
ur og virtust menn geta tclft
vel fyrir því.
Mhiningahátíð um
Capablanca
Þann 29. nóvember voru liðin
59 ár frá því að Capablanca
fæddist. I tilefni þess efndu
skákmenn í Cuba til mikilla há-
tíðahalda. á Havanna.
Það var minni tilviljun en í
fljótu bragði virðist að Hav-
anna skyldi verða fæðingarborg
einhvers glæsilegasta skák-
snillings sem heimurinn hefur
séð. Á síðari hluta 19. aldar
var þessi borg eitt höfuðsetur
skákaririnar. Þar komu allir
helztu meistarar lieimsins:
Morphy, Steinitz, Tsigorin,
Lasker, Pillsbury og margir
fleiri. Þar voru háð skákþing og
einvígi, jafnvel um heimsmeist-
aratign. Og almennur áhugi og
sýslan á einhverju sviði skapa
venjulega fyrr eða síðar af-
burðamenn á því sviði. Saga
Capablancas er að vissu leyti
tragísk. Hann vinnur ungur öll
þau metorð sem hægt er og all-
ur síðari hluti ævinnar er hæg-
^fara en greinileg hrörnun, aðrir
komast fram úr honum og
skyggja á hann. Þrátt fyrir
frægð sína var hann hálfgleymd
ur maður siðustu árin. En þetta
er nú sem óðast að breytast aft
ur. Tvær bækur hafa komið út
um hann, önnur í Ameriku eftir
rithöfundinn Fred Reinfeld, hin
í Englandi eftir einn af beztu
skákmönnum Breta, Golombek.
Hér kemur svo að lokum ein
skák Capablanca, lítt kunn en
glæsilega falleg. Hún sýnir
Capa frá óvenjulegri hlið —•
sem galdramann kombínasjón-
anna.
DROTTNINGABRAGÐ
Havanna, 1912.
Capablanca. N. N.
1. d2—d4 d7—d5
2. e2—e3 e7—e6
Capablanea lék sér oft að því
að tefla hlédrægt og bíða á-
tekta í trausti yfirburða sinna.
Annar leikur hans hér er á
engan hátt til fyrirmyndar og
gefur svörtum óþarfle^a frjálst
val á svari en hann notar sér
það ekki.
3. Bfl—d3 c7—c6
4. Rgl—13 Bf8—d6
5. Rbl—d2 17—15
Svartur velur „Grjótgarðinn“,
trausta vöm sem hefur þann
galla að loka drottningarbiskup
hans inni.
6. c2—c4 Dd8—16
7. b2—b3 Rg8—h6
8. Bcl—b2 0—0
9. Ddl—c2 Rb8—d7
Þótt Capablanca fari að
öllu með ró logar undir. Hann
hefur varazt að hróka kóngs-
megin og næsti leikur hans hót
ar g2—g4 með beinni sókn.
Svartur valdar því f-peð sitt
og veikir með því hornalínuna,
en um þá línu snýst skákin síð-
an að miklu leyti.
10. h2—h3! g7—g6
11. 0—0—0! e6—e5! ?
12. d4xe5 Rd7xe5
13. c4xd5 c6xd5
Eiginlega gæti maður haldið
að hvíti kóngurinn væri í meiri
hættu en sá svarti (Be6- og
Hc8), en nú skellur á óvænt
glæsileg sókn.
14. Rd2—c4!! d5xc4
Svartur á ekkert betra, enda
lítur þetta ekki illa út.
15. Bd3xc4 RI16—17
Auðvitað ekki Kh8 vegna
Hxd6!
16. Hdlxd6! D16xd6
17. Rf3xe5 Bc8—e6
Svartur reynir að loka bisk-
uþslínunni, enda er ekki um
annað að ræða því að annars
leikur hvítur Dc3, síðan ridd-
ara frá og mát á g7 eða I18.
18. Hhl—dl Dd6—e7
19. Hdl—d7!!
Fallegasti leikur skákarinn’
ar!
Markmið Capas er að draga
biskupinn aftur frá línunni.
Svartur verður að drepa hrók-
inn. (De8 20. Rxf7 (hótar Rh6
mát) Hxf7 21. Dc3 Hxd7 22.
Dh8 t og 23. Dg7 mát).
Framhald á 7. síðu.