Þjóðviljinn - 06.05.1948, Page 5

Fimmtúcfogur 6. maí 1948.
Þ JÓÐVIL JINN
5
Slgfws Sigurhjartarson:
Minnishlöð ff§rir bindindismenn I.
Þingmenn viija elAf skömmtun áfengis og
■ ekki héraðabönn
Svona í orði kveðnu \ í öðru lagi höfðu bindindis-
Um fátt eru menn meira sam- menn hallazt að þeirri skoðun.
mála, svona í Qrði kveðnu, en á síðari árum, að ekki yrði hjá
að bráða nauðsyn beri til að því komizt að taka’upp skömmt
gera ráðstafanir til að draga úr im áfengis. Rétt er þó að geta
áfengisnautn íslendinga. Þegar þess, að um þetta hafa verið
litið er á þessa staðreynd ann- skiptar skoðanir meðal bindind-
arsvegar en því hinsvegar ckki ismanna, megin þorri þeirra
gleymt að engar slíkar ráð— litur svo á, að það sé 'óeðlilegt
stafanir eru gerðar, aðrar en að veita þegnum þjóðfélagsins
þær að félög bindindismanna og sérstakan rétt til áfengiskaupa
einstakir bindindismenn reyna og að líklegt megi teljast, að
að vinna bindindisskoðunum sín það verði fremur til þess að
um nýtt land, og að til þessa útbreiða áfengisnautn, þó það
er þeim veittur nokkur styrk- kunni að draga nokk’uð úr
ur af almanna fé, hlýtur að hinni miklu misnotkun áfengis.
verða ljóst, að innskotssetning- Reymsla Svía, sem um langt
in hér að undan — svona í1 skeið hafa skammtað áfengi er
orði hveðnu •— er ekki að ófyr-
irsynju mælt, það er því mið-
ur svo ákaflega margt, sem
bendir til þess að áhygi mjög
margra, fyrir bindindissemi sé
aðeins til í orði, og á þetta ekki
sízt við um valdhafana, þing-
menh og ríkisstjórn, en til að
fyrirbyggja allan misskilning
væri þó réttara að segja ríkis-
stjórnir, því allar hafa þær ver-
ið hver annari líkar, þær sem
ég hefi þekkt, livað þetta mál
snertir, þó ólíkar hafi verið
um margt.
Óskir bindindismanna
Bindindismenn hafa borið
fram itskir, um ákveðnar ráð-
stafanir til að draga úr áfeng-
isnautn. Hæst hefur þar borið
óskina um framkvæmd héraða-
banna, en svo sem kunnugt er
var lögtekið árið 1943 að íbú-
ar sérhvers bæjarfélags og sér-
hverrar sýslu skyldu ráða því
hvort áfengisútsala yrði þar
starfandi eða ekki. Vilji pairra
í þessu efni átti að koma fram
við almenna atkvæðagreiðslu.
En þegar þetta var lögtekið
komu andstæðingar héraðabann
anna eftirfarandi fleyg inn í lög
in.
„Nú telur ríkisstjórn að lög
þessi kunni að brjóta í bága
við milliríkja-samninga og skal
hún þá gera þær ráðstafanir er
hún álítur nauðsynlegar til þess
að samræma þá' samninga á-
kvæðum laganna. Að ‘því loknu
öðlast lögin 'gildi, enda birti
ríkisstjórnin um það tilkynn-
ingu“.
I fimm ár samfleytt hafa
bindindismenn krafizt þess af
þeim ríkisstjómum sem með
völd hafa farið á hverjum tíma
að þessi lög yrðu framkvæmd,
en Éyi árangurs. Allar þ ær
stjórnir, sem síðan hafa setið
að völdum, hafa vanrækt þær
skyldur sem lögin leggja þeim
á herðar, og mætti þegar af
þessari ástæðu verða ljóst, að
allsterk öfl standa gegn fram-
kvæmd héraðabanna..
heldur ekki sérlega uppörvandi.
Þrátt fyrir þetta munu flest-
ir bindindismenn líta svo á, að
réttmætt sé að taka upp áfeng-
isskömmtun eins og nú’héttar
málum^en það er þó bundið því
skilyrði, að engin áfengisaf-
hending fari fram frá Áfengis-
verzlun ríkisins nema til hinna
lögboðnu útsalna og útsölurn-
ar selji það aðeins gegn
skömmtunarseðlum og Komi
eigandi sjálfur til kaupanna og
sanni rétt.sinn til seðilsins. Með
' þessu fyrirkomulagi myndi
verða stórlega auðveldara að
framkvæma liéraðabönn, það
er halda þeim héruðum sem
þurrustum, þar sem áfengissölur
eru eða yu'ðu ekki starfandi,
bindindismenn hafa því æ meir
hallazt að því að tengja saman
kröfuna um framkvæmd hér-
aðabanna og skömmtun. Þó er
einnig á það að líta að sú
iitla reynsla, sem fékkst af á-
fengisskömmtun á stríðsárun-
um, leiddi í ljós að áíengis-
nautn minnkaði verulega með-
an skömmtunin var í gildi, þó
fyrirkomulag hennar væri allt
mjög laust i reipum, og fram-
voru Hannibal Valdimarsson,
Halldór Ásgrímsson, Páll Þor-
steinsson, Pétur Ottesen, Sig-
fús Sigurhjartarson og Skúli
Guðmundsson. Þeir stóðu að
fjórum þingsályktunartillögum
varðandi áfengismálin þó ekki
væri fullkomið samstarf á milli
þeirva á þessu stigi málsins.
Að efni til fjölluðu tillögurn-
ar um þessi atriði, 1) Fram-
kvæmd laganna um héraða-
bönn, 2) Áfengisskömmtun, 3)
Afnám vínveithiga í veizlum
ríkisins, 4) Afnám þeir-rar venju
að nokkrir opinberir starfs-
menn, svo sefn ráðherrár, for-
stjóri Áfengisverzlunarínnar,
forsetar Alþingis o. fl. fái á-
fengi keypt við kostnaðtrverði.
Allsherjarnefnd samein-
aðs Alþingis fær málin
til meðferðar
Eftir talsverðar umræður var
öllum þessum tilljigum vísnð til
I allsherjarnefndar til athugun-
Allar voru tillögur þessar
lagðar fram 14. okt. 1947. .
Allsherjarnefnd fær
málin enn á ný til
meðferðar
Öllúm þessum tillögum var
vísað til allsherjarnefndar 27.
okt. Innan nefndarinnar kom
brátt í ljós að verulegir erfið-
eikar voru á að fá samkomuv
lag um afgreiðslu málsins. Tutt
ugasta og áttunda janúar 1948
tók hún loks ákvörðun, minni-
hlutinn Sigfús Sigurhjartarson,
gaf út nefndarálit samdægurs
og lagði til að till.ögurnar yrðu
allar samþykktar óbreyttar.
Meirihlutinn, Jörundur Brymj-
ólfsson, Jón Sigurðsson, Ingólf-
ur Jónsson, Sigurður Bjarna-
son, Jón Gíslason og Asgeir
Ásgeirsson skiluöu nefndar-
áliti 7. feb. og var það svöhljóð
andi:
Nefndin hefur ekki orð’ið alls
kostar sammála um afgreiðslu
ar, og var sú meðferð malsins; Þessa máls. Minnihl. fSigfús
fullu samræmi við þingsköp | Sigurhjartarson) vill sam
þykkja tillöguna óbreytta, en
meirihlutinn sér sér ekki fært
að leggja það tik Meirihtlidinn
telur, að svo framarlega sem
ætlazt er til, að skömmtun á-
fengis og héraðabönn takmarki
nokkuð verulega notkun áfeng-
is, þá hljóti af þeim ráðstöfun-
um að leiða mjög mikla rýrn-
un á tekjum ríkisins. Auk þess
verður að hafa allmikinn undir-
búning undir skömmtun áfeng-
is, áður en henni er komið á.
Fyrir þessar sakir leggur meiri
'hluti nefndarinnar til, að ríkis-
þingsins voru öfl að verki, sem stjórnin fái málið til undirbún-
og venjur.
Innan nefndarinnar mótaðist
svo* til fullt samkomulag um
afgreiðslu málsins. Nefndin
lagði til að ein tillagan, þ. e.
tillagan um framkvæmd hér-
aðabanna, yrði samþyikkt en hin
ar aðrar tillögur vildi nefndm
láta bíða um sinn.
Afgreiðsla hindruð
Nú þótti horfa vænlega um
framkvæmd héraðabannanna,
en brátt kom í ljós að innan
voru staðráðin í að hindra fram
gang málsins, og þessi öfl voru
svo sterk ríið þau gátu komið
vilja sínum fram.
Aðferðin var sú að draga um
kvæmdin afleit. Loks er þáð að'ræður á ianginn, og þó með-
ofdrykkja hefUr verið og er
svo gífurlegt böl með þjóð
vorri, að ósæmandi er að láta
nokkuð það ógert, sem gerlegt
getur talizt til að draga úr
því böli, og efalítið verður að
telja að ströng skyhsamlega
framkvæmd skömmtun mundi
hafa nökkur áhrif í því efni.
Ég hygg að þær röksemdir
sem ég hefi nú greint hafi leitt
til þess að megin þorri bindind-
ismanna hafi fallizt á að rétt
sé, eins og sa.kir standa, að
reyma skömmtun, enda liggja
nú fyrir meðmæli Stórstúku Is-
lands með því fyrirkomuiagi.
Bindindissinnaðir þingr
menn bera fram tillögur
Árið 1946 komu sex þing-
menn fram með ý'-msai' þings-
ályktimartillögur varðandi á-
fengismálin. Þessir þingmenn kaupum.
haldsmenn héraðabannanna
drægju sig í hlé, þá röðuðti and
stæðingamir sér jafnan á mæl-
endaskrána og komu því þann-
ig til leiðar að forseti gat tek-
ið málið af dagskránni eða öllu
heldur varð að taka það af
dagskránni og svo leið þing-
ið að engu fékkst um þokað.
málið varð ek-ki afgreitt.
Aftur var hafizt handa
á þingi 1947
1 •þingbyrjun 1947 báru sex-
menningamir ráð sín saman,
Það varð að ráði að þeir flyttu
nú allir í sameiningu tillögum-
ar frá fyrra þingi. Tillögur
þeirra voru þá þrjár, hin fyrsta
um héraðabönn og skömmtun,
önnur um.afnám vínveitmga á
kostnað ríkisins og þriðja inn
afnám sérréttinda : í áfengis-
ings með það fyrir augum, að
verulegum takmörkunum á á-
fengisneyzlu verði komið á, og
jafnframt verði ríkissjóði séð
fyTir tekjum í stað þeirra fjár-
muna, sem haam missir við
minnkandi sölu áfengis.
Um aðrar tillögur í áfengis-
málinu, sem fyrir nefndinni
liggja, mun meiri hl. ekki =kila
sérstöku ^liti.
Nefndin leggur til, að tillag-
an verði samþykkt með svo-
felldri
Enn fremur að taka tií
afliugunar, hvernig bæta.
megi ríkissjóði þann tekju-
missi, er af þessum ráðstöf-
unum leiðir og hann hlýtur
að verða fyrir.
Athugunum þeim, er að
ofan getur, verði hraðað, eft
ir því sem unnt er, og nið-
urstöður rannsóknanna lagð
ar fyrir Alþingi ásamt til-
lögum ríkisstjórnarinnar í
málinu.
2. Ennfremur ály'ktar Alþingi
að skora á ríkisstjórnina að
koma á' þeirri skipan, að eng
ir fái áfengi undir úlsölu-
verði, þó að óbreyttri þeirri
venju, sem gilt hefur áður
um þetta efni gagnvart æð-
stu •stjórnarvöldum landsins
þeim er fara með fram-
kvæmdavaldið.
Einn nefndarmanna, Sigurður
Bjarnason, skrifaði undir álit
þetta með fyrirvara.
1 umræðum og með breyt-
ingartillögu gerði hann grein
fyrir fyrirvara sínum og var
hann í því fólginn, að hann
vildi að allir þeir- sem nú fái
áfengi keypt við kostnaðar-
verði, héldu þeim fríðindum á-
fram.
Afgreiðsla hundsuð
Nú var ástæða til að ætla að
málið fengi skjóta afgreiðslu,
tillögur meiri hlutans virtust
svo óákveðnar að jafnvel beztu
vinir Bakhusar gætu fellt sig
við þær. Þetta fór þó á aðra"
leið. Sagan frá fyrra þingi end-.
urtók sig, málið var tekið á
dagski'á, og af henni jafnharð-
an. Að lokum var það þó tek-
ið til umræðu og virtist svo
sem henni yrði lokið, en þegar
svo horfði, kvöddu sér hljóðs
forsætisráðherra Stefán Jó-
hann Stefánsson og utanríkis-
ráðherra Bjarni i3enediktsson.
Þeir höfðu þagað um málið til
þessa en nú gerðu þeir for-
seta ljóst ao afgreiðsla mundi
kosta langar umræður og væri
þvi vænlegast að taka rnálið
,út af dagskrá. Það var gert og
BREYTINGU:
Tillögugreininu skal orða
svo:
1. Alþingi ályktar að feia rikis
stjóminni að talia til gagn-
gerðrar athugunar þær
lielztu leiðir, sem komið geta
að haldi til þess að draga
úr neyzlu áfengra drykkja
meðal þjóðarinnar, svo sem:
a. skömmtun. áfengis;
b. að lög um héraðabönn
komi til framkvæmda;
C. að gei'ðai' verði róttæk-
ar ráðstafanir til að uppræta
leynisölu áfengi-a drykkja.
, spurðist eigi til þess framar, en
það er víst og ábyggilegt, mátt-
arvöldin höfðu ákveðið að mál-
ið skyldi ekki fá afgreiðsl’u, á
þessu þingi, og varð nú við svo
búið að sitja. Ekki undu allir
þingmenn þessu vel. Pétur
Ottesen kvaddi sér hljóðs utan
dagskrár, síðla þings. Hann
rakti sögu málsins á þessu
þingi og því síðasta,- og krafð-
ist með einbeitni og skörungs-
skap að málið yrði tekið til
afgreiðslu, og benti forseta á
að rnálið varðaði forseta þings
ins persónulega og væri þeim
meðal annars af þeim sökum
skylt að tryggja því afgreiðslu.
Forseti, Jón Pálmason kvaðst
ekki svara ádeilum Pétúrs og
þótti þá öllum sýnt að engu
•yrði um þokað hvað afgreiþslu
snerti.
Neðri deildar þingmeim
urðu samt að sýna
afstöðu
Þessa dagana var ti) meðferí'
ar á þingi frumvarp rí. ristjórry
Fraœhald á 7. siðu. j