Þjóðviljinn - 09.05.1948, Blaðsíða 3

Sunnudagur 9. maí 1948.
ÞJÓÐVILJINN
3
Heyrt og séð á
nýsköpunartogara.
— IV. '
Jówíms Árnason:
Svefn ennþá lúxus
Skiiiiingaivii
nýsköpimaEfogara
Hin tæknilega vísindaþróun
hefur gert manninum kleift að
gæða skip sín svo fullkomnu
taugakerfi, að þau geta bráðum
talizt vitsmunaverur. — jfyrir
utan hið gamalreynda skilning-
arvit skipanna, kompásinn, er í
stjórnpalli Asks loggmælír, raf-
tengduf lítilli skrúfu niðrúr
skipinu og segir nákvæmlega til
um hraða þess. Þarna eru líka
tveir bergmálsdýptarmælar,
sem tilkynna bilið til botns og
veita upplýsingar um fiski-
gengd, ef hún er þétt. Miðunar-
tæki eru í klefa loftskeyta-
manns- og fieiri slík óskiljanle'g
instrúment, sem leysa greiðlega
úr spurningum hans varðandi
legu togarans sjálfs eða ann-
arra nálægra skipa. — í gegn:
f Er togararnir hafa skipzt á
I fréttum; kemst maður stundum
ekki hjá að heyra einkasamtöl
milli manna. -—. Sjómaður á
leið frá Englandi hringir oft í
konuna sína svo að hún viti,
hvenær hann kemur í land. Sam-
bandið er þá stundum shtrótt
vegna fjarlægðarinnar á milli
þeirra; en í talstöð togara miðja
vegu heyrist glöggt, hvað bæði
segja. — Eitt livöldið hringdi
sjómaður í konuna sína að láta
hana vita, hvenær hún raætti
eiga von á sér. Það var auðfund
ið, að þau heyrði mjög illa hvort
til annars. Þegar samtalið hafði
staðið um stund, án þess það
bæri þann árangur, sem til var
ætlazt, sa.gði konan, og var auð
heyrt, að húri hafði gefizt upp:
„Jæja þá.“ „Hvað segirðu?"
lirópaði maðurinn. „Jæja þá“,
sagði konan. Maðurinn lýsti'yf-
ir því, sem raunar gat ekki
ur þarí borg. — Brúðarkaka
þessi vakti almennt umtal, og
stærstu blöð Bretaveldis for-
dæmdu hana, eða öliuheldur
innihald hennar, — sögðn, að
þegnar Bretakonungs ættu að
fá að gifta sig án óviðfelldinn-
ar nærvistar útskúfaðra dýra-
tegunda í kökum sínum. —
Eigandi Lundúnabakarísins,
sem hér átti hlut að máli, var
gerður brottrækur úr félags-
skap allra heiðarlegra bakara.
Sumir sögðu, að hann hefði
framið sjálfsmorð.
„Bölvaður kötSurinn
étur allt"
um talstöðina getur loftskeyta- jtalizt ndtt leyndarmál lengur,
maðurinn gefið manni samband Lg hann heyrði illa til hennar.
við hvaða símanúmer sem vera |Konan gagði i>Jæja þá“. _
skal í landi. Símasamband er Þannig enn um gtund) þartil
milli vélarúms og stjórnpalls.
ASKUR
Þegar svelnmn er
sjaldgæíur léstus
Sú var tíðin, að íslenzkir liá-
setar voru svo réttlaust fólk,
að svefninn, þessi sjálfsagð-
asta eign jafnvel hinna aum-
ustu dýrategunda, var skammt-
Timi §á, sem togarahrisetar
hafa nú tiKhvíldar, samsvarar
8 klst. á sólarhring. Þeir vinna
12 tíma, hvíla sig 6 tíma, vinna
12 tíma, hvíla- sig 6 tíma og
þannig áfram allan túr-
inn. — Ef togaraháseti vill fá
nægilegan svefn, verður hann
að nota allan hvíldartímann til
aður þeim einsog sjaldgæfasti að sofa; og hrekkur þó ekki
-—. TJr útvarpstækinu í loft-
skeytaklefanum eru leiðslur aft-
urí gjallarhorn í borðsalnum og
frammí lúkar til hásetanna. —
Maðurinn hefur hefur finim
skilningarvit. Nýsköpunartog-
ari hefur fleiri skilningarvit.
—- Ask vantar aðeins radar til
að geta séð í myrkri.
FloSmu hdduc hmd í
' klefa lefiskeyfiainaEms
■m* wr.isfÆ'raasBæBMWiiKflurw
Fimm sinnum á sólarhring
heldur togaraflotinn fréttafund
í klefa loftskeytamannsins. Þá
tilkynna skipin í gegnum tal-
stöðvarnar hvert öðru afla sinn,
síðan seinasti fundur var hald-
inn. Þannig geta skipstjórarnir
fengið reglulegar fréttir af því,
hvar mestar mundu líkurnar til
- að afla vel. Afli hefur verið
tregur hingaðtil. Alltof margir
togarar hafa tilkynnt stutt og
laggott: QRU — tiðindalaust. —
'(— Þegar þannig gengur,
hvarflar að mönnum, hvort ekki
mundi ráðlegt fyrir útgerðar-
menn að gera út í sameiningu,
óg þá kannski með einhverjum
stuðningi hins opinbera, skip
til að leita nýrra fiskimiða. ís-
' lendingar vita vist litið um það
t. d. hvernig þorskurinn hefur
það við Grænland ?)
einhver náungi sem mun hafa
heyrt vei til beggja aðilja, greip
frammí, ávarpaði manninn á
sjónum og sagði: „Konan þín
segir jæja þá, og mér finnst þú
ættir að segja það líka“.
Rúgbrauðsþátfúr
20. apríl.
Um daginn munaði minnstu
að hjálparkokkurinn gæfist upp
vi8 að skera rúgbrauðið. Hann
setti hnífinn í það frá öllum
köntum og dró hvergi af sér,
— en ekki fór í sundur brauðið.
— Það var eitthvað innaní því,
sem eldhússins bitvopn ' ekki
fengu sigrað. — Svo var sarg-
að úr brauðinu til beggja enda,
og þá kom í ljós, hvað olli erf-
iðleikum hjálparkokksins. Það
var dósahnífur. — Innaní brauð
miðju var dósahnífur af
mu
stærstu gerð. (Brauðið ér Keypt
í -landi, nægjanlegt til hverrar
fikiferðar, en auðvitað gert ráð
fyrir, að það sé dósahnífa-
laust.) .
Þettá atvik rifjaði upp fyrir
einum mannanna, að eitt sinn
var haldið brúðkaup í London,
og þegar skorin var briiðarkak
an, bírtist þar ein rotta, stór-
skoinn mjög og fyrirferðamikil
einsog venjan er víst um rott-
C^.C>C>OOOœ>C>Oœ>e'C>C>0<i>e>C>e>OC-e>C><£><cXí>e>C>C>0<íX>C>e>C>œ><>e>OC>C>OC>e'4
TILKYNN
Vegna atvinnuleysis vörabílstjóra í Hafnarfirði
hefur Félag yörubílaeigenda samþykkt að fyrst um
sinn Verði ekki b.ætt við nýjum meðlimum á vöru-
bílastöðinni.
Félag vörubílaeigenda
Hafnarfirði
— Það var korktrekkjari á
dósahnífnum í rúgbrauðinu, og
sú uppgötvun leiddi af sér ýms-
ar getgátur um ástæðuna fyrir
veru hans þar. — Og svó fóru
anénnirnir að ræða um það sín
á milli, hvernig mataræði sjó-
manna -var hér fyrr á árum.
Þá hefði það varla þótt neitt
tiltökumál þó fundizf hefði dósa
hnífur í einu rúgbrauði. Dósa-
hnífar hefðu sennilega þótt
lystugt innihald brauða saman-
borið við suma hluti, sem þar
fundust í þá daga.
— Og mennirnir minntust
þess, hvérnig oft hefði hér áð-
ur, mátt sjá auglýst svokall-
að „skipakjöt", „skipakartöfl-
ur“, ,,skipakæfu“ og annað í
sama dúr: Úrgangsvara, sem
ekki þótti búa. yfir riægileg-
um yndisleik til að fólk í landi
fengist til að láta hana oní sig,
en hinsvegar ódýr og þessvegna
hentug fyrir útgerðarmenn að
birgja með henni skip sín: Sjó-
mönnum mundi varla verða
flökurt af henni, — sbr. „bölv-
aður kötturinn étur allt‘1.
Nú eru þær orðnar sjaldgæf-
ar þessar auglýsingar, þar sem
kaupmenn bjóðast til að skaffa
útgerðarmönnum úrgangsfæðu
að láta skapendur verðmæt-
anna lifa á. — Þó sést ennþá
annað slagið að auglýst er
„skipakex“. Það mun vera eitt-
hvað í ætt við kextegund þá
sem sjómenn kalla „Sæmund“
— Um borð í Aski er ekkert af
„Sæmundi“.
★
I hádeginu hér um borð er
venjulega einhver kjötréttur,
ennfremur súpa eða grautur, —
Á kvöldin fá menn soðinn fisk,
og brauð með kæfu, osti, rúllu-
pilsu eða öðru slíku oná. Kl. 12
á miðnætti er svo kalt kjöt,
brauð og ýmiskonar snarl. KI. 6
á morgnana er hafragrautur
eða skyrhræra, slátur rneð og
lúxus, — og stundum fengu
þeir ekkert af honum sólar-
hringunum saman. — í þá daga
varðaði það ekki við lög að
drepa íslenzka háseta úr þreytu
og svefnleysi. Það var ekki
kallað morð. Það var í liæsta
lagi kallað slys.
— Stundum urðu þessir rétt-
lausu menn að standa í aðgerð
tvo, þrjá, fjóra sólarhringa
samfleytt. Þá kom það fyrir
að þeir skáru af sér fingur, og
vissu ekki af, fyrren seinna,
svo tilfinningasljóir voru þeir
orðnir af svefnleysi. — Ef þeir
gerðu andartaks hlé á vinnunni,
1 náði svefninn tökum á þeim, og
þeir veltust niðrí slorið, með-
vitundarlausir. Sumir voru svo
heppnir að fá yfir sig ágjöf,
sem vakti þá aftur til meðvit-
undar. Aðrir fengu enga ágjöf,
én lágu kyrrir í slorinu og
kváðu um leið yfir sjálfum sér
þann dóm, að þeiri'væru ghæf-

ir til sjómennsku. Næst, þegar
í land var komið, réði útgerðin
aðra menn í þeirra stað. —
Það var oftast atvinnuleysi og
auðvelt að fá menn á skip,
jafnvel þó svefninn væri þar
stranglega skömmtuð lúxus-
vara.
— Á þessum árum urðu ís-
lenzkir hásetar knýttir og gaml-
ir, áðuren æska' þeirra var lið-
in. -— Á þessum,árum var ís-
lenzki hásetinn í tölu hinna ves-
ælli vinnudýra.
til, jafn erfið og vinnan er, sem
hann stundar. — Reyndar
dregst þama frá allmikill tími,
sem ekki er hægt að nota i
svefn: Mennirnir véVða þó að
þvo sér og börða. — Það lætur
því nærri, að togarahéseti sofi
að jafnaði ekki meira en 4'/j—-
5 klst. á hverri frívakt, m.ö.o.
6, í hæsta lagi 7 klst. á sólar-
hring.
Með ríkjandi vökulögum er
togaraháseta næstum meinað
allt menningarlíf, meðan hann
er á sjó. Hann er í því tilliti
sama vinnudýr og forðum, fær
aðeins að sofa meira. — Jú,
satt er það/ hann getur oft
hlustað á fréttir útvarpsins,
meðan hann neytir matar síns;
og þó alls ekki, þegar mikið
er að gera. — En vilji hann
lesa bók, sér til skemmtunar
eða' menntunarauka, eftirað
hann er kominn í kojuna, verð-
ur hann að gera það á kostnað
síns nauðsynlega svefns, og
mæta á dekki næstu vakt enn.
verr sofinn en venjulega. —
Setsalir og b§3
Hin sSranga skömmt
un afnumin, en ....
Síðan hafa orðið miklar breyt
ingar á kjörum háseta. Með
gildandi vökulögum var afnum-
in hin stranga skömmtan á
hvíld og svefni hásetanna,
Svefn varð þeim ekki eins ajald
gæfur lúxus og fyrrum, — Lög
þessu fengu öfluga mótspyrnu
brauð, ef menn viljá. — Kaffi i áðuren þau gengu í gegn. Samt
eða te er drukkið kl. 9 á morgn
ana,3 á daginn, 9 á kvöldin og
3 á nóttunni, — með því brauð
og eittlivað oná, einnig tvíbök-
ur, kex eða jólakaka. — Ný-
mjólk er geyrad í kæli og' end-
ist alltaðþví 14 daga.
fer því f jarri, að með þeim hafi
málum verið skipað þann veg
að viðunanlegt geti talizt. —
Forustumenn mótspymuhnar
voru sumir hinir sömu, sem í
dag berjast hatramlegast gegn og sleikja vorsólina.
nýju vökulögunum. | (Frairihaíd.)
Setsalirnir og böðin i hinum
nýju skipum hafa hlotið mikið
lof og verðugt. Eri þvíaðeins
köma þessi þægindi að notum,
að mennirnir hafi tíma t.il að
sitja í setsal og fá sér bað. —•
Meðan ekki fást fram endur-
bætur á vökulögunum, er það
eiginlega útí bláinn að hafa
setsal og böð í togurum.
— Svefn háseta á togurum
er ennþá lúxus, þó að skömmt-
unin sé að vísu ekki eins ströng
og hún var áður. —r- Mennirn-
ir, sem vinna erfiðustu störfin
í hinum ísíenzka þjóðarbúskap
Og verða oft að þola kulda og
vosbúð af völdum veðra og
hafróts, eru sviftir' sjálfsógð-
ustu réttindum jafnvel hinna.
aumustu dýrategunda, nægileg--
um svefni.
Við gerum ráð fyrir, að and-
stæðingum gamalla og. nýrra
vökulaga sé þetta Ijóst, þar
sem þeir sitja nú í skjóli undir
Akrafjalli síns pólitíska fylgis