Þjóðviljinn - 30.12.1948, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 30. des. 1948.
Þ JÓÐVIL JINN
3
Þegar þing kom saman 11.
okt s. 1. vair -sannarlega all-
mikil ástæða til að ætla að ríkis
stjórnin hefði undirbúið til-
lögur til að ráða fram úr þess-
um málum, ekki sízt þar sem
sýnt var að vélbátaflotinn
þurfti aðstoðar við vegna síld-
vaiðibrestsins. Að vísu voru á-
ætlaðar 6 milij. kr. á fjárlaga-
frumva'rpi næsta árs til að-
stoðar vélbátaflotanum, en ann
að ekki.
Það er fyrst þegar komið
er fram yfir miðjan des. og
þingið búið að standa í meir
en tvo mánuði, að fleygt er
inn stjórnarfrumvarpi um ,,dýr-
tíðarráðstiafanir vegna atvinnu
veganna" sem ávo er kallað.
Svo er þá einnig til ætlast, að
þetta frumvarp sé afgreitt á
tveim til þrem sólarhringum
þvi komið var fast að jólum.
Enda fór sú afgreiðsla fram
á s. a. s samfelldum dag- og
næturfundum. Virðist sú venja
vera að verða föst regla í Al-
þingi að afgreiðslu stórmála
þeirra er mestu varða sé flaustr
að mest af.
og
ráðsíöíim gjald-
eyrisins
Frumvarp þetta er í þremur
köflum. Hinn ýyrsti um ríkis-
ábyrgð á útflutningsvörum o.
fl. þar sem tckin eru upp í
stórum dráttum ákvæði. eldri
laga um þau efni. Ánnar kafji
um aðstoð til útvegsmanna et
síldveiðar stunduðu stimarið
1948, þar sem jafnframt er
gert ráð fyrir allsherjar skulda-
skilum bátaútvegsins, og hihn
þriðji um stofnun, dýrtíðar-
sjóðs, er hafa' skal það hlut-
verk, að standa' undir öllum
greiðslum vegna dýrtíðafínnar
er annars falla á ríkissjóð. Skal
nú athugað hverskbnar dýrtíð-
arráðstafanir hér er um að
ræða.
Oft hefur verið á það minnst
hin síðari ár, hve óheilbrigt
það sé, að ríkissjóður þurfi
að gefa með aðalútflutnings-
vörunni eða taka ábyrgð á að-
alútflutningsatvinnuveginum. I
sambandi við þessar umræður
gætir oft óeðlilsgrar grunn-
hyggni og skilningsleysis á eðli
þess verzlunarfyrirkomulags
sem við búum við. Það mun þeg
ar liðið hátt á annan áratug síð
an ríkið tók að sér að ráðstsiu
öllum þeim gjaldeyri, sem þessi
atvinnuvegur og aðrir gefa af
srr. s.amþandi v.ið .þgð, yer^-
ur einnig að, athuga, að síð.ari
árin hefur- hið opinbera haft á
hendi _..alla sölú ísíenzkra út-
flutningsafurða. Þannig ; eru
þeir sém aflá hins erlenda gjald"
eyris ekki sjálfráðir um það
hvernig framleiðslu þeirra er
ráðstafað. Þar tekur hið opin-
bera fram fyrir hendur þeirra,
og þeir eru dæmdir til að sýna
þann þegnskap, að sætta sig
við þetta, vegna þess að sú
skoðun hefur Vcrið ríkjandi, að
þetta fyrirkomulag yrði þjóðar
heildinnj heppilegra.
. Mpti þess.u- , ber hinu Qpin-
Ásmundur Sigurðssom
Síðari grein
Ríkisstjórnin og dýrtíðarmálin
bera skylda til að tryggja at-
vinnuveginum það verð, að
hægt sé að reka hann viðunan-
lega. Sé það ekki gert hlýtur
afleiðingin að verða sú, að
menn fást ekki til að stunda
slíka atvinnu.
Hins vegar orkar það mjög
tvímælis, hvort ábyrgð sú og'
aðstoð sem útveginum er ætl-
uð s.amkvæmt tveim fyrstu köfl
um þessara nýju laga er nægi-
leg til þess að tryggja fullan
rekstur hans á næsta ári. En
hér er ekki rúm til að fara
frekar út í þau atriði nú.
Dýitíðarsjóðurinn
í þriðja kafla þessara nýju
dýrtíðarlaga birtist þá aðal-
stefna ríkisstjórnarinnar í dýr-
tiðarmálunum.
Og hún birtist á þann hátt
sem hér segir:
1. Tvöfaldá! skal söluskattinn
og skal hann nú nema 34 millj.
kr. í stað 17. millj. sl. ár.'
2. Af innflutnirtgsléyfum fyr
ir kvikmyndum skál greiðá nýtt
gjald 100% af ieyfisfjárhæð,
ca> 1 millj. kr.
3. Af, gjaldeyrisleyfum til ut
anferða öðrum en leyfum til
námsmanna og 'sjúklinga skal
greiða 75% af leyfisfjárhæð, á-
ætlað 3 millj. kr.
4. Af innflutníhgsléýfum fyr-
ir fólksbilum skal greiða 50%
af leyfisfjárhæð; af jeppa og.
vörubílum 25% af leyfisfjár-
Ihæð.
>. A i* <
5. Af innflutningsieyfum fyrir
bifreiðávarahlutum og bifreiða-
vélum 50% af' léýfisf járliáéS.'
6. Af innflutningsleyfum fyr-
ir hjólbörðum og slöngum 25%
af leyfisfjárhæð. Þessjr þrír
síðasttöldu liðir eru áætlaðir 5
millj. kr.
7. A,f innflutningsleyfum fyr
ir rafmagnstækjum öðrum en
eldavélum og þvottavélum
100% af leyfisfjárhæð, áætiað
1 millj. kr.
8i Gjald af matsvarði bif-
reiða sem ganga kaupum og
sölum innanlands 20% af mats-
verðinu áætlað 5 mi][ij. kr.
Samtals verða þetta 32 millj
kr. í nýjum sköttum sem lagðar
verða á þjóðína samkvæmt þess
um kafla hinna nýju dýrtíðar-
laga. Auk þessa hefur þegar
verið hæ/.kaður tollur á innlend
um tollvöruteguiídum, úr 350
upp í 5,00%.,.og eiiri' fúemur ér
.boðað að 1 jþþgar; k smur
saman aftur skuli koma nýr
benzínskattur er að öllum lik-
indum nemi ekki minna en 10
millj. kr. Það er því ekki of
mælt að hæstv. ríkisstjórn hef-
ur lagt á þjóðina nýjar tollar
cg skattaálögur upp á kr. 45
millj. kr. eða e. t. v. meir. Qg
þetta mun vera gert til að
lækka dýrtíðina. Er fróðlegt að
athuga verkanir þeasara pósta
^ásaíyrir-sig.
Því er marg yfirlýst að sölu-
skatturinn sé ekkert annað en
venjpiegur tollur, og leggst
hann beint á vöruverðið. Er
það óneitanlega broslegt þegar
fulltrúar Framsóknarflokksins
bæði á Alþingi og í ríkisstjórn
eru að réttlæta hann með því
að hann sé þó eitthvað betri
en veltuskatturinn gamli. En
eitthvað verður að segja, því
svo mörg og stór orð var búið
að hafa um veltuskattinn. En
áreiðanlega eru eigendur verzl-
unarfyrirtækjanna mjög þakk-
látir fyrir að mega leggja skatt
inn á viðskiptavinina í stað þess
að þurfa að greiða hann af
eigin tekjum eins og var um
veltuskattinn.
Sú millj. sem taka skal fyr-
ir innflutningsleyfi á kvikmynd
um verður áreiðanlega tekin aft
ur af því fólki er kvAmynda-
|húsin sækir. Þar sem þetta er
'einhver algengasta skemmtun
fólks, sem ekki hefur efni á að
,j /l ’ r
sækja að staðaldri aðrar og
dýrari skemmtanir, s. s. leik-
hús, tónleika o. fl. en hefur
:aðstöðu til að sækja kvikmynda
hús, þá er sýnt að hér er
ráunvyrulega stefnt gegn al-
menningi.
Vitanlega væri hægt að ná
þessu fé á annan hátt, án þess
að þækka skemmtanagjöldin.
. Með opinherum rekstri kyik-
myndahúsanna rna^þti pá, þessu
og vafalaupj; . meiyu, því .jVÍtgð
er að relcstur kvikmyndahúsa
er me$ „ariðyænlsgustu gróðra-,
fýfirtækjupi sem rekin eru hér
Ú- líllJÚÍ,
Viðvíkjandi , skattinum á
gjaldeyrisleyfu.m til utanlands-
ferða má benda á það að hann
mun sízt koma við þá sem helzt
setfu að greiða hann. En það
eru þeir, sem á undanförnum
árum hafa komið undan gjald-
eyri sem þeir eiga erlendis og
ekki þurfa nema smáupphæð-
ir til að komast yfir pollinn.
Bifreiða- og benzínskattar
komg vitanlega niður á flutn-
ingatöxtum og verða þannig til
að hækka vöruverð, og far-
gjöld. Þannig má nefna livert
dæmið af öðru um aðgerðir sem
ahka dýrtíðina.
Ááelidadækknn á vöm-
nemur aSeins
iiók'kriilh hluta áí fyr-
irfram geröri hækkun
Nú má vera, að ýmsum þeim,
sem annars þykja þessar á-
lögur illar, finnist það þó bót í
máli, að þær eiga að fara í
dýrtíðarsjóð, sem svo. á að npt-
ast til að greiða niður dýrtíð-
ina. 1 þennan sjóð eiga að koipa
70 millj. kr.; 48 millj. í nýjum
sköttum og auk þess 22 millj.
kr. af tolltekjum ríkisins. En
hér komum við einmitt að að-
alkjarnanum í baráttu ríkis-
stjórnarinnar og flokka henn-
ar gegn dýrtíðinni. Það er sú
aðferð að hækka vöruverðið
fyrst og afla með því tekna
til þess að lækka það með aft-
ur. Auðvitað nemur heildar-
lækliun aldrei nema nokkrum
hluta af fyrirfram garðri hækk-
un. Þess vegna magnast dýr-
tíðin sífellt, hvað sem reynt
er til að fela það með falsaðri
vísitölu. Og þótt sjóður sá sem
á að inna af hendi greiðslurn-
ar eigi nú að heita dýrtíðar-
sjóður, í stað þess að áður voru
þær greiddar beint úr ríkissjóði
þá getur það engin áhrif haft
á þessa staðreynd.
Breytingin verður aðeins sú
ein að hluti af hinum raunveru
legu tekjum fer í aðra skúffu
en áður til þess að vera aftur
greitt úr henni til sömu út-
gjalda og gert var meðan það
var látið í hina skúffuna.
Áfturganga
Framsóknar
Þá skal að lokum vikið
pokkrum orðum að grein hæst-
virts menntamálaráðherra, sem
áður er getið.
Fyrri hlúti greinarinnar er
barlóm^söugur yfir því að dýr-
tíðinni hafi verið sleppt lausri
þyert ofan i ráðleggingar Fram
sóknarmanna, sem hafi vilj-
að stöðva hana strax 1942.
■Þetta \im vilja Framsóknar til
að stöðva dýrtíðina 1942 hefur
nú. veríð a. m. k. vikuleg aft-
urganga í Tímanum á: 1. fjögur
ár og stundum daglega. Eh
aldrei er vikið að því einu orði
hvernig átti að stöðva dýrtíð-
ina þá, eða hvaða leiðir Fram-
sókn vildi fara til þess. Þá má
líka spyrja, hvers vegna var
iýrtíðarskriðunni hleypt aí
stað á árunum 1939—1942 þeg-
ar Framsókn var í stjórn og
Eysíeinn Jónsson meira að
segja viðskiptamálaráðherra ?
Enda mun hann eiga jafn
erfitt irieð- svör við því, ,eins
og hann: á érfitt. yim svör, þeg-.
ar hann er. spurður hvaða leið-
ir Framsókn vilji fara nú.
Þá yill ráðherrann einnig
sanna mál sitt rneð þvS áð
benda á að útgerðarmenn telji
að ekld hafi verið rekstrar-
grundvöllur fyyir- bátaútyeginn
síðan 1942. Þannig: hafi sjáv-
arúty.cgurinn verið kominn und
ir fyrrv. stjórn, Hins vegar
hafi útgerðgrkostnaðurinn stað
ið við í stað s. 1. ár og auð-
vitað að þakka dýrtíðarstefnu
núv. stjórnar.
,En hér gleymir bara ráðherr-
ann að geta þess, að hinir sömu
útgerðarmenn, serp hann þar
vitnar í hafa nú á s. 1. hausti
gefið út álit, þar sem þeir
telja sig nú þurfa 88 aura fisk-
verð í stað 165 aura í fyrra.
Þannig er nú vitnisburður
þeirra um árangurinn af stöðv-
un núv. stjórnar.
Framsókn vildi gaaga
lengra í að velia
byrðum dýrtíðarinnair
yfir á bændur og
launþega
Þá kemur ráðherrann nokk-
uð að þeim aðgerðum sem gerð
ar voru með dýrtíðarlögunum
i fyrra, og telur hið þarfasta
spor að slíta kaupgjaldsgreiðsl ,
ur og verðlagningu landbúnað-
arvara úr samhengi við fram-
færsluvísitöluna. Eins og: áður
er getið ' var hagstofan þegar
búin að sanna • það að þessi
leið lækkar-Ækki dýrtíðina sem
neinu nemur, heldur veltir byrð-
um hennar aðeins yfir á tvo
aðila í þjóðfélaginu, bændur og
launþsga. Ráðherrann er samt
ekki feiminn að lýsa því yfir
að Framsókn hefði viljað fara
miklu lengra á þessari braut,
ef hún hefði fengið að ráða,
Jafnframt talar hann um það,
að landbúnaðarvöruverði hafi
verið haldið óeðlilega niðri af
Búriaðarráði á sínum tima o. in.
a. þess vegna hafi hinn hlut-
lausi oddamaður i , verðlags-
■nefnd : landb.únaðarafurða orð,-
,ið , að ákveða hæþkun á því
1947, en það síðan kostað aukíi-
ar greiðslur úr ríkissjóði. Sér
er hú 'hvert sámræmið. Og fá-‘
úm -sétningum síðar segir, að .
kommúnistar. hafi ski}jð „a.5
iþeim yar lífsppuðsyn að skrúf-
an héldi íjfrai^ pð. sjjvjast og
verðbólgan að vaxa“. Enn þá
síðar segir að úýrtíðársjoífur
sé stó^náðúr til þéss áð hafá á
einum stað allar greiðsiúr i
y^gna dýrtíðaripnar, svo þjóð-
in sjái hve miklar þær eru og
ög sjai héíVr hvé ’ dýrtíðiri ér,
ægileg.
Vöxtur dýr- 11
-sr i
tíðargreiðslanna 1
Þetta er atriði sem vert er að
gera nánari skil, því það sýnir
betur en nokkuð annað hvert
ríkisstjórnin er að stefna mál-
efnum þjóðarinnar.
,Árið 1945 þurfti ríkissjóð-
nir að greiða ca. 23 mjllj.
í dýrtiðargr.eiðslur eða. niður-
borganir, sem að mestu eða öilu
voru á landbúnaðarvörrim.
Þegar Búnaða'rráðið fékk- verð- ‘
iágsmaiin háustið 1945 vfir -hafl-i
in stéfria að því marki að losa
ríkissjóð i við þessa þyrði. Fyr-
ir hönd þændanna var gefin eft
ir;,í annað, ■ ginn sú verðhækk-
un, ,sem Búnaðarþingið hafði
gefið eftir árið áður, en neyt-
endurnir gá,fu það eftir á móti
að niðurgreiðslurnar næðu til
nokkuð minna vörumagns en.
áður, og auk þ:ss var fyrirkomu
lr ginu breytt, Þannig að þær
YO.ru greidúar beint. Um þet ’a
náðjst samkomulag. Áhrif:,i
urðu þau, að útgjöld ríkissjó%
lækkuðu árið 1945 úr 23 mi ’
kr. niður í rúmar 16 millj. ár-
Framhald á 7. síðý, ;