Þjóðviljinn - 14.05.1949, Blaðsíða 5

Laugardagur 14. maí 1949 '
tJÓÐVXLÍINN
. Verk Shakespeares hafa
aldrei orðið ahnenningseign á
iandi hér, þótt nafn hans þekki
allir. Fyrir löngu þýddu þjóð-
skáldin Matthías og Steingrím-
ur fimm af merkustu harmleik-
um hans á okkar tungu, en eng-
inn þeirra hefur verið sýndur
á íslenzku sviði fyrr en nú.
Leikfélag Reykjavíkur ræðst
ekki á garðinn þar sem hann
er lægstur, það er sjálfur
,,Hamlet“ sem orðið hefur fyr-
ír valinu, af fiestum talinn á-
gætasti og djúpsæasti sjónleik-
ur skáldsins, andlegt stórvirki
sem vart á sinn líka.
tJm ,,Hamlet“ hefur verið
rætt og ritað meira en nokkurt
skáldi'it annað, spekingar, fræði
menn og skáld hafa áldrei
þreytzt á að kanna það og
skýra, og er svo enn í dag;
•niðurstöður þeirra eru marg-
víslegar og harla sundurleitar,
oftlega eins ólikar og aagur og
nótt, og mætti því ætla að leik-
urinn sé lítt skiijanlegur venju-
legum mönnum. En á meðan
spekingarnir sveitast við að
ráða gátu hans flykkjast menn
í leikhúsin í hvert sinn sem
,,Hamlet“ er sýndur, lærðir
jafnt sem leikir — þessi mátt-
ugi harmleikur hefur notið
mestra vinsælda allra leikrita
urn víðan beim, allt frá þvi
hann var sýndur í fyrsta sinn
fyrir réttum 350 árum, enda
viðburðaríkari, stórfenglegri
og áhrifameiri öðrum leikritum
Shakespeares, og er þá mikið
sagt; og engin leilfhetja er
jafntöfrandi og Hamlet Dana-
prins, óskahlutverk allra leik-
ara. Hann er óumbreytanlegur
og þó aldrei hinn sami, hann er
konungssonur frá löngu horfinni
öid og liíir þó mitt á meðal vor,
hann var aldrei til, en stendur
mönnum þó skýrar fyrir sjón-
um en nokkurt mikilmenni
sögunnar. Áhorfendum hefur
jafnan tekið sárt til hins harm-
þrungna, svartltlædda kóngs-
sonar, í raun og veru hafa þeir
alltaf skilið hann.
Hamlet er ungur maður,
búinn óvenjulegum gáfum
og atgervi, göfugur og hreinn
í lund. Hann elskar og virðir
foreldra sína, ber traust til
allra manna og býr sig af kappi
undir hið háleita lífsstarf sitt,
konungdóminn; lífið virðist
brosa við honum. En skyndi-
lega syrtir í lofti, faðir lians,
mikill og ágætur hofðingi, er
Pólóníus (Haraldur Björnsson).
I Þýðandi: MATTHlAS JOCHUMSSON Leikstjóri: EDVIN TIEMROTH \
Mamlet (Lárus Pálsson).
myrtur á laun af bróður sín-
um. Ekkjan móðir Hamlets
giftist morðingjanum skömmu
síðar, og þvi blygðunarlausa
varmenni tekst að ræna Hamlet
arfleifð sinni og setjast í kon-
Ungsstól. Hamlet grunar hvern
ig í öllu liggur og fyllist lífs-
leiða og djúpum trega; vofa
föður hans skýrir honum frá
hinum hræðiiegu myrkraverk-
um. Sannleikurinn þyrmir yfir
Hamlet sem reiðarslag, hann
fyllist bölsýni, mannhatri og
biturlegum efa, sekkur sér nið-
ur í heilabrot um hinnstu, rök
filverunnar, glatar trú sinni á
ásttna, mannlífið og heiminn,
liggur við örvílnan. Hann hik-
ar, og dregur hefndina á lang-
inn, en skortir-þó .hvorki afl né
vilja og stælist við hverja raun,
Itekur örlögum sínum með karl-
mennsku. Og befndunum kem-
ur hann fram að lokum, en
hnígur sjálfur í valinn.
Gáfur Hamlets og skapgerð
eru margþættari og víðfeðmari
en orð fá lýst. Hann er snill-
ingurinn sem örlögin banna að
njóta sín; hann er æskumaður,
fylltur djúpri og einlægri rétt-
lætiskennd, og vill ekki þolá
„kúgarans álög, ofsamannsins
skapraun", hatar svik og
hræsni, morð og lýgi; hann
verður að berjast gegn var-
mennskunni og svívirðunni þótt
hann sé ekki til þess borinn og
standi einn. Hann er ímynd
hins nýja tíma, konungurinn og
hirð hans fulltrúar hins úrelta
og gerspillta þjóðfélags. Hann
er hugsjónamaður og eldsál,
heimurinn er bonum fangelsi.
Allt hið stríðandi, hrjáða mann-
kyn er í ætt við hann, og ef
til vill hefur mynd hans aldrei
orðið skýrari og nálægari en á
eirri ógnaröld sem yfir heim-
m hefur gengið á síðustu ára-
jgum: „dreymt hefur Iiamlet
>ies illa, náhljóð þau er nú
ísta heiminn“, kvað Matthías
rið 1916. Meðan kúgun og
anglæti er til í heiminum mun
[amlet lifa.
Sýning Leikféiagsins hvílir á
íerðum tveggja manna öðrum
’remur, leikstjórans Edvins
riemroths og Lárusar Pálsson-
ir sem fer með hlutverk Ham-
ets; og þeim ber fyrstum að
bakka að sýningin tókst vel og
I raun og veru framar ítrustu
vonum. Edvin Tieinroth er
íafnkenndur leikari og leik-
stjóri þótt ungur sé að árum
og hefur starfað víða á Norður-
löndum, hann hefur áður sett
,,Hamlet“ á lítið svið við góðan
orðstír. Og betur er ekki hægt
ið nota hið þrönga leiksyið^en
hér cr gert, tjöld eru dregin
frá eða fyrir ýmist framarlega
eða aftarlega á sviðinu án þess
hlé verði milli atriða, en pallar
reistir út í salinn báðum meg-
inn; eðlilegur og hraður er
gangur leiksins. Öllu óþörfu
skrauti og glysi er vísað á bug,
en tjöld, búningar og ljósbreyd-
ingar með ágætum engu að síð-
ur, og sviðið oft hið fegursta.
Það er sýnilega markmið leik-
stjórans að flytja áhorfendum
orð skáldsins eins skýrt og
'ljóst og kostur er á, festa þau
oss í minni; það tekst máske
ekki alltaf, og af þeirri ,,ein-
földu ástæðu að félagið ræður
yfir takmörkuðu úrvali leikara
og framsögn þeirra sumra
stendur til bóta. — Val leik-
enda hefur ágætlega tekizt í
höfuðatriðum, þó hlýtur mað-
sigraði. Gagnhugsaðri og vand-
aðri leik hef ég ekki séð á ís-
ienzku sviði, framsögn hans,
hreyfingar og skapbrigði vitna.
um mikla þjálfun, dómgreind
og örugga tækni. En með tækn
inni einni saman er ekki hægt
að gera sorgarsögu Hamlets lif-
andi á sviðinu, til þess þarf
annað og meira. Lárus Pálsson
skilur hinn margfræga kóngs-
son, sársauka hans og hryggð,
hatur hans og örlögþrungna
baráttu; órækust vitni þess eru
eiritölin frægu er hann flutti
svo að unun var á að hlýða:
með ofsalegum krafti og kyngi
þá er Hamlet beinir reiði sinní
og fyrirlitningu að sjálfum
sér; „að vera eða ekki“ með
látleysi, en duldum krafti. Og
Laertes (Gunnar Eyjólfsson) og Öfelía (Hildur Kalman).
ur að sakna þess leikarans sem i
trúa mætti flestum betur fyrirl
1 jóðlínum Shakespeares, Þor-1
steins Ö. Stephensens. Nokkuð
er fellt úr leikritinu sem venja |
er til, og virðist mér leiksl jóran |
um hafa tekizt það prýðisvel; j
mest oftirsjá er að 4. atriði 4.
þáttar, þá er Harnlet mætir
her Fortinbrasar á sléttunni,
og orðið getur bæði ahrifamik- j'
ið' og fagurt á sviði, en því erj
eflaust sleppt af tæknilegumj
ástæðum. Auðsætt ,er ao Edvinj
Tiemroth gerþekkir viðfangs-
efni >sitt, hefur kannað það út!
í æsar. Hann gleymir engifj
smáatriði og vandar verk sittj
til fullrar hlítar, hugkvæmur, I
dugandi og gáfaður leikstjóri.
Lárus Pálsson leikur Ham-j
let fyrstur Islendinga, og erj
vel að þeim heiðri kominn. Sum j
ir munu hafa spáð honum lít-,
illar frægðar, útlit hans sam-
rýmist ekki hinu stórfenglega
-'i ■*'!•)}
hlutverki, múnu menn segja;
En Lárus Pálsson kcm, sá og
andríki og fyndni Hamlets
iúlkar Lárus með ágætum, og
eigi sízt ljúfmennsku þá og;
göfuglyndi sem honum er i
blóð borin, og birtist svo meist-
aralega þegar hann talar við
leikarana eða fagnar skóla-
bræðrum sinum. — Svo marg-
slungið og stórbrotið er þetta.
hlutyerk að sagt er að aðeins
einum leikara á vorum dögum
hafi tekizt að sýna Hamlét all-
•an — John Gielgud. Sem vænta
má tókst Lárusi ekki -ulltaf
jafnvel, hann nær ekki ætíð stór-
mennsku Hdmlets og krafti, en
leikur hans var sterk og lifandr
heild, og mikið og minnisvert
afrek í leiklist Islendinga.
Gestur Pálsson fer með hlut-
verk konungs og mæ’ir orð vof-
unnar að auki. Gesl ur er gervi-
legur höfðingi frá endurreisn-
artimanum, sællífur og skugga-
legur á svip þegar að er gáð„
honum tekst vel að sýna þá
eiginíeika þessa valdasjúka af-
Framhald i 7. síðu.