Þjóðviljinn - 19.06.1949, Qupperneq 6

■•n'
•fWíáá&Rí!

'vAi,
WOÐVTLJINN
,-,»..■.-1^,111,llill» lil II.
Wírt,
Siuuuid^ir 10. júní -1040'-'

-W—i-

TT*
.ýsvV^^.''-
- hlenzkar nútíraabókmenntír

Pránaiiald af 5, síðu.
, aramenntaði bókmenntafræð-
ingur og marxistinn hefðu ekki
tii fulls komið sér sama.i,
En ' það tekst i þessari
bók. Hver kafli hennar vottar,
að höfundur er þaulmenntaður
bókmenntamaður, hæfileikarík-
ur og þjálfaður i skynjun skáld
skapar og hvers konar bók-
menntagreina, maður sem ekki
hefur til einskis setið við lista-
og lærdómslindir borgaramenn-
ingarinnar, en skarpur skiln-
ingur marxistans á samhengi
bókmennta og þjóðfélagsmála
heimalands og heimsins bregð
ur skæru ljósi á höfunda og rit
þeirra, þannig að lesandi á hæg
ar að greina hvað er mikils
virði, hvers vegna einn höfund-
ur rís úr hópi samtíðarmanna
sinna, hvers vegna öðrum lán-
ast aldrei að vinna þau afrek,
er allt bendir til að hann gæti
unnið, hvers vegna ljóð og saga
eru lífhæf, heilbrigð og sönn —
eða öfugt.
Ekkert er fjær marxistískri
lífsskoðun en sú bábilja að
sösíalistar krefjist þess að höf
undar séu steyptir í sama mót
og velji sér svipuð yrkisefni,
einmitt sósialistar eiga öðrum
greiðari leið til skilnings á
margbreytni skáldmennta, það
sýna bókmenntarit marxista
eins og Franz Mehrings og
Georgs Luckacs. Þetta kemur
einnig einkar vel fram í ,,ís-
lenzkum nútímabókmenntum."
Hinum gagnólíkustu höfundum
eru gerð sanngjörn skil. Beitt-
ur skilningur hins sósíalistíska
bókmenntafræðings nær í þessu
riti jafnt til sósíalistahöfunda
og annarra, jafnt til Halldórs
Kiljans Laxness og Tómasar
Guðmundssonar, Steins Steinars
og Guðmundar Hagalíns. Ein-
mitt þetta að skrifa um sam-
tímamenn, vini og andstæð-
inga í rithöfundahóp og láta
samt strangt bókmenntamat og
heiðan skilning marxismans
ríkja, er þraut sem Kristinn
E. Andrésson hefur leyst ó-
venjuvel. Ætla má, að megin-
línur íslenzkrar bókmennta-
sögu þetta tímabil verði ekki
héldur i framtíðinni, er timinn
hefur vinsað smælkið frá, á ann
an veg en hér er sýnt, þó hinu
beri ekki að neita að útkoma
þessarar bókar sem Mál og
menning leggur í hendur Is-
iendingum allra stétta í hverri
einustu byggð landsins, verði
tii þess að skýra og meitia þær
linur í vitund þjóðarinnar.
„Islenzkar nútímabókmennt-
ir“ er ekki tilviljunarbók, held
ur dýrmætt, timabært, marít-
visst rit, hin ágæt'asta jgjjöf þjóð
inni á alvörutímum. En dýrmæt
ust hygg ég hún verði ungum
mönnum sem ætla að yrkja og
rita. Hér ér ekki boðin upptaln
ing’til fróðleiks, heldur er þessi
bók eins og líf af þróttmiklum
lífsmeiði, hún lýkur upp laun-
helgum skáldlistarinnar, bregð
ur fyrir undrandi augu ÍS-
lenzkra ungmenna myndum
hinna furðulegu fjölbreyttu
bókmennta, sem höfundar
þriggja áratuga hafa aukið við
andlegt veganesti þeirra. Þar
leiftra fordæmi og loga víti til
varnaðar. Rithöfundur rís í ögr
andi snilld, annar leggst í lág-
kúru, þriðji flýr hafrót og ólg-
andi líf þjóðfélagsins, flýr bar-
áttima fyrir betra heimi, týnir
sjálfum sér í fánýta umbúða-
fágun. En kyrrstaða hvergi.
Bókmenntirnar ekki einangrað
ar í hólfi, heldur r einu spegil-
mynd þjóðarinnar, göfugt starf
og hvöt til dáða. ■'
Úr dimmum dögum landráða
og leppstjómar ljómaíf þessi *
bók, af heitri trú á mátt ís-
lenzks and^i og framtíð þjóðar
innar, vekúr með ströngum
kröfum um heiðarleik og reisn
í hugsun og starfi, ögrar skáld-
um og rithöfundum, bæði þeim
sem þar eru nefndir og hinum
ókomnu til afreka og trú-
mennsku.
S. G.
■ . - *•»**#$!* í-..tvíj.*?■'
eveimn wAimm
46. DAGUR.
ÁSM. JÖNSSON
þýddi.
Vegna þess, að þar hafa þeir fjöldasöng og sam-
eiginlegar líkamsæfingar — og bólusótt og holds-
veiki“.
Heima í herberginu sínu opnaði Prudence Lífs-
hringsjána sína og skrifaði: „Kona sem elskar
„Kvenmaður", sagði hr. Youkoumian. „Það er
kvenmaður, sem Seth þarfnast, til að stilla svo-
lítið versta óróann i honum. Hann er með nefið
niðri í allt of mörgum döllum, sem honum koma
ekkert við. Sannið þér til, herra Seal — ef við
gætum hnýtt honum saman við einhvern kven-
Skógræktarfélag-
ið
Framhald af 8. síðu.
en það hefur verið gert verður
vitanlega ékki hægt að hefjast
handa þar efra.
Þess er þó vænzt, að ekki
verði lang1f"að bíða, að, endan-
lega verði'frá þessu géngið.
Reitir féiaga og starfs-
mannahópa.
Hugmynd stjórnar Skógrækt-
arfélags Reykjavíkur er að fé-
lög, starfsmannahópar o. s. frv.
sem þess óska, fái úthlutað
spildum í Heiðmörk, mismun-
andi stórum, eftir því hve marg
ir þátttakendur verði í hverj-
um hóp, til skógræktar og um-
ráða. Plöntur gerir stjórnin ráð
fyrir að verði látnar þessum að-
iljum í té ókeypis. Spildur þær
sem úthlutað verður verði af-
markaðar, en ekki afgirtar.
Þegar endanlega hefur verið
gengið frá umræddum samning
um og reglum, mun það verða
tilkynnt, og mönnum þá um leið
væntanlega gefinn kostur á að
sækja um spildur í Heiðmörk
til landnáms og skógræktar.
Skógrækfardagur Reykvíkinga
er í dag.
mann, þá gengju nýsköpunarformin okkar betur
og jafnar.“
„Það mætti reyna Fifi“.
„Ó, herra Seal — hann hafði hana til afnota,
þegar hann var svolítill drenghnokki. En þér
skuluð ekkert vera að brjóta heilann um það —
ég skal sjá um þá hlið málsins".
Inngrip keisarans í störf stjórnarinnar voru
orðin til þess að örvænta yfir upp á síðkastið,
því fleiri sem hann las af bókunum, sem höfðu
komið frá Evrópu með síðasta pósti. Verst af því
öllu var samt getnaðarvarnaskrúðgangan. Hún
olli meiri erviðleikum en hún verðskuldaði, og
þrátt fyrir margvíslegustu mótbárur úr ólíkleg-
ustu áttum var hún það áhugamálið sem keisar-
inn fylgdi fastast eftir. Hann var þegar búinn
að gefa Dómkirkjutorginu nýtt nafn — og kail-
að það Marie Stopes-torg.
„Guð almáttugur einn má vita hvað verður, ef
hann skyldi einhverntíma uppgötva sálgreining-
una“, sagði Seal, sem virti hryggur fyrir sér
Kraft-Elbing-götu, og Ödipus-trjágöngin, skrýdd
samfaraskrúðgöngum.
„Hann snuðrar uppi hverja einustu bölvaða
tízkuvitleysu", sagði herra Youkoumian, „ef við
höfum ekki upp á kvenmanni handa honum í
hvelli — Hér er bréf til hans frá kaþólska
biskupnum. Ef ég væri ekki búinn að panta allt
þetta drasl frá Marseille, hefði ég ekkert skipt
mér af þessari hátíð. En það er ekki hægt að
nota það til neins annars en það er ætlað — mér
skilst, að það sé ekkert í líkingu við stígvél, sem
hægt er að borða“.
Andstaðan gegn hátiðinni var ákveðin og út-
breidd. Afturhaldsöflin sameinuðust undir for-
ustu jarlsins af Ngumos. Þessi aðalsmaður, sem
var einn af. f jörutíu og átta systkinum, (er hann
hafði orðið að láta myrða flest öll þegar hann
varð jarl) átti rúma sextíu syni og óteljandi
dætur. Þessi afkomendafjöldi var það sem hann
var hreyknastur af, og hann hafði á föstum
launum sjö söngvara, sem ekki höfðu annað að
gera en syngja um þessi afrek undir borðum i
veizlum jarlsins. Nú var hann orðinn aldinn að
árum með alla þessa glæstu sigra að baki sér,
og fannst hann eins og gamall stríðsklár um-
kringdur friðarsinnum, og þessi árás hitti hann á
viðkvæmasta stað, og honum fannst mestu afrek
sín höfð að háði og spotti. Þessar nýu hugmyndir
særðu allan góðan íþróttaheiður ólífissári, og
hann lét í ljósi tilfinningar alls fjölda aðalsins
í landinu, þegar hann hótaði undir dynjandi fagn
aðarlátum, að láta gelda hverja einustu undir-
tyllu sína, sem dirfðist að nota þessi nýju varn-
arlyf vantrúarhundanna.
Fylgjendur málsins innan yfirgtéttarinnar
(undir forustu Boaz barons) voru negrar af ýms-
um kynþáttum, hirðfólk og yngri sýúir hinnar
fyrrverandi arabísku yfirstéttar. Þeir voru að
/ísu ekki ákafir fylgismenn, en að minnsta kosti
ekki f jandsamlegir málinu. Þeir ræddu málið á-
hugalaust í salarkynnum Fifis. Aðalniðurstöður
þeirra urðu þær, að auðvitað hefðu þeir þekkt
þessa hluti lengi .En hvers vegna átti að fara að
ganga í berhögg við almenningsálitið ? Það gat
í bezta tilfelli orðið til þess, að stefnan yrði mót-
uð oddborgarahætti. En þessi hópur var samt
tortryggilegur í augum fólksins, og stuðningur
hans gat tæplega orðið málstað keisarans að
teljandi liði.
Kirkjurnar litu málið mjög alvarlegum augup).
Það gat enginn með nokkurri sanngimi ásakað
noetriska kirkjuhöfðingjann um siðferðilegt stif-
lyndi — raunverulega höfðu gerst þeir hlutir í
starfsferli hans heilagleika, að hinum trúuðu
þótti nóg um. En á hverju sem hafði oltið í einka-
lífi hans, þá hafði guðfræði hans alltaf verið
hrein og ómenguð. Hvenær sem þurfti að taka
ákveðna afstöðu í trúarlegum efnum, hafði
biskupinn verið reiðubúinn að fórna lystisemd-
um sínum og láta álit sitt skírt og skorinort í
iljós, til stuðnings hinni sönnu trú. Eins og t. d. í
hinni ljótu sögu kirkjuhöfðingjans í Matodi, sem
hafði lýst því yfir, að hann væri fjórði meðlimur
heilagrar þrenningar, eða sóknarpresturinn, sem
ekki var alveg á því hreina með spurninguna um
frjálsan vilja, eða hin hlægilega villutrúarkenn-
ing, sem skaut höfðinu upp í Mhomalahéraðinu,
að Esaias spámaður hefði vængi og byggi í tré,
eða hið leiðinlega atvik í sambandi við mannfórn-
imar við jarðarför biskupsins af Popo — í öllum
þessum og ýmsum fleirum vandasömum málum,
hafði biskupinn tekið ákveðna og rökrétta af-
stöðu.
Og nú dró hans heiiagleiki enga dul á, hver
væri skylda hinna trúuðu í afstöðu þeirra gagn-
vart getnaðarvörnunum. Sem æðsti maður ríkis-
kirkjunnar kvaddi hann til fundar, þar sem æðsti
rabbíinn, aldursforseti mormónanna og helztu
fulltrúar allra trúarbragðaflokka keisararíkisins
voru sasamankomnir að undanskildum biskupi
ensku kirkjunnar er bað að hafa sig afsakaðann,
DAVÍÐ
Farið verður frá Ferðaskrifstofu ríkisins kl.
13.30. Plöntun hefst í skógræktarstöðinni við
Rauðavatn kl. 14.00. Ferð í bæinn’aftur kl.
16.30. . .. ■. >
Gróðursettar verða birki-, greni- og furuplönt-
ur.