Þjóðviljinn - 21.07.1949, Blaðsíða 5

Fíöimtudagur 21. júlí-1949
ÞJÓBVIL3INN
Einar Olgeirsson:
"sr*
á i8 gera kaupsamnfng ¥ið Tékkósfóvakfy um vélar í raf-
orkuver viS Urríðafoss og i 30 þúsund tonna áburðarverksmlðju
Samtíinls á að gera
ftEfvi og uin sölu á áhuríVE.
við Tékka 11x11 söiu á fiski cig fiskafurll-
verksxniðjnn væri koiiElxt itpp.
Með slífcitm gagttfcrmmum samningi f. d. til 10 ára rmri hmgt að heijja
V
stóriðiu í fcrafti fassaeirfciunar á laridi rortr. , v
" ur og nu, ef hun rehur pjoc-
arfcúskap sinn þannig að allir
Með nýsböpun sjávárátvegsins nndanlörnuni ámno bertíngu fjármagns þjóðarinnar ;króna til Tékkóslévakíu ogífcafi skyusamlega hagnýtta
að þýðingarmestu verkefnun- hefði getað saxnið trni hæfriívinnu. Og þá er 22 milljón.
hefur þjóð vor gert stærsta átak sitt til þess að virkja au8-
Kndir sjávarsins ög á þvi sviði þarf að halda álfam.
Næsta stóra. skrefið í því að virkja auðlindir Iandsins
fyrir þjóðina hlýtur hinsvegar að verða það að virkja fcss-
nna- tJI stóriðju og skapa þjóðinni þannig ný útfluteingsverð-
mæti, en slíkt er skilyrði þess 'að þjóð'in geti iifað menning-
arMíii við sæmiieg lífskjör.
Efililegasta síóriðja fyrir útilutning rirðist, — næst
vinnslu sjávarafurða — vera íramleiðsla köteunarefnisá-
b'arSar, af því að tii þess þarf hverfamdi litil aðfluít bráefni,
þar: sem að raestu er unnið úr Jofti og vatni.
Hinsvegar er þegar Ijóst hverníg möguleikar vorir eru
á að koma upp nýju miklu raforkuveri og stórri áburðar-
verksmiðju með samstarfi við Marshalllöndin. Köfmmarefn-
is-(hnnga.r Marshalllandanna hafa þegar lagt blátt bann við
því að' ísland noti Marshalifé til þess að koma upp útflutn-
ingsframleiðslu á áblirði og berjast meira að segja gegn því
að £sland komi upp ábarðarframleiðslu fjTir eigin þarfir.
um.
króna fjárfesting á ári i 10
ár (og þó meiri væri) í svoná
upphæð, t. d. 36 milljónir
Hitt mun sýnast erfiðara að króna.. '
afla; þese erlenda gjaldeyris, er j Setjum nú svo að í samn-j fyrirtæki eigi aðeins kleiít,
þyrfti, 110 milljóna króna eða ing Islands til 10 ára værijheldur og beinn grcði fyrir
ef itil vill nokkrum milljóna- gert ráð fyrir 40 milljón krónaj þjóðarbúið. Og þetta- myndi
tugum meira, og tryggja fram- útflutningi af Islands hálfu að! þýða nú þegar á næstu árum
tíðarmarkaðj fyrir áburðinn .meðaltali á ári, en innflutn-l hagnýtingu alls þess \innu-
utan áhrifasvæðis auðhring- ,ingi frá Tékkoslovakíu fyrirj afls, sem atvinnuleysi krepp-
'unnar nú vofir yfir í þjón-
ustu þjóðarinnar til stórfeld-
ustu .virkjunar á þeim auS-
lindum, sent enn eru að mestu
ónofaðar.
Þar með væri stigið eitt
stórt skref til þess að skapa
hér stóriðju í krafti fossamsa,
stóriðju, sent þjóðin sjálf ætti,
anna.
Ef oss íslendingum á að tak-
ast aft hefjast handa um stór-
iðju-í krafti fossavirkjunar,
verðum vér því að leita annað.
Eg vil hér koma. fram með
hugmynd um eina aðferð, sem
cf ti.1 vill gæti crðið að gagni
í þessú skyni.
M þail nýlt nrkn-
ver £ii stóriðíurm&r.
Snfið dngar ckki.
Stækkun orkuversins
ákuiSðrir&iuleiðsiðn ■
er stórgróSðfymtæki
Það verður vart um það
30 milljón krónunt á ári og
svo hinar umræddu vélar á
miðju samningstímabilinu fyrir
a. m. k, 110 milljónum króna.
Það myndi þýða að á fyrri
helming slíks tímabils legði ís-
og verksmiðiuvélaraar.!land inn ca 10 “ayfair-króna-
' I árlega og . ætti • það hjá
Tékkoslóvakíu, og hefði þahnig
TékkósÍQvakta gefur
seEt rafoikuvélaraar
greitt vélarnar að hálfu leyti, réði yfir og nyti sjálf góðs af.
er þær kæmu i gagn. Síðan
Tékkóslovakía er það af nú-
verandi viðskiptalöndum vor-
lun, sem gæti framleitt fyrir
ísland bæði vclar til raforku- æffl Tékkoslovakía helminginnj ^ ¥
vers og áburðarverksmiðju, án jaf andvirði vólanna hjá Islandi, ðtang&Veiðl
þess að auðhringar þeir, sem j0S fenP það.greitt-á næstu 5j Pramhald af 8. siðu.
nú' fcanna oss að byggja þetta, |ánum jöfnum 10 milljón, sem þess óska gefinn kostur 4
jkróna afborgunum. |a® vera viðstaddir.
!ar helztu t'éiðiárnar ög þeim,
geti hindrað það.
’ iSkoda-verksmiðjurnar ffam- I Kosturinn við slíkan samn-
við
, . ... Eins og áður er getið er Mr.
deilt að.slík .áburðarverksmiðja j!elða nu slikar velar fyrir lönd. j.ing fyrir Island væri að geta (gdward þaulkunnur flestum lax
væri gróðafyrirtæki fyrir ís- |hvar sem er á hnettinum, jafnt ji senn tryggt markað fyrir þær jveiðiám í Evrópu, en til íslands
lenzkan þjóðarbúskap, er upp Pakistan, Argentinu sem Dan- jvörur, sem um yrði samið, og jh'efúr hann ekki komið áð'ur.
væri komin. Söluverð 30 þús-
und smálésta af köfnunarefnis-
áburði e'f nú um 60 milljónir
króna, en framleiðslukostnað-
ur, með afborgunum á 15 ár-
um, yrði vart yfir 36-40 millj,
króna. Vara þessi þyldi því
ailmikla verðlækkun áður en
gróði hyríi af framleiðslu
Sogið er begar ákveðm. og fjár ; hennar. Vinnuafl þarf lítið til
magni ráðstafað til þess. -Raf- Jreksturs svona verksmiðju, er
magn þess orkuvers mun nýt-
ast til fulls án þess að afgang-
.ur verði handa áburðarverk-
smiðju, er fraxíleiði í stórum
otíl til útflutnings.
upp væri komin, innan við 100
manns, svo hún tæki ekki
vinnuafl • frá' öðrum atvinnu-
greinum. Svona áburðarfram-
leiðsía samsvarar því' að áelja
Það þarf nýtt raforkuver fyr jfossaflið út úr landinu og fá
ir slíka stóriðju. Hugsum oss að jmikinn erlendan gjaldeyri fyr-
t. d. Urriðafoss i Þjórsá þætti ir. Köfnunarefnisframleiðslan
að fenginni rannsókn heppileg- 'er hinsvegar einhver mest ein-
astur og þar mætti virkja 60 okaða framleiðsla heimsins og
mörku. Nýlega var verið að .aflað sér þannig þessara. dýr- ; Hann sagði að meðal erlendra
'koma upp í Aaber.raa i Dan- jmætu tækja. Láklegt má telja jveiðimanna væri mjög skiptar
mörku „turbínu" fyrir 45 þús-
und kílówött, sem Skodaverk-
smiðjurnar höfðu framleitt.
Hinsvegar þarf vafalaust að
gera samninga löngu fyrirfram
um svoira verk. Setjum svo að
Island senidi við Tékkóslovakíu
urn kaup á slíkum vélum, þann
ig- að raforkuver og áburðar-
verksmiðja gæti verið tilbúið
í síðasta lagi 1955-6. Á
skemmri tíma myndum vér
að meðal þeirra vara, sem skoðanir um ágæti islenzkra
semja mætti um . að selja jveiðiáa, en nú ætlar hann að
Tékkum á síðari hluta tíma- jkjmnast þeim af eigin raur>.
bilsins væri köfnunarefnisá- íHann kvað beztn laxveiðiár Ev
burðurmn. Ef ótti væri ríkj- )róPu vera Dee- SPaJ'- Tay <*
, Tween. allar i Skotlandi, en.
andi a Islandi um markaðs- _ ,
v, . ispaði þvi, að mnan 5 ara mundi
vandræði i londum auðhrmg- ... , ,. . , 3
IMov í Eire vern orftm emhver
anna fyrir þessa vöru, er lik-
Ibezta veiðiá í heimi.
legt samkvæmt upplýsingum | Edward höfuðsmaður kvað
þeim, sem Gunnar Myrdal, for- jbezt að ],-enna þejlrii
sem væii
stjóri efnahagsstofnunar Sam- íalveg óæfðir og gæti þeir, þegar
einuðu þjóðanna, lét blaða- jbezt léti, orðið mjög góðir-eftir
verkinu.
þúsund kilówött handa áburð-
arverksmiðju, er frariileiddi 30
þúsund tonn af áburði til út-
flutnings og fullnægði enn-
fremur íslenzkum þörfum t. d.
með hagnýtingu raforku Sogs-
orkúversins á heppilegasta
tíma fyrir þao. Sfetjum svo að
slík virkjun kosti a. m. k. 120
milljónir króna og 30 þúsund
smálesta áburðarverk&miðja a.
m.k. 100 milljónir króna. Segj-
irn að útlendi gjaldeyririim til
véla og erlends efnis sé um
helmingur kostnaðar við hvort
um sig eða a. m. k. llð milljón
ir 'króna.
einmitt af þvi stórgróði er að
henni vilja einokunarhringam-
ir sitja einir að henni. Þéss-
vegna banna þeir oss ís.lend-
ingum að koma stóriðju upp í
þessari grein. Og þessvegna
Islartd bðrgi á 1D ár-
tm með iiskl eg fisk-
afurðum og köfiranai-
efEiisáburði.
sjálfir vart reiðubúnir að ljúka j mönnum í té að semja mætti sex kennslustundir. Erfiðaia
væri oft að eiga við þá, sem
talsverf hefðu æft sig, en ekki
gert það rétt.
Mr. Basii-Leverson, förunaut-
ur Edwards er lögfræðingur irá
‘London og mikill áhugamaður
jum laxýeiði .Hann er varafoi-
jseti í félagssamtökum brezkra
stangaveiðimanna.
Nú er tækifæri fyrir þá, sem
jum sölu á öllum áburðinum, er
jtil útflutnings færi, í löndum
j sósíalismans.
Með svona fyrirkomulagi j
jværi það ekki lengur gjald-
eyrisvandamál eða markaðs-
vandræði sem stæðu í vegi
fyrir uppkomu stóriðju í köfn-
.unarefnisframleiðslu á íslandi,|
Slíkur kaupsamningur væri jheldur væri þetta þá orðiri j gaman hafa af að veiða á stöng
iiður í verzlunar- og viðskipta- jspurningin úm fjárfestingu hér ao kynnast beztu aðferðum við
samningi landanna t. d. til 10 linnanlands. Með öðrum orðumjþá íþrótt.
verðum vér að finna ráð tiljára. Undanfarið hefur frekar jspurning um það hvort þjóð, j
þess að koma slíkri stóriðjuj staðið á því í viðskiptum land- sem hefur yfir 1000 millj- KðlipSðlllItÍRgðl
upp þrátt fyrir bann þeirra. anna að Island hafi ekki getaö jón króna tekjur á ári, treysti
Um það fé, sem þyrfti að afla| keypt nóg frá TékkósIóvaMu, sér til þess að festa á 10
innarilands, til l>ess að komaj en að Tékkar hafi ekki gjam-
svona orkuveri og áburðar- an keypt meir af islenzkum
verksmiðju upp, ætla ég, ekki! vörum, — að svo miklu leyti
að ræða. Það er hægt með sam
stillingu þjóðarinnar að slíku
jverkefni, með skynkániífegri og
framaýnni bankapólitik og ein-
sem aðrar orsakir hafa ekki
verið að verki. Síðasta ár mun
ísland hafa gert samning um
að selja fyrir um 30 milljónir
árum a. m. k. 220 milljón
ir króna í svona
fyrirtæki. I 5
Framhald af 8 síðu.
vera 14 dagar á ári, án þess
komi til frádráttar af kaupi.
úlkurnar þúrfa ekki að sjá.
sem gæfi henni síðan 30-60; um ræstin,
búðunum.
milljón króna gjaldeyristekjur Þetta eru f'vrstu samningar,
fyrir 100 manna vinnu. '! sem gerðir eru á Siglufirði í
Þjóðin getur áfram tryggt j bessari starfsgrein, áður samdi
sér a. m. k. samsvarandi tekj- i hver .einstaklingur fyrir sig.