Þjóðviljinn - 31.07.1949, Blaðsíða 5

Sunivadagriii’ 31. j.úlí 1949.
ÞJÓÐVILJINN
§
HeMprt séð
Fyrir norðan, þar sem ég var í
sveit á sumrin. hafði verið festur
uppá bæjarveggnm einn sérdeil-
is merkilegur kassi sem við
krakkarnir bárum takmarka-
lausa virðingu fyrir. Við þorð-
um varla að hafa hátt þeim meg-
in bæjarins sem kassinn var. Og
var það þó íþrótt okkar að hafa
hátt. — Meira að segja þegar
elzta kýrin hafði sleppt sér af
kátínu yfir einhverju — fyrstu
sóiarglætunni sem sézt hafði í
heilan mánuð, héldu menn helzt
— og komizt á óskiljanlegan hátt
uppí bæjarsundið þar sem hún
stóð siðan langa hríð og baulaði
dýrðlegan fagnaðaróð, þá hlóg-
um við ekki upphátt nema pínu-
lítið af því kassinn sá til okkar.
Því við vorum viss um að þessi
kassi væri gæddur sjón og heyrn
og yfirleitt öllum venjulegum
gáfum, fyrir utan flestar hinar
óvenjulegri gáfur svo áem þær
að geta fylg'zt með fj arlægum
aðburðum og vitað óorðna hluti.
Enda svo, að þegar við vorum
f vandræðum með að finna hest-
ana eða þöfðum týnt kúúum að
því er virtist fyrir fullt og allt,
þá var það einungis íotningin,
mikil og dálítið óttablandin, s<.;m
aftraði.því að við kikturn í kass-
ar.n og fengjum hann til að 'ieysa
problemið. — Kassi þessi var í
hugmyndaheimi okkar áiíka vit-
ur éinsog Óðinn var á sinum
tíma í hugmyndaheimi forn-
manna.
JÞetta var veðurathuganakassi.
;<• ; '• •
U)U . ii-l X : ...í .. • . , .
Görnul forvitni vakn-ar .aS
Maður einn hafði fengið það
liiutverk í hinu samhæfða vís-
indastarfi landsins að passa
þennan kassa og horfa í hann
einu sinni á sólarhring. En hann
horfði aldrei í hann þegar aðr-
ir sáu til. Ja, hann horfði að
mjnnsta kosti aldrei í hann þeg-
ar við krakkarnir sáum til; og
sérhverri spurningu oltkar um
innihald kassans var svarað útí
hött. Leyndardómur kassans var
leyndardómur mannsins, þeirra
tveggja og einskis annars. —■ ,En
vjð höfðum það fyrir satt að á
kvöidin stundum sæti maðurinn
einn sér og skrifaði dul.u t'.ilL
númer í stóra bók. Því hann var
milligöngumaður milli hinnar
yfirnáttúrlegu þekkingar kass-
ans og æðsta ráðsins í hinu sam-
haefða vísindastarfi landsin.;. —
Óþarfi að geta þess að við krakk-
arnir bárum næstum eins mikia
virðingu fyrir manni þessum
einsog þeim kassa sem hann
passaði.
Þannig voru sem sagt mín fyrstu
kynni af vísindagrein þeirri
sem veðurfræði nefnist, einn sér-
deiiis merkilegur kassi, yfirnátt-
urlegur að þekkingu, festur.upþá
Björa L. Jónsson, veðurfræð-
ingur, að starfi.
bæjarvegg fyiúr nor.ðan. — Síð-
an liðu mörg ár í hálfgerðu hugs
unarleysi um þéSsi mál, — þang-
aðtil núna í vikunni að gömul
forvitni valmaði allt í einu uppá
nýtt. og inér fannst ég. endilega
þúrfa aðikíkj'a inní Stýrimanna-
skólann tij{ að sj 4 > hvei;níg . um-
horfs væri; í æðsta jráðiiiu þar; slíkt ástand er ekki gott. Okkur
ingum. — Mörg þeirra eru að
líkindum gamlar korvettur eða
tundurspillar.
Fleiri íslenzk skip þyrftu a<S
senda veSurlýsingar
Upplýsingar þessar um veðrið
berast ekki sér í lagi frá hverri
stöð, enda mundi öll sú traffíkk
aútanúr Evrópu, vestanfrá
Ameríku, utanaf öllu Atlants-
hafinu, sjálfsagt nægja til að
hrekja taugasterkústu loftskeyta
menn á heilsuhæli, heldur lcoma
þær í stórum „partíum“ ef svo
mætti segja. Ákveðnar aðal-
stöðvar hafa það hlutverk að
safna þessum upplýsingum og
senda þær svo frá sér með vissu
millibili. — Loftskeytamennirnir
taka á móti þeim á þriggja tíma
fresti og skrá þær á pappír með
ritvél. Þær koma á „kóda“, mis-
jafnlega niðurröðuðum tölustöf-
um sem okkur, venjulegu fólki
utanaf götunni, er ómögulegt að
skilja.
Til viðbótar þessum sending-
um koma svo að sjálfsögðu veð-
urlýsingar hvaðanæfa að af 'ís-
landiiog ennfr.emur.'frá ýmSvm
skipum, farþegaskipum, flutn-
ingaskipum, fiskískipum, bara
venjulegum skipum, seni á ferö.4
um sínuih um hofin hafa það £yc\
ir sið að senda reglulega frá sér
skeyti um veðrið. ,Sé'm stendur
eru þáð. ekki nema tvö til þrjú
íslenzk skip sém gera þetta, Og
liof'fcsköyta.arettairnír Hiísnar Norðfjörð og Sveitm Magnússon.
öllum áttum. Og við endann á
ganginum í húsakynnum Veður-
stofunnar er svo sárslakt her-
bergi þar sem unnið er úr þess-
um upplýsingum. Þar starfa veð-
urfræðingarnir og aðstoðarfólk
þeirra.
í þessu herbergi er mikið af
kortum og. á þau eru teiknuð
allskonar merki sem gefa til
kynna veöurfar .hinna ýmsu
staða. Þegar aðstoðarfólkið hefur
teiknað á kortin allar fengnar
upplýsingar, tekur veðurfræðing
urinn þau, dregur á þau jafn-
þyngdarlínur o. s. frv., yfirvegar
ástand og horfur og —spáir.
í sambandi við þetta herbergi
eru nolckur tæki þeirrar tegund-
ar sem á góðu rnáli hefur hlotið
nafnið' „fjarritari" en kallast í
daglegu tali „teleprinter" uppá
útlenzku. Tæki þetta hefur þá
náttúru að það tekur á móti
skeytum og sendir þau einsog
skrifað sé á ritvél. Veðurstpfan
er m, a. í „teleprinter“-sambandi
við Fréttastofu útvarpsins . og
flugvellina báða, Keflavíkurflug
völl og Reykjavíkurflugvöll. Sam
starí Veðurstofunnar við flug-
vellina, einkum þó Reykjavíkur-
flugvöll, er, af skiljanlegum á-
stæðum, mjög náið. Sem dæmi
má nefna að áðuren stóru ís-
lenzku flugvélarnar leggja af
stað til útlanda- afhendir Veður-
Framhald á 7, síðu.
iiiiiauuiiiuuiruuiiiiinsmiiEiiiiiiiiuiimiUEiiiiiiniiiiniuuiuuuiiiiuiuiiiii
SKÁK
Ritstjóri: GiíðssHuidur Arsilaugsson -
Upplýsingar koma■ hvaÖanœfa aS
Þegar maður gengur ánni gang-
inn í húsakynnum VeðurStbfunn-
ar er fyrst til vinstri herbergi
þar sem tveir loftskeýtui|ienn
sitja með hlustunartæki.iíg:ifyrir
báðum eyrum og taka % moii upp
lýsingum varðandi veðufiar á
ýmsum stöðum sem eru dreifðir
um stóran hluta hnattarins. Upp-
lýsingar þessar koma víðsvegar
að frá Vesturevrópu, frá skipum
á Norðuratlantshafi, frá þéim
hluta Nórðurameríku sem liggur
| hérnamegin Klettafjalla (en það
ey Norðurameríka næstum cll),
þar með talið Grænland sem mun
vera, að því er snertir veðurat-
hugunarstöðvar, eitthvert allra
þéttskipaðasta land heimsins.
Veðurathuganaskip á Norður-
atlantshafi -eru nú tíu eða tólf
l
Næst okkur er skipið sem athug-j manna
ar veðrir á sundinu milli Græn-1 Hún
sem ■ vísdómur íalLra yfíl-náttúr- Islendingum er þaS, til dæmis
légra.kassa á íslapíii..og mÓrgum lífsnauðsyn að. hægt.sé með sem
öðrum löndum mætist í einum^ mestri nákvæmni að spá ,fyr-
punkti, Veðurstofunni. , ir„um veðrið á miðunum,. ög auk-
in samvinna Veðurstofunnar við
skip sem sigla með strondum
landsins mundi eðlilega til mik-
illa múna efla nákvæmnina í
þpim efnum.
n
Hér hefur aðeins verið rætt
um þær stöðvar sem gera veður ;
athuganir niðrá yfirborði hnatt-
arins. En svo eru vissar stöðvar;
sem hafa það hlutverk að fylgj-
ast með ástandinu uppí gufu-
hvclfinu kringum hnöttmn, og
einnig frá þeim fær Veðurstofan
frétti, Það eru látnir uppí loít
ið gúmmíbelgir sem ber i sér-
stök radíótæki, og þessi tæki
senda frá sér nákvæma skýrslu
um loftþrýstinginn þar efrá,
hitastig, rakastigið oi s. frv. —
En slíkar stöðvar eru miklu
færri en hinar. Á íslandi er þó
ein, veðurstófa Bandaríkja-
á Keflavíkurflugvelli.
gerir háloftaathuganir
. Epá nýafstöðntím sifáþittgutn ►,
SSKILEÝJARLEIKUR
■tefldur á skáþiitgi 'í' Montévideo
í maí þetta ár.
.Tuiii) Ealbochaíi.
L é2—e4
,2. ^Öl--c3
3. g2—f?3
4. Bfl—g2
21. ( el :'S5!
22. Rd5—f6f
Bfí-dS
Gefst upp.
Frá skókmótinu í Heidelberg.
Margrét Ölafsdóttir s«ndir
skeyti jÆáteþýiaÉdmúatt"
-‘I.jvi i«>*, v f'1 ’J'ú v" ' *-*£ ’ '* <.í-
lands og íslands. Svo er an.rvð
skip beint suðraf Vestmanna-
eyjum. — Eg spurði hvernig
skip þetta væru, og mér var sagt
að. þau væru fremur lítil. En
hraðskreið eru þau, það lcyáðustj saga.
loftskeytamennirnir oft geta.
markað af sendingum þeirra.
Hraði skipanna. er peínilega á-
valt- tilgreindur 1 'þiessum 'send-
tvisvar á sólarhring. í fyrra
höfðu gúmmíbelgir hennar næst-
um orðið þess valdandi að ákveð-
5. Rgl—e2
fr. d3—d3
.7. h2—h3
8. 0—0
9. Kgl—h2
10. f2—f4
11. Hal-bl
12. Bcl—e3
13. a,2—a3
14. b2—h4
15. a3xb4
Þáð er óvenjulegt
taki: frumkvæðið á drottningar-
væng í þessari taflbyrjun, venju-
lega setur svartur sóknina af
stað á þessum vígstöðvum. En
Rodriguea
cT—c5
dT—d8
g7—g6
Bf3—g7
Rb8—c6
. Rg3—f6
Dd8—b6
0—0
Bc8—d7
li7—h6
a7—a6
Bb6—c7
Ha8—c8
c5xb4
Lothar Schmid
1. e2—e4
2. Rgl—f3 .
3., Bfl—b5
4. Bb5—a4
5. 0—0
6. Hfl—el
7. Ba4—b3
8. c2—c3
9. hZ—h3
10. d2—d4
11. Rf3xd4
12. c3xd4
13. Bb3—c2
14. a2—a4
15. Rbl—d2
Rossolimo
eTr-vS
Rb8—c6
* a7 —a6
,. Rg8—f6
BffH-e7
b7-r-b5
að hvítur! 16. Rd2—b3
17. e4—re5
18. Rb3xd4
d7—d6
afr—a5
e5xd4
Rcfrxd4
Bc8—b7
c7—c5
, b5—b4
«5xd4!
dfr—d5
Rffr—e4
f7—ffr!
'\
Svartur ætlar að svara 19. ReG
með Db6 20. Rfx8 Dxf2j' og' á að
menn svarts standa ekld nógu) vinna (Khl, Rg3t og. dö—d4;
virkir og tilraun þá sem hann! Kh2, Dg3t og Rf2). Bezt er Ilk-
gerir í næsta leik til þess aði lega 19. Bke4 axe4 20. Re6 Dxdl
koma undir sig fótum á miðbcrð-' 21. Hxdl Hf7 22. Be3.
e7—e5
inu, hrekur hvítur býsna lag-
lega.
15. — —
16. ffeeS
17. Be3—c5
Svartur sér
19. Rd4—eG
20. Bc2xe4
21. e5xfG
döxeS^ 22. f6xe7
RcS—d4 23. Ddl—b3+
voðann (He8, 24. Bcl—e3
in íslenzk blöð hæfu blóðugt stríð Hxf6! Bxf6, Rd5 og vinnur mann
gegn Rússum, — en það er cnnur I að minnsta kosti) og býður
HerbergiÖ þar "sem spáS er
Loítskeytamennirnir talca sem
sagt á -.113041 vvéðúrlýsiiiguin' úr
25.
26.
skipt.amun til l^ess að drottning-, 27
in.íáí nýja reiti.
18. HflxfC BgTtífr
19. Rc3—45 Bc7—cfr
Jt9.-Kek±áíl / Ui&xM
Hal-—cl
Hcl—c5
Kgl—h2
Dd8—b6
DbGxeC
d5xe4
De6xc7
KgS—h8
Ha8—a6
Hafr—gfr
De7h4
Hgfrxg2!!
• h..' •.» ,-'t,' ' - a. ■’.-ák-'v .. l-

Ó.venjuleg fórn beggja hrókanna.
28. Kh2x?2 Híðxí2+ !1
29. Be3xf2 «4—e3f
Og livitur gafsí npp. - *' "'