Þjóðviljinn - 07.08.1949, Síða 6

fnrsrsti
6 " ÞJÖÐVXLJINN . Sunnudagur 7. ágúst 1949.
(■ ■ " ......... • ■ - .............. •'•■■'M'.'-StlJZV'f ..............—-H-rr—■ 1"T-' [• ■
Efnahagssamvlnna i ausfri
og vesfri
: "M^IN versta plágan sem þjak-
i aði atvinnulíf Evrópu fyrir
!:síðustu styrjöld voru tilraunir
ihvers lands um sig til að verða
|sjálfu sér nægt í sem flestum
..framleiðslugreinum. Vegna
! þessarar stefnu eyddL) . þjóðirn-
ar stórfé í að framleiðá vörur„,
sem hægt var að framleiða k'
langtum hagkvæmari hátt ann-
í'arsstaðar. Þessi einangyunar-f
j: stefna dró úr velmegun í allri
; álfunni, í stað þess að fást yið
á þau verkefni, sem náttúruáuð-
J æfi og f ramleiðslukunnátta
-i gerðu hverja þjóð hæfasta tiíj
rembdust þær við framleiðslu
'i varnings, sem öllum hefði ,ver-
ið fyrir beztu, að keyptur hefði
; verið af öðrum, sem framleitt
' gátu hann á hagkvæmari hátt.
Margir sáu, um hvílíkt öfug-
streymi hér var að ræða og er
heimsstyrjöldinni síðari lauk
stóðu vönir til að lífsnauðsyn-
leg endurreisnarverkefni fengju
því áorkað að knýja rikin til
að taka fyrstu skrefin á braut
skynsamlegrar verkaskipting-
ar. Eitt helzta verkefni efna-
' hagsnefndar SÞ fyrir Evrópu
átti að vera að stuðla að slíkri
þróun. Forsendá þess, að verka
skipting komist á, var auðvit-
að fullt jafnrétti þjóðanna.
Fyrir styrjöldina voru lönd
Austur- og Suðaustur-Evrópu
hálfnýlendur, sem seldu þýzka
landi, Frakklandi og Bretlandi
hráefni og matvæli og keyptu
fullunnar neyzluvörur í stað-
inn. Er alþýða þessara landa
i lok styrjaldarinnar gerði
enda á yfirráðum spilltra ráða
•istétta og tók sjálf völdin, var
eitt aðalmarkmið hennar, að
gera enda á nýlenduafstöðu
landa sinna gagnvart hinum
iðnþróaðri ríkjum.
rw«IL þess að nýta sjálfar
náttúruauðæfi landa sinna
þurftu þessar þjóðir vélar og
tæki, sem eðlilegt hefði verið,
að þær fengju frá iðnaðarlönd
unum í vestri. Greiðslu gátu
! þær innt af hendi í matvælum
og hráefnum. Hefðu hagsmun-
. ir Evrópuþjóðanna sem heildar
ráðið hefðu hér tekizt hin
blómlegustu viðskipti, öllum
þjóðum Evrópu til gagns. Af
því varð þó ekki. Auðhringar
Vesturlanda og Bandarikja-
stjórn skriðu saman í banda-
lag gegn iðnþróun Austur-Evr-
ópu, sem auk þess áð skerða
arðránssvið auðhringanna átti
að framkvæmast á sósíalistisk
um grundvelli og var fyrir þá
sölc enn forkastanlegri. 1 stað
þess að taka upp samstarf við
Austur-Evrópu, sem þarfnaðist
framleiðslu þeirra, gekk Vest-
ur-Evrópa í Marshalláætlunina,
er batt viðskipti hennar við
Bandarikin. I Bandaríkjunum
er mjög takmarkaður markað-
ur fyrir framleiðsluvörur Vest
ur-Evrópu, sem þar af leiðandi
verður æ fastar tjóðruð á
bandariskan skuldaklafa. I
stað þess að þyggja atvinnulíf
sitt á framleiðslu véla og verk
færa fyrir Austur-Evrópu hafa
núverandi ráðamenn Vestur-
Evrópu kosið að setja traust
sitt á framleiðslu whiskís og
ilmvatna. Hversu traustan
grundvþll að velmegun þar er
um að ræða, er kreppan 1
Bandaríkjunum að leiða í ljós.
Minnkandi íkaupgeta í Banda-
ríkjunum bitnar fyrst á lux-
usvörum frá Evrdpu með þeim
■ 'VT tí3>. iidltvú'ii II
afleiðingum t. d. að . greiðslu-
' tíaflí' Breta' við ‘ dollaralöndin
hefur tvöfaldazt á nokkrum
: , mánuðum. 'V.;.i
WWEGAR Marshalláætlunin
var sett á laggirnar var
látið i veðri vaka, að hún
, ætti að tryggja eðlilega verka-
skiptíngu miíli þátttökuþjóð-
anna. Úr þvi hefur þó ekkert
; órðið. Fjögra ára áætlanir
Marshalllandanna hafa að vísu
verið samdar, en samvinnu-
stofnunin í París hefur gefizt
upp við að samræma þær.
Hagsmunaárekstrar auðvalds-
skipulagsins eru yfirsterkari
heildarhagsmunum. Þegar við
Islendingar viljum fá að reisa
áburðarverksmiðju rísa aðrir
aðilar í Marshallfjölskyldunni
öndverðjr gegn þvi, eins og
Bjarni Benediktsson utanríkis-
ráðherra hefur orðið að viður-
kenná., Unileverauðhringurinn
bannar okkur að reisa lýsis-
herz)uverksmiðju. Svona er
Marshallsamvinnan bak við
froðumælgina..
W Austur-Evrópu starfar
einnig samvinnustofnun.
Þar eru engír auðhringar og
engir auðvaldshagsmunir til að
hindra þjóðirnar í að nýta nátt \
úrugæðin á hagkvæmastan
hátt. Aldagömul tortryggni og
úlfúð milli þjóðanna hefur horf
ið, er sérdrægar valdaklíkur
voru ekki lengur tllr að halda
henni við og tryggja með því
yfirdróttnunaraðstöðu sina.
Bretinn Basil Davidson, sem
var einn þeirra liðsforingja,
sem á stríðsárunum störfuðu
með skæruliðum í Júgóslaviu,
lýsir þessu nýlega í grein í
„New Statesmann & Nation."
Hann segir samvinnuna milli
Póllands og Tékkóslóvakíu
lenget á veg komna. Ákveðið
hefur verið að hefja sameigin-
lega rafvirkjun, sameiginlegt
kolanám og sameiginleg sam-
göngukerfi,. gasstöðvarkerfi og
símakerfi, á iðnaðarsvæðinu,
sem nær yfir Slésíu í Póllandi
og Mæri í Tékkóslóvakiu. Tékk
ar hafa fengið fríhöfn í pólsku
borginni Szczecin (fyrrum Stett
in) og ætla að koma sér upp
hafskipaflota, Gera á skipa-
skurð milli Oder og Dónár og
gera þarmeð skipaleið fyrir
allt að 1000 tonna skip, þvert
yfir Evrópu frá Eystrasalti til
Svartahafs. Þótt Tékkar og
Pólverjar séu lengst á veg
komnir er svipuð samvinna á
uppsiglingu um alla Austur-
Evrópu, segir Davidson. Tak-
markið er samræmt fram-
leiðslukerfi frá Eystrasalti til
Svartahafs, þar sem náftúru-
auðæfi efu notuð á hagkvæm-
asta hátt, skaðleg samkeppni
útilokuð og séð fyrir markaði,
sem getur staðið undir stóriðn-
aði sem er fær um að hagnýta
fullkomnustu tækni.
M. T. Ó.
•■■■■■■■■■■■■JF®*«MMlialilss*i||si2 ■■■■■■■■■■■;
] HDS STORMSINS fiigmon G. Eherhart j
Spennandi ÁSTARSAGA. —
Fylgist með frá byrjnn!
?■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■! 4- DAGUR. . . . ■■■■■■■■■■■BD3
augunum. ,t,Eg held i þú,. hafir -ekki ætlað ai5
gpyrja mig þessa. Eg: kynni að segja þér það.“
Nei, hún hafði ekki ætlað að spyrja. Hún
horfði á hendur sér, og .Tim sagði:
„Brúðkaupið er á miðvikudaginn, ] er það ekki?
Roy er heppinn."
Önnur löng alda rann inn eftir fcletttmum og
seig hægt til baka, svo að jafnvel þó hún hefði
sagt eitthvað, þá var ekki víst að Jim mundi
hafa heyrt það. En hann hélt áfram og talaði
fremur hratt:
„Þú ert líka heppin. Roy er fínn náungi.
Hann hefur svo sannarleg reynzt mér góður
vinur. Eg hef verið héma næstum ár, eins og
þú veizt, og beðið eftir því að Hermione ákvæði
eitthvað varðandi plantekruna og mig.“
Þá leit hún á hann, og hann horfði út til hafs-
ins, og hún varð rórri og sagði:
„Ákvæði eitthvað? Eg hélt hún hugsaði sér
að afhenda þér alla stjóm plantekmnnar.“
Hið harða, kalda augnatillit kom aftur. „Það
hélt ég líka. Eg hef alltaf elskað staðinn. Og
Hertnione veit það.“
„En — en af hverju þá —“
„Það er þar sem hún hefur yfirtökin,“ sagöi
Jim snöggt.
„Yfirtökin."
Hann sneri sér þannig að hann horfði beint
á hana. „Þú þekkir ekki Hermione, er það ?
„Hann beið ekki eftir svari, heldur hélt áfram.
„Eg þekki hana, og þess vegna vissi ég hvaða
áhættu ég tók á mig þegar ég kom til Middle
Road.“
„Eg hélt að hún ætlaði að hætta að vasast í
stjórninni sjálf. Eg hélt að þessvegna hefði
hún viljað fá þig til að koma. Roy sagði að
hún þyrfti á þér að halda. Hann fullyrðir að
hún fái ekki þann afrakstur af plantekrunni
sem mögulegur er.“
„Roy hefur á réttu að standa. Að minnsta
kosti held ég það. En ég get ekki hangið svona
lengur án þess að gera nokkuð, án þess að læra
nokkuð, með hendurnar bundnar í hvert sinn
sem ég sný mér við. Eg hef verið hérna eitt ár,
og eftir annað ár í viðbót mundi ég verða nokk-
urskonar sendisveinn fyrir hana, ómagi á eign
hennar, frændi hennar, bíðandi þess að hún dæi.
Nei, ég fer núna, áður en það er orðið um
seinan.“
„En þig langar ekki að fara, Jim. Það er heim
ili þitt. Þú kemur til með að eignast það.“
Hann sat og reykti augnablik og dró augun
eilítið saman. Síðan sagði hann rólega, og kaldi
reiðitónninn var horfinn. „Mér leiddist að fara,
auðvitað. Eg sé hvaða möguleikar eru á Middle
Road. Roy mundi hjálpa mér. Við höfðum hugs-
að okkur að slá öllu saman, nota sömu vélarn-
ii ijku'. --- . r ».i<
ar, beita nýtízku jaðferðum, rækta meira land-
syæði fyrir sykurreyrinn. Roy þekkir alla þessa!
hlutí — bg ég ýil verða sykurrækíarmáður. Eg
— manni líður ; vel af að rækta jörðina og fá
hana til að gefa eitthvað af sér; á bak við
þáð er eittbvað; sem liggur djúpt ög er (ekta • <.
Eg, get ekki komið orðum að því, en þetta
vildi ég gera. Og ég elska Middle Road. En ég
verð líka að bjarga sálu minni. Eg get ekki
komið aftur meðan Hermione er þar ennþá,
og þegar ég eignast jörðina, þá verður það
um seinan. Svo ég verð að gleyma því.“ Hann
leit snöggt á hana, og bætti við, „Eg blaðra
einhver ósköp. En þetta er allt og sumt. Nú
m
segi ég ekki meira .... Mér þykir leiðinlegt
að ég skuli ekki geta verið við brúðkaupið á
miðvikudaginn."
Allt í einu varð loftið á milli þeirra ein-
hvernveginn þvingað. Rödd hennar hafði lika
þvingaðan hljóm. „Mér þykir það líka leiðin-
legt.“. ' :
En henni þótti það ekki leiðinlegt. Hún var
fegin því. Hún var fegin því að hann mundi
ekki sitja þarna og horfa á hana í hvíta kjóln-
um, þegar hún væri að verða kona Roys. Hún
var fegin því og þakklát yfir að hann mundi
ekki verða þarna.
Þakklætiskenndin var eins óvænt og sterk
eins og ein aldan í sjónum fyrir neðan, og
eins og alda hreif hún hana burt af hnjápúð-
anum og yfir herbergið. Hún stanzaði við borð-
ið, sneri bakinu að Jim.
Um hvað var hún að hugsa. Hvaða fjarstæða
hafði gerzt. Hendur hennar færðust út að
borðbrúninni og hún horfði á þær með skelf-
ingu, -— því að þær titruðu. Jim var að fara
burt. Hann ætlaði aldrei að koma aftur með-
an Hermione væri á lífi og stjórnaði Middle
Road. Og hún, Nonie Hovénden, sem átti svo
bráðlega að verða Nonie Beadon, hún var þakk-
lát. Þessvegna mátti hjarta hennar ekki slá
svona ört.
Bíll kom á hraðri ferð upp akbrautina, stanz-
aði, og Jim sagði, „Þetta er Roy.“
Þetta var ekki það, sem hann ætlaði að
segja. Og hann hafði ekki ætlað sér, hugsaði
hún, að færa sig bara yfir að öðrum stól og
halla sér upp að honum.
„Já,“ sagði hún. „Já, þetta hlýtur að vera
Roy.“ Rödd hennar var þanin eins og fiðlu-
strengur, en hún var ekki rétt stemd. Hún var
í raun og sannleika alveg komin út af laginu,
og Jim vissi það.
Hún skyldi ekki horfa á hann. Og samt —
svo undarlegt sem það var — samt gat hún séð
hvert einkenni, hvern drátt og hvem skugga
á andliti hans. Og svo kom Roy, hlaupandi upp
DAVÍÐ