Þjóðviljinn - 18.08.1949, Page 5

Funmtudagur. 18. ágúst 1949.
ÞJÓÐVILJINN
ts
Guðmundiir
Hans Scherfig:
Suðjénsson
f. 29.-12.-'24
d. 22.-7.-'49
Við erum kölluð til leiks.
Allir eru eftirvæntingarfullir,
leikliðar og áhorfendur. Fyrr
en varir er einn okkar borinn
út þegar í upphafi leiksins.
Honum átti ekki að hlotnast að
leika lengur með.
TRÚIN AMENNINA
Þeitn, sem á ekkert trúir,
hættir við hjátrú. Frjálshyggj-
an og nútímafæknin hafa ekki
bundið endi á hjátrú og töfra-
brögð. Ef til vill hefur rafljósið
að nokkru leyti hrakið vofurn-
ar úr hinum gömlu avalarstöð-
I dag er til moldar borinn
einn leikbræðra okkar og fé- u™ þeirra, en þótt afturgöngur
lagi Guðmundur Kjartan Guð-! gerist nú sjaldhittar í kirkju-
jónsson stud. polit. Hann fædd görðum og á krossgötum, virð-
ist í Reykjavík þ. 29. des. 1924,
sonur hjónanna Kristínar Guð
inundsdóttur og Guðjóns Bene-
diktssonar múrara.
Guðmundur Kjartan lagði leið
sína í gegnum gagnfræða- og
raenntaskóla og útskrifaðist
stúdent frá Menntaskólanum í
Reykjavík á bjartasta vordegi
þjóðar sinnar þ. 17. júní 1944. t
Þegar hann nú er hálfnaður
með nám í hagfræði, sem hann
ætlaði að gera að lífsstarfi
sínu, fellur hann frá. Guðmund-
ur Kjartan dó eftir stóra skurð
aðgerð á bæjarspítala Kaup-
manr.ahafnar þar.n 22. júlí s.l.
Nokkur undanfarin ár var hann
oft* illa þjáður af sjúkdómi,
sem hann gerði sér stórar von-
ir um að læknast af í þessari
spíialalégu, sem varð hans síð
asta. Á bak Kjartani sjá nú
foreld: ’p.r, unnusta og systkin
og sté • hopur vina, leikfélaga
og k-.r -• • ]?o að söknuður-
sé sar , cr.Ium við ekki drjúpa
höfði icMur .mfnnast þess sem
góður dvengúr gaf okkur á
stutii i rumferð.
Kjei 'Vr ems Cg hann var
kollaöur afle.í i sér mik-
illa sem har.n
fyli f • ..k með glaðvrerð
sir.ni • kijr.vtsýni cz fordóriia-
lausun í skoQumim. Uaan tók
drjúgí n þátt í íþróí 'fi bæj-
arir. • - þa.5 ’t fyrirj
lífbskc liáiís, s,cS ieiöirnar
lágii - kk: inn í heir u stjörnu-
dékmh heldur raöi r flokkaí-
þróU:- nna, en þar var hann
eir>p. ' •- v;ti eomsfir rfvaaður fé
lagu , éecrhlífii n cy: ötull.
Hann var góður drei igur í leik
og III ~vil . ji.y r.ir pao hylii, mót-
herja sinná.
vtu i var eimi af stofn-
enclun haudkhatt leiksflokbs
karla i dimuxOiaSii >: Ármanni
Hann var í fyrst; drengja-
flókknum, sem fær.. ’i J.'é'laginu
heirn eigur og einni
iya
meistáraflokki Ár-
Framhald á 7. síðu.
ast þær eiga miklu gengi að
fagna í skipulögðum andatrú-
arfélögum.
Jörðin er ung að aldri; það
er ekki svo ýkja langt síðan
við stigum niður úr trjánum
Fjarlægðin milli okkar og hinna
villtu papúa er ekki mikil. Dag-
legt líf fjölda manna er mótað
af hæðisafstöðu þeirra til
duldra afla. Það telst til hinna
minni háttar töfrabragða, er
maður drepur fingrunum á
borðplötuna neðanverða og
reynir að særa frá sér ertnis-'
brögð meinfýsinna guða með'
því að kalla hárri röddu, að ó-
lánið elti mann, það verði á-j
reiðanlega vont veður um helg-j
ina og alltaf skuli smjörið vera
þeim megin á sneiðinni sem íj
gólfið fer. Maður dýrkar skurð-
goð eins og þeir í Afríku, legg-
ur varnaðarmerkingu í ýmsa
hluti eins og spáprestar forn-
aldar, menn ganga með vernd-
argripi, æfa sig í dulspekileg-
um talsmáta, sjá um að þver-
summan á númeri happdrættis-
miðans sé gæfuleg, heita á töl-
urnar 7, 9 og 13.
Stórir hlutar ensku borgara-
stéttarinnar fást' af mikilli á-
stríðu við borðaans og anda-
særingar. Undir forustu Oliver
Lodge og Conan Doyle breidd
ist spíritisminn ört út eftir
fyrri heimsstyrjöldiná,'; og eftir
þá síðari er jafn algengt á.ensk
um heimilum að særa anda
og.hlusta.á útvarp. Bókmennt-
irnar og kvikmjmdirnar bera
greinileg merki þessa, en þar
eru afturgöngur og draugaskip
í flokki eftirlætisviðfangsefna.
Tækni og hjátrú semur prýði
lega. I sjálfu tæknilandinu,
Ameríku, er borðdans og sál-
greíning álíka vinsæl dægra-
dvöl og bridge, og sálgrein-
ing er ekki eingöngu stund-
uð sem freistandi sam-
kvæmisleikur, heldur felast
í henni margskonar töfrabrögð.
Amerísku dagblöðin flytja
stjörnuspá dagsins, ásamt á-
hrifaríkum ráðum um það hvern
ig leika megi á forlögin, og
stjömuspámenn og kaffibolla-
völur er fjölmenn cg velstæð
atvinnustétt.
Auk margs konar sérfræði-
tímarlta í hjátrú er gefið út í
Danmörku eitt fínindis dulfræði
tímarit, sem spennir yfir allar
tegundir galdra (einskonar
dönsk Dagrenning? Þýð.).
Fjölvísar konur og dávaldar
Grein þessi er tekin úr riti
sem Danir gáfu út á áttræðis
afmæli Martins Andersens
Nexös til heiðurs honum.
Höfundur grelnarinnar er
einn kunnasti listamaður
Dana, jafnvígUr sem málari
og skáldsagnahöfundur.
Greinin er örlítið stytt í þýð
ingunni, en niðurlag hennar
birtist í blaðinu á morgun.
lega lífssýn Henry Millers á all
nákvæma samsvörun í lífsvið-
horfi Sades markgreifa. Stíl-
brögð surrealismans er endur-
borið ofskraut rókókótímans.
Það skai þó játað að lénsskipu-
lagið söng sitt siðasta vers af
meiri glæsileik en kapítalisminn.
Á breytingatímum er tví-
skinnungurinn einkennandi fyr-
irbæri. Tvenns konar ósættan-
leg lífsviðhorf eru viðurkennd
samtímis. Þau eru ,,lærð“ hlið
við hlið í skólunum og reyna
mjög á andlega lægni barnsins,
þar sem annað er mótað af
kristinni háspeki, en hitt af I týrinu að kraftamaðurinn, sem
náttúruvísindalegri efnishyggju. Þjónar því, þekkir ekki sína
lækna sjúka í síma og njóta
mikillar aðsóknar og velvildar,
og mikiis umtals í blöðum og
útvarpi. 1 bókmenntunum slæst
dulhyggjan í för með bölsýni
og dauðahvöt. Það eru fleiri en
Turk Ijósmyndari sem eru dús
við andana. Thit Jensen nægja
ekki samræður við þá dauðu,
þeir skrifa einnig bækur henn-
ar, og hún þarf ekki annað en
stinga nál í gegnum ljósmynd-
ir af f jendum sínum — og þeir
eru á sömu stund öllum kvöl-
um kvaldir.
Leikmönnum er það vinsæl
baráttutækni ,að nota vísinda-
legar aðferðir í stríðinu gegn
vísindimiun. Jakob Paludan
sekkur sér i dulspekina á „skyn
samlegan" hátt, takmörkun þekk
ingarinnar er skrifuð tekjumeg-
in hjá háspekinni. Til er fólk
sem reisir völundarhús alls kon
ar dulfræði á grundvelli atóm-
eðlisfræðinnar og afstæðiskenn-
ingarinnar — gegn and.mælum
vísindamannanna. Um það
verða vísindin ekki sökuð. Dar-
win getur ekki borið ábyrgð á
þvi, að Johannes V. Jensen hef-
ur úr þróunarkenningunni sam-
ið frjálshyggjublandna náttúru-
heimspeki slungna arískum
kynþáttakenningum. Og Freud
fær ekki að gert, þótt nokkrir
jþeirra, sem hann hefur nefnt
„hina óðu sálgreinendur", hafij eru
Islegið sér saman í hópa, sem' ingu'
Jfást við hreinræktaðan galdur jekki í hávegum, en stéttabar-
jeða grófgerðar skottulækning- áttan heldur áfram fyrir því.!
;ar.
Hjátrú og bölsýni eru föru-
nautar. Lífsleiði sá og efasemd-
blöðum og ófrjálsu útvarpi,
með öllum þeim áróðurstækjum
sem lítil kapítalistaklíka get-
ur átt yfir að ráða í „lýðræðis-
legu“ þjóðfélagi.
Þeirri skoðun hefur verið
fenginn byr undir vængi, að
styrjaldir væru óhjákvæmileg-
ar, þær væru náttúrunauðsyn,
og yrði ekki komið veg fyrir
þær fremur en. landskjálfta eða
árstiðabreytingar. Gróðastyrjald
ir heimsveldissinnanna eru
skýrðar sem væru þær afleið-
ing af hvötum mannlegrar nátt-
úru, á sama hátt og nazisminn
er rakinn til sérstaks sálargalla
hjá Þjóðverjum. Maður rógber
manninn, og maður rógber þá
góðu jörð sem við lifum á. Okk
ar fagra veröld er kölluð
eymdadalur, sem við eigum að
hata og þrá að komast frá. Ótti
og efi mannsins er gagnlegur
þeim, sem vilja ráða og ríkja,
Það er gott fyrir tröllið í ævin-
I einni kennslustundinni er því
neitað, sem var samileikur í
þeirri fyrri. Þegar börnum er
kennd trúfræði kl. 9—10 og
eðlisfræði frá 10—11, er betra
að vera snar í andlegum snún-
ingum.
Við höfiun tvö siðferði. Ævi-
langs einkvænis er krafizt, sam
tímis því að frjálsar ástir eru
viðurkenndar. Krafizt er skil-
/yrðislausrar sannleiksástar, sem
tímis því að lögð er mikil á,-
herzla á almenna kurteisi og
háttvísi. Okkur eru kennd hin
tíu boðorð, samtímis því sem
ríkisvaldið refsar okkur strang
lega, ef við brjótum ekki sum
þeirra. Kristindómurinn er lög-
vemduð trúarbrögð ríkisins, en
ef kristinn maður reyndi að
lifa eftir kenningum sínum,
mundu fulltrúar ríkisins snar-
lega koma honum á spítala.
Bæði börn og fullorðið fólk er
eigin krafta. Lofum honum að
formæla örlögum sínUm, lífi
sínu og þeirri jörð, sem hann
er fæddur á, og hafi hann þörf
fyrir draumóra um betra líf,
látum hann þá byggja- ríki þess
utan við þennan heim.
(Framh.)
Allt íyrir heild-
salana
Það liefur verið alger {k>gn
í stjórnarblöðunum um hin
furðulegu kaup Eggerts Krist-
jánssonar heildsala á frysti-
húsinu ísborg h.f. á Kaldrana-
nesi. Senniiega telja þau hið
nýja sálnakaupafyrirtæki hans
rekið á full kaldranaiegan kaup
sýsluhátt og fremur til þess
neytt til siðferðilegrar og .trú- fallið að vekja andstyggð al-
arlegrar tvöfeldni alla ævi,
en hún fæðir síðan af sér tauga
slappleik, geðfiækjur (kom-
plekser) og vitfirringu.
Stéttabaráttan segir ennfrem-
ur til sín í öllum greinum lífs-
ins. Sósíaldemókratar, sem enn
hundtryggir „þjóðfylk-
Hitlers, hafa þetta orð
jir, sem stafa af hrörnun þjóð-
ifélagskerfis, leiða til dulhyggju.
jAndlegt líf deyjandi borgara-
þjóðfélags einkennist af háspeki
| (metafýsik). Skorturinn á trú
elur af sér hjátrú.
Fyrirbærið er alþekkt frá
jlokaskeiðum fyrri menningar-
tímabila. Síðustu dagar léns-
Jskipulagsins mótuðust af sömu
I helhvöt og lokaskeið kapítalism
ans. Hnignun lénsskipulagsins
á 18. öld og hnignun borgara-
legs þjóðskipulags á 20. öld
jbera mörg sameiginleg ein-
; kenni: yndið af rústum, fagur-
Ifræðilega nautn og hrömun,
Igleðina yfir því sem spillt er
og ormétið, sjúkt kynlíf, hroll-
bókmenntirnar. Hin heimspeki-
í hinu deyjandi borgaralega
þjóðfélagi er angistin sjálfsagð
ur þáttur lífsins. Grundvöllur
uppeldisins er hinn stöðugi ótti,
óttinn er skilyrði fyrir erfða-
venjum og vald yfir mönnum,
óttinn er kjarni trúarbragð-
anna. Óttinn við guð og menn og
sjálfa sig,- óttinn við sínar eig-
in hvatir og hugsanir, er viður-
kennd nauðsyn. Sjálfir eigin-
leikar kapítalismans halda enn-
fremur við stöðugri angist um
fátækt, atvinnuleysi og styrj-
aidir. Og stríðsangistin er með
öilum brögðum örvuð af þeim,
sem' lifa á henni. Stríðsóttinn
er einokunarauðvaldinu næstum
því eins drjúg tekjulind og
styrjöldin sjálf með þeirri evði-
leggingu verðmæta, sem henni
fylgir, og það er létt verk að
halda hoaum við með háðurni
mennings en hrlfningu. Hins
vegar minnist Alþýðublaðið á
Eggert þennan í gær í hinum
nýja kosningadálki sínum, og '
þykist* vera að öllu leyti and-
stætt skoðunum hans og vinnu-
brögð'um. Eru þær yfirlýsing-
ar að sjálfsögðu afieiðing af
uppljóstrunum Þjóðviljans utn
f ry stihússöluna; Alþýðublaðs-
mönnum þykja of náin opinber
ástamök við heildsaiann lítt til
þess failin að giæða kosninga-
horfurnar.
En yfirklór Alþýðublaðsins
er algerlega vonlaust verk. Það
var einmitt Alþýðuflokkurini*
sem réð úrslitum um það að
heildsalanum var gefin % milj.
með -frystihúsinu fræga, það
var samþykkt með 3 atkvæð-
um gegn 2. Málið var svo fast
sótt að Alþýðuflokkurinn sætti
færis að láta Óskar Jónsson
ekki mæta á fundi, en hann er
ekki alltaf eins taumliðugur
og skyldi, heldur var varamað-
urinn Jón Axel Pétursson lát-
inn mæta, enda stendur nú orð-
ið aldrei á honum íhaldsþjón-
usfu, Gjöfin mikla tll hins vell-
auðuga heildsala vait þannig á
Alþýðuflokknum, og örlæíið var
Framhalð á 7. siðtk