Þjóðviljinn - 11.03.1950, Qupperneq 3

®LÝítt4r..-.v &• 7 -. -•••■- • — -'-t 'i'-,X- »*U ■ •.■•,•••--r-r«
ÞJ ÖJVIL ÍI NN.
■c '^itpsP'rwíí
; t“i'; Fyrir'Alþing*4iggyr:nú fRum-
varp til laga wn breytíngar á
jarðræktarlögunum. Er það
komið; gegnum tvær; umræður
■ í Neðri' • deiíd, og má líklegt
þykja að það verði gert að
lögum án mikilla breytinga frá
því sem nú er komið.
En í því sambandi er fróðlegt
að rifja upp ýms atriði í sam-
bandi við þessa löggjöf og á-
hrif þau er hún virðist hafa
haft á framkvæmdir í þessum
efnum.
I sinni elztu mynd voru jarð-
ræktarlögin samþykkt 1923, og
hófust mælingar jarðabóta eftir
þeim 1924, en greiðslur styrk-
veitinga fyrir unnar jarðabætur
árið 1925.
Er því liðinn aldarfjórðung-
ur á yfirstandaridi ári, síð-
an áhrifa þeirra, fór að gæta
á framkvæmdir íslenzkra bænda
í jarðræktarmálum.
Aukin framleiðsla
Þessi fyrstu jarðræktarlög
voru undirbúin af Búnaðarfé-
lagi íslands samkvæmt þings-
ályktun þar að lútandi frá
þinginu 1922. Á tillögum þess
gerði þó Alþingi nokkrar breyt-
ingar. Aðalákvæði þessara
fyrstu jarðræktarlaga voru
tvennskonar.
I fyrsta lagi styrkveitingar
ákveðinna framkvæmda, og í
öðru lagi um stofnun vélasjóðs
og vélayrkju.
Um það verður ekki deilt,
að jarðræktarlögin hafa haft
allmikil áhrif á framþróun
þessara mála í.landbúnaðinum.
Búnaðarskýrslur sýna það
greinilega. að á-þessum aldar-
fjórðungi hefur framleiðslan
vaxið mjög mikið þrátt fyrír
það, að fólki því sem vinnur
að landbúnaðarframleiðslu hef-
ur mjög fækkað. Þó er það
vitaniega rangt, sem stundum
er haldið fram að allar fram-
farir í þeim málum séu jarð-
ræktarlögunum að þakka. Vit-
anlega hefði mikil breyting orð-
ið án þeirra.
En þau hafa haft gildi á
tvennan hátt. Þau hafa létt
fjárhagslega undir með þeim
bændnm er þeirra hafa notið
og þau hafa örfað mjög fram-
kvæmdaáhuga allan.
Hins vegar verður því ekki
neitað að ýmis vonbrigði hafa
átt sér stað bæði í sambandi
við framkvæmd þeirra og á-
hrif.
Síðari brcy'iingar
laganna
Árið 1936 voru ; lögin tekin
til ýtarlegrar endurskoðunar
og breytt verulega. Olli sú með-
ferð hatrc'mmum deilum milli
þeirra stjórnmálaflokka er þá
þóttust helzt vera fulltrúar
bændastéttarinnar. Verða þær
ekki raktar hér. En aðalástæð-
ur til þéirra átaka voru tvenns-
konar.
í fyrsta lagi voru nú tekin
ripp ákvæði um tvennskonar
hámarksstyrk, bæði heildarhá-
fnarksstyrk , að krónritölu ér
hvert býli mætti fá, og einnig;
hámarksstyrk til jarðræktar á
býli árlega . ’
Voru ákvæði þessi þannig, að
Ásmundur Sigurðsson:

J a r ð r æ
áh
k t arl ö g i n o g
rif þeirra
hámarksstyrkur til hvers býl-
is mátti nema þessum upphæð-
um:
Til áburðargeymslna kr. 1500.
Til þurrheys- og vot-
heyshlaða kr. 850.-
Til jarðræktar á ári kr. 600.-
Þá var einnig gert ráð fyrir
að á ekkert býli mætti greiða
hærri styrk en 10 þús. krónur.
Hitt ágreiningsefnið var hið
svokallaða fylgifjárákvæði 17.
gr. laganna þar sem ákveðíð
var, að styrknum skyidj haldið
sér í jarðamati og héti það
fylgifé býlisins, sem ekki mætti
selja, þótt jarðirnar skiptu
þannig um eigendur, heldur
koma ábúanda jarðarinnar til
góðs á hverjum tíma sem
vaxtalaust framlag ríkisins ti!
atvinnurekstrarins. Þetta á-
ákvæði var fellt niður fytir
nokkrum árum, eftir þrálátar
deilur. En hámarksákvæðm
virðist meiri hluti þings ætla
sér að fella niður núna. Er
þetta hvorttveggja athugunar-
efni út af fyrir sig, sem minnzt
verður á síðar.
Nýir möguleikar til
stórvirkra afkasta
Á sviði framræslunnar
tfiSt: 'dR'\ , ‘ '■' V -
1942 voru svo enn gerðar
breytirigar á kaflanum um véla-
sjóð í samræmi við þá auknu
vélatækni, sem þá var að skap-
ast. Þar sem nú var farið að
flytja inn dýrar og stórvirkar
skurðgröfur til framræslumi-
ar.
Einnig var þá sett inn nýtt
ákvæði um að ríkissjóður
skyldi leggja fram á fjárlög-
um nauðsynlegt fé til þessara
kaupa. Samkvæmt því ákvæði
hefur ríkið lagt fram tíl skurð-
gröfukaupa undanfarin ár sem
hér segir:
1946 .......... 270 þús. kr.
1947 .......... 300 — -
1948 .......... 300 — -
1949 .......... 100 — -
Þó allmikið hafi áunnizt i
þessu efni eru þó enn þá nokkr-
ar sýslur sem enga skurðgröfu
hafa fengið.
Þessar skurðgröfur eru lang-
stórvirkustu tæki, sem enn hafa
verið flutt inn til landbúnaðar-
ins, enda má segja að með
þeim verði tímamót í þeim
framkvæmdum, sem erfiðast
hefði reynzt að koma í verk,
þ. e. framræsla mýrlendisins.
En þar sem framræslan má
teljast undirstöðuatriði allrar
jarðræktar er skiljanlegt, hve
nauðsyn henngr er mikil ,í
landi sem okkar.
Missldp*jirig
jarðræktarstyrksins
Nefnd sú er í fyrstu undii-
bjó hið nýja frumvarp; er nú
liggur fyrir Alþingi, rannsak-
aði m. a. hvernig fjárframlag
ríkisins hefði skipzt á milli
hinna einstöku býla. Gefa þær
talur ljósa hugmynd um það,
hver munur hefur orðið á fram-
förum einstakra jarða. Nær at-
hugun þessi yfir árin 1925 til
’46 að báðum meðtöldum. Eft-
irfarandi skýrsla sýnir niður-
stöðu þessara athugana, og
jafnframt þá þróun er að hefur
stefnt.
I grunnstyrk hafa fengið á
þessum tíma:
,0— 1000 kr. 3613 jarðir 53,8%
1— 2Ö00 - 1944 — 28,9%
2— 6000 - 1138
6— 7000 - 13
7— 10000 - 12
yf. 10000 - 3
16,9%
0,2%
0,2%
Þetta yfirlit sýnir greinilega
hve misjafnlega langt er kom-
ið umbótaframkvæmdum á hin-
um einstöku býlum, þótt þetta
hlutfall hafi e. t. v. eitthvað
breytzt síðan 1946. En það ár
er meira en helmingur allra
jarða á landinu með minna en
1000 kr. í grunnstyrk .Að vísu
segir þetta ekki fyllilega til
um magn framkvæmda, þar
sem styrkupphæðin er ekki
nema nokkur hluti af kostnað-
arverði og mjög misjafnt eft.ir
þvi hvaða framkvæmdir um er
að ræða. En þar sem í ljós
kemur að eftir þessi 22 ár eru
rúmur helmingur af öllum býl-
um á landinu með innan við
1000 kr. í grunnstyrk, þá er
auðséð, hve mikið er þar óunn-
ið til þess að rekinn verði þar
fullkominn menningarbúskapur.
Aftur á móti má fullyrða að
þar sem styrkupphæðin nemur
4—5000 kr. á býli sem vera
mun á mörgum býlum i þriðja
flokki að neðan frá, er svo
mikið unnið, að þar má telja
búskapinn kominn í allgott
horf og sumstaðar ágætt. Fer
það eftir staðháttum og að-
stöðu, á hinum ýmsu stöðum.
Hvað veldur
þessum mismun ?
Það mun einkum vera tvennt
sem veldur þessum mikla mis-
mun.
1 fyrsta lagi aðstaða til
markaðs innanlands. Skýrslur
sýna að í þeim héruðum, sem
bezt liggja við innlenda mjólk-
urmarkaðinum eru framfarirn-
ar mestar. Svo er um Eyja-
fjarðarsýslu, Árnessýslu, ,Rang- .
árvallasýslu og. Borgarf jarðar—
sýslu. '
Annað sem mjilg miklu mun
válda um mismun, en ekki sizt
þó af skýrslum er það hvort
jörðum fylgir ræktanlegt land,
sem ekki þarf framræslu. I
öllum ræktunarframkvæmdum
er framræslan lang dýrasti
þátturinn, þáttur sem hlaut að
verða fjölmörgum bændum of-
viða, meðan ekki var öðrum á-
höldum til að dreifa en hand-
verkfærum til svo erfiðrar og
seinvirkrar vinnu'
Þó ekki séu til opinberar
skýrslur um þessi atriði get-
ur hver glöggur maður sem
um landið ferðast, séð þessar
staðreyndir. Jarðirnar, sem
skortir þurrt og frjótt ræktun-
arland hafa orðið út undan af
þeim eðlilegu ástæðum að und-
irstöðuf ramkvæmdirnar haf a
verið of dýrar.
Hvort þeim, er stóðu að
samþykkt jar.ðræktarlaganna,
hefur sézt yfir það í byrjun,
að þessi útkoma yrði veruleiki
.eftir tvo áratugi skal ekki
rætt, en hitt er víst, að hún.
hefur orðið vonbrigði fyrir þá
alla, sem væntu þess, að þau
mundu valda alhliða þróun i
framkvæmdamálum íslenzks
landbúnaðar.
Um framtíðarhorfur í þessu
efni og það hve miklar líkur
eru til að þær breytingar, sem
Alþingi fjallar nú um muni
valda straumhvörfum í þessu
efni skal rætt í næstu grein.
’r)
AÐ SOPA EÐA EKKI
Að sópa eða ekki,
það er spurningin
Eg er einn þeirra hamingju-
sömu sem fyrir náð hins banda-
ríska heimveldis og þeirra vel-
gerðarmanna sem við fáfróðir
og vesælir verkamenn eigum,
þar sem þeir Bjarni Benedikts-
son, Stefán Jóhann Stefánsson
og aðrir, hverja guð blessi og
gleðji um aldir alda, er þess
aðnjótandi að fá að sópa og
hreinsa flugvélar er lenda á
hinum stórfræga Keflavíkur-
flugvelli. Fyrir nokkru reis
deila milli íslenzkra manna í
þessari starfsgrein annarsvegar
og bandarískra atvinnurekenda
hinsvegar, vegna þess að við
neituðum að taka að okkur
hreinsun á ca. einum þriðja
hluta af hinu mikia og marg-
umtalaða hóteli, sem bandarísk
góðgerðastofnun hefur látið
reisa til að prýða hina ömurlegu
grjóturð suðurnesjanna, gleðja
þá innfæddu og skýla allra
þjóða ferðalöngum sem hér
ltoma, en stendur þó oftast
tómt. Hér mun nú reynt að
bregða Ijósi yfir raunveruleika
þessa máls.
Ekki jaín vanir
að skiíða
Fyrir nokkrum mánuðum
fengum við vélritaða tilkynn-,’
ingu, undirritaða af Mr. Gribb-
on flugvallarstjóra, þess efnis
að frá og með þeim degi skyldi
það teljast innan okkar verka-
hrings að sjá um hreinsun á
umræddum hluta hótelsins og
auk þess gegna venjulegum
störfum okkar, þ.e. að sjá um
hleðslu farangurs og hverskon-
ar flutnings o. s. frv. o. s. frv.
Auk þess höfum við tvo bíla
og eina forklyftu að sjá um
og einnig sex flugvélastiga sem
við eigum að sjá um að séu í
góðu standi og nýmálaðir. Þá er
vörugeymsla sem við eigum að
halda hreinni og dálítið her-
bergi þar sem við getum fengið
okkur sæti og þegar bezt lætur
jafnvel kaffibolla þegar livíld
er, því að vinnan er unnin í
skorpum, eins og gefur að skilja
þegar allt miðast við að hafa
dvalartíma flugvélanna sem
minnstan og er vinnan erfið og
þvargsöm. Má geta þess að að-
eins þar sem aðstaðan er bezt
í lestum vélanna er hægt að
skríðá á fjórum fótum.
íslendingum þeim sem að
Keflavíkursamningnum stóðu
mun að vísu ekki vaxa það í
augum að skriða og Íéggjast
hiður, en þeir verða að Virða
okkur það til vorkunnar að -við
iiöfum ekki eins víðtæka
reynslu og þeir á því sviði.
Rændir kaupi
Er við snérum okkur til Mr„
Gribbon og spurðum hvað þetta
ætti að þýða, svaraði hann á
þá leið að ef við vildum ekki
taka þetta að okkur yrði hann
bara að fá aðra menn og neit-
aði hann að ræða nokkuð meira
um það mál. Að því loknu sner-
um við okkur til Alþýðusam-
bandsins og kom þá til vallar-
ina Helgi Hannesson forseti
sambandsins og Jón Sigurðsson.
framkvæmdastjóri þess. Ekki
var hér aðeins um þetta mál
að ræða, heldur einnig hið al-
kunna hnevksli, að þegar kaup
verkamanna í Reykjavík hækk-
aði 20. júní í fyrra hélzt kaup
hér óbreytt. Loks fyrsta sept-
ember fórum við að fá kaup
okkar greitt réttilega, en erum
hinsvegar ekki ennþá farnir að
sjá mismuninn á því kaupi sem
við fengum og því sem við átt-
um að fá á tímanum frá 20.
júní til 1. teptember.
Þegar Agnai Kofoed-
Hansen þvoöi gólf
Niðurstaðan af þessum fund-
um var sú að niður féllu kröf-
urnar uíri þáu störf sem átti
áð 'íeggja á okkur og við teljum
okkur: ekki færa um að leysa
af hendi ef við eigum einnig
Framhald á 6. síðu.