Þjóðviljinn - 20.08.1950, Blaðsíða 5

• Sunnudagur 20. ágúst 1950.
ÞJÖÐVILJIÍIN
mur
veg fyrir hagnýtingu kjarnorku tli friar|arfa
nokkru öðru landi í stórum
stíl, a. m. k. ekki meðan haldið
verð'ur áfrani á sömu braut.
NÆGILEGT I.IAGN
Hugir fólks eru orðnir svo
bundnir við þær hræðilegu af-
leiðingar sem kjamorkuhernað-
ur niuhdi hafa í för með sér,
að því hættir til að gleyma
þeim mikla hag, sem hægt yrði
að hafa af friðsamlegri notk-
im kjamorkunnar.
En þegar öllu er, á botninn
hvolft, er beizlun kjarnork-
unnar í þágu iðnaðarins mann-
kyninú miklu mikilvægari.
Fjórða atþjóðaráðstefnan um
orkumál, sem haldin var ný-
lega í London, var sótt af 1500
örkufræðingum og vísindamönn-
um frá 52 löndum.
Á þeim fundi yáðstefnunn-
ar, sem fjallaði um horfur á
notkun kjamorkunnar í þágu
iðnaðarins, var mpst að græða
á erindum þeim, sem þeir sir
'John Cockroft, forstjóri brezku
kjarnorkustöðvarinnar í Har-
well og Ward Davidson, verk-
fræðingur frá New York fluttu.
VANDAMÁL
r '
Það eru nú liðin nærri átta
ár síðan kjamorkan var beizl-
uð í fyrsta skipti í Chicago,
notiið til framleiðslu hita inn-
■an ákvéðiiuia takmarka. Grund-
vallarvandamál kjamorkufram-
léiðslu vár leyst.
Eii þó er það svo, að enn í
dag, ,er ekkert eina,sta kjam-
orkuver starfrækt, jafnvel ekki
á tilraunastigi. Samkvæmt sir
John Cockroft, munu enn líða
þrjú til fimm ár áður en hægt
verður að kóma slíku tilrauna-
veri upp.
Maður rekur sig á djúpar
andstæður, ef borin er saman
hin litla framfor, sem orðið
hefur í lausn þeirra minni hátt-
ar, en að vísu erfiðu tæknilegu
vandamála í sambandi við
framleiðslu kjarnorku til frið-
arþarfa og sú öra þróun, sem
orðið hefur í lausn þeirra engu
minni erfiðleika, sem fram-
leiðsla kjarnorkusprengjunnar
ér bundin.
Það er ekki erfitt að skilja
-orsakirnar til þessa misræmis.
Kjarnorkumálanefnd Bandaríkj-
anna hefur einbeitt öllum kröft-
um sínum að framleiðslu kjarn-
orkusprengna.
Eftir dr. E. H. S. Biirhop, form. samb.
brezkra kjarnorkuvísmdamaiina
Bandarikin nota til kjamorku-
framleiðslu er varið til frið-
samlegra þarfa iðnaðarins. Því
meiri áherzla er lögð á fram-
leiðslu kjamorkusprengjunnar.
Það er erfiðara að gera sér
grein fyrir, hvemig málum er
háttað í Bretlandi, vegna þess
að minni vitneskja er handbær
um fjárveitingar til kjamorku-
framleiðslu yfirleitt. En það er
engin ástæða til að ætla, að
þar sé mun minni áherzla lögð
á framleiðsluna til styrjaldar-
þarfa en í Bandaríkjunum.
TENINGURINN
Tæki það, sem notað verður
við framleiðslu kjarnorkunnar
verður líkt teningi í lögun.
Framleiðslan mun reynast ódýr-
ust og haganlegust, ef ten-
ingur þessi er hafður um 10
metra á hyem veg.
Hann mun samanstanda af
úraníumstöngum greyptum í
grafít. Hann mun framleiða
ofsalégan hita. Sem dæmi má
nefna, að eyði hann einu pundi
af úraníum á dag, mim hann
geta framleitt næga hitaorku
til þess að reka 100,00Q .kjló-
vatta rafstöð, sem að líkind-
um mundi nægja borg með
nokkruin hundruðum þúsunda
íbúa.
Koma verður 5 veg fyrir það,
að teningurinn verðj heitari en
800 stig á Fahrenheit, og þvi
verður að leiða hitann burtu
mjög ört. Hvemig fara á að
því er eitt þeirra vandamála,
sem erfitt mun verða að leysa.
Upp á því hefur verið stung-
ið, áð leiða einhvem hentug
an vökva eftir lokuðum leiðsl-
um um teninginn. Vökvinn yrði
látinn renna útúr teningnum
og dælt gegnum hitamiðlara
(heat interchanger), sem nota
mun hitamagn hans til að
mynda vatnsgufu.
GERÐIN
Gufan yrði notuð til þcss
að reka áfram túrbínu, sem
síðan mundi reka rafala alveg
á sama hátt og á sér stað í
venjulegum rafstöðvum. Vclrv-
inn yrði síðan kældur og lát-
inn renna aftur um lokaðai'
leiðslur í teningnum.
Einn erfiðasti hjallinn sem
sigrast verður á, er að finna
heppileg efni í uppistöður sjálfs
teningsins, í leg úraniumstang-
anna, í kælivökvann og rörin,
sem hann á að renna um.
Sameiginlegur eigihléiki
þeirra allra verour að vera að.
þau þoli mikinn hita. Þvi mei.ri
sem hitinn í teningnum vcrður,-
því hagkvæmari verður rekstur
túrbínunnar. En eitt af höfuð-
atriCunum. í allri orkuvinnslu
er ltomið undir hópum örsroárra
agna, sem ncfndar eru neptrón-
ur. Efni þau sem notuð verða
í teninginn verða að hafa þann
eiginleika að innbyrða sem alli'a
minnst af þeim. Ef of margar
þeirra innbyrtust mundi orku-
vinnslan stöðvaet og teningm •
inn kólna.
GEISLAVIRKUN
Það hefur verið stungið .upp
á kalíum, natrium, kadmium
eða blýi, sem heppilegum efn-
um í kælivökvann. Kælivökv-
jnn og dæian mundu verða mjög
geislavirk, það ei', þau mundu
gefa frá. sér skaðlega. geisla
á sama. hátt og radíum.
Varúðarráðstafanir yrði að
gera til þess ao vemda starfs-
roenn.. orkuveranna frá afleið-
ingum þessara geislana, en það
verður hægt með þvi að byggja
varoaryeggj úr blýi og stein-
steypu. Að npkkrum tíma liðn-
um munu eíhisleífar þær, sem
efnaþreytingarnar ei- vaida hit-
anujn gefa af sér, sjálfar inn-
byrða neutrónuraar og koma
þannig í veg fyrir fiekari orku-
vinnslu.
> LAUSNIN
,"v Það verður þá að taka úraní-
unoEtángiraar út cg eyða efn-
isleífunuro roeð kemiskum að-
ferðum, En það skapar aftur
nýtt vancamál, þvi að þær era
mjög geislavirkar. En geisla-
virkunin mun dofna með ár-
unum. Lausn þessa vandamáls
virðist þvi munu verða sú, að
komn vcrði þcssum geislavirku
efnum fyrir í steinsteyptum
klefum roeö tvcggja til þriggja
metra þykkum múruro um ára-
bil, þar til geislavirkunin er
hætt.
Eftir útreikningum Cockrofts
mjustíi heildarroagn það af úr-
aníum, sem nauðsynlegí væri
til að fr&mlejða alia þá raf-
oiku-, sem Bretland þarf á að
halda, nemá 600 lesta, sem er
allmikiil, hluti þess magns, sem
fyrir. - hendi .er nú í heimin-
um í hrágrýtj roeð miklu úraní-
•uminnihaldi.
En þar aero nær öil úraníuro-
fraxi'ciðgla Vesturálfu er flutt
til . Bandarikjanna til fram-
leiðslu kjainorkusprengjunnar,
eru engar líkur til að hægt
væri að framleiða kjarnorku
til friðarþarfa í Bretlandi eða
Það er til nægilegt magn úr-
aniums í jarðskorpunni, en
mestan hluta þess er að fiuna
í hrágrýti með litlu úraníum-
innihaldi.
Beste úraníumgrýtinu er só-
að vegna þess ofboðslega æðis,
sem gripið hefur Bandaríkja-
menn í að hlaða upp kjarn-
orkuspi’engjum. * Lítið hefur
kveðið að rannsóknum á hag-
nýtingu hins úraníumrýra grýt-
is. Þetta hefur leitt til tölu-
verðrar bölsýni um hvort fram-
leiðsla kjarnorku muni verða
arðbær. En talcist að leysa
vandamálið við framleiðslu úr-
aníurns úr lakara grýtinu á
hagkvæman hátt og í ríkum
mæli, mundi framleiðsla raf-
magns með kjarnorku sem orku.
gjafa vera mun arðbærri en ef
kol væru notuð.
Davidson var annars glöggt
j-dæmi þess hve litlu margir
■vísindamenn og verltfræðingar
láta sig þae skipta, að höfuð-
■áherzlan er lögð á framleiðslu
kjai-ncrlnisprengjunnai í dag.
Að hans áliti var arðbær kjam-
orkuyinnsia aðeins hugsanleg
eem hjáframleiðsla við fram-
leiðslu sprengjunnar.
Það var prófessor Golubts-
off, foringja sovétsendinefndar_
innar, til mikils heiðurs, að
hann einn allra mótmælti því
sjónarmiði, að kjarnorkuvinnsla
gæti aðeins átt sér stað í sam-
bandi við framleiðslu kjarn-
ozkuvopna.
Kjaraorkan virðist enn gefa
fyrirheit um að geta orðið mann
inum óþrjótandi orkugjafi, a.
ro. k. jafnarðbær og kol. En á
roeðan ekki er horfið frá þeirri
glæpsaroiegu einbeitingu að
framleiðslu kjarnorkusprengj-
unnar, sem á sér stað í dag,
virðist vera lítil von til þess
að okkar kynslóð muni geta
notið efndanna af því fyrir-
heiti.
2% HANDA
FRIÐNUM
Davidson gat skýrt frá því,
að aðeins væri unnið að bygg-
ingu fjögurra kjarnorkuvera í
Bandaríkjunum til friðarþarfa.
Þegar þeim hefur verið kom-
ið upp eftir þrjú til fjögur ár
mun kostnaðurinn við byggingu
þeirra hafa numið alls um 80
milljónum dollara.
En Bandaríkin hafa þegar
varið 4,000 milljónum dollara
til kjarnorkuframleiðslu.
Með öðrum orðum, töluvért
minna en tveim hundraðs-
hlutum áf öllu þvi. fé, 4 sem
Kjarnorkustsðin í Pasco i Washington í Bandaríkjunum, þar sem .uimið cr að framleiðslu kjarnorkusprengns