Þjóðviljinn - 04.10.1950, Síða 4

Þ J 6 Ð VIL J1N N
Miðvikudagur 4. október 1950.
Krossgáta nr. 47.
pJÓÐViLJINN
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alþýBu — Sósíallstaflokkurlns.
Hitstjórar: Magnús Kjartansson (áb.) Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórl: Jón Bjamason.
Blaðamenn: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Jónas Árnas.
Auglýsingastjóri: Jónstelnn Haraldsson.
Ritstjórn, afgrelðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðu-
stíg 19. — Sími 7500 (þrjár linur).
Askriftarverð: kr. 14.00 á mán. — Lausasöluverð 60 aur, elnt,
Prentsmiðja Þjóðviljana h. f.
¥
Undir erlendri stjérn
í júlímánuði í sumar fór Hermann Jónasson, land-
■búnaðarráðherra, til útlanda með fríðu föruneyti til að
sækja fundi samkomu þeirrar sem nefnd hefur verið
skálkaskjól fyrir skrafskjóður. Varla var hann fyrr kom-
inn til landsins en Bjarni Benediktsson, utanríkisráö-
herra, fór utan með öðru föruneyti til að taka við fyrir-
skipunum á fundi Atlanzhafsbandalagsins um þátt ís-
lands í stríösundirbúningnum. Og um leið og Bjarni
Banediktsson, utanríkisráðherra, kom aftur til landsins
fór utan Björn Ólafsson, viðskiptamálaráðherra, með
þriðja föruneytinu til að sækja fundi svokallaðs greiðslu-
bandalags Evrópu, en það er einn angi marsjallstofnun-
arinnar. Þegar hann kemur svo heim er röðin eflaust
komin aö þeim þremur sem enn eru ótaldir.
Þannig fer nú stjórn íslands að svo verulegu leyti
íram í útlöndum að ekki myndi af veita að útnefna einn
eða tvo útlandsráðherra sem hefðu fast aðsetur utan
iandssteinanna, enda myndi það spara mikið fé í ferða-
kostnaði og öðru umstangi og vési.
Og enginn skyldi ætla að ferðir ráðherranna væru
aðeins skemmtiferðir. Það er nú svo komið að engin
mikilvæg ákvörðun verður tekin hér á landi án leyfis
einnar eða fleiri erlepdra stofnana undir yfirstjórn
Bandaríkjanna. Glöggt dæmi þess er saga áburðarverk-
smiðjumálsins. Eitt mesta hagsmunamál íslendinga væri
að koma upp mikilvirkri áburðarverksmiðju sem fært
gæti þjóðinni hundruð milljóna í útflutningstekjum á
ári. Hafa sósíalistar margsinnis borið fram tillögur um
þessa glæsilegu framkvæmd, en þær hafa engan árangur
borið, m.a. fyrir afskipti erlendra áburðarhringa. Hins
vegar hefur afturhaldinu veriö mjakað til þess að fall-
ast á að byggð verði verksmiðja sem miði afköst sín við
jnnanlandsneyzlu.
En einnig sú innanlandsframkvæmd verður nú því
aðeins að veruleika að útlendingar leggi blessun sína
fram. Af þeim ástæðum var Vilhjálmur Þór sendur utan
1 sumar (ráðherrarnir hafa sennilega verið vant við
látnir) til þess að fá leyfi hjá hinum raunverulegu ráða-
mönnum íslands. Hann dvaldist lengi erlendis, gekk á
milli manna meö betlistaf, en þegar heim kom lét hann
Timann hafa eftir sér að málinu ,,hefði þokað drjúgum
áleiðis við för hans.“ Síðan bætti hann við:
„Endanlega verður þó ekki sagt um afdrif
þessa mikilsverða máls. Um það’ verður fjallað
seint í októbermánuði á fulltrúafundi Evrópuþjóða
þeirra, sem njóta Marshall-aðstoðarinnai*. Síðan
mun Marshall-skrifstofan í París hafa það með
höndum, og að lokum verður það sent til endan-
legrar afgreiðslu til Marshall-stofnunarinnar í
Washington.“
Það eru sem sé þrír aðilar erlendis sem fjalla um
Jiað hver á eftir öðrum hvort íslendingar eigi að fá leyfi
til að framleiða áburð handa sjálfum sér!
Þannig er ástandið nú á öllum sviðum. Afleiðing-
arnar voru birtar skýrt og skorinort í fyrirsögn sem
Morgunblaðið setti á ræðu þá sem Bjöm Ólafsson kvaddi
þjóð sína með áður en hann fór utan:
„Margskonar aðsteðjandi örðugleikar, verðfall ís-
lenzkra afurða, þrenging markaða, verðhækkanir á
jiauðsynlegum innflutningi og vinnustöðvanir."
Boðskapurinn um
sóðaskap Islendinga
Hingað kom í sumar banda-
rískur sérfræðingur til að opin-
bera okkur ýmsa leyndardóma
markaðsmála. Og hann lýsti því
yfir að fslendingar væru, einsog
stæði, of miklir sóðar til að
framleiða mat oní Bandaríkja-
menn. Þið verðið að þvo ykkur
betur ef við eigum að kaupa
af ykkur fiskinn, sagði sérfræð-
ingurinn. Þið verðið líka að
skafa undan nöglunum. Einu-
sinni fann bandarísk húsmóðir
hár í fiski frá Islandi. Það
var ljóta landkynningin. Banda-
ríkjamenn tapa nefnilega lyst-
inni ef þeir finna hár í mat
sínum. Þið megið fyrir alla
muni ekki missa af ykkur hár-
ið samanvið útflutningsmatvæl-
in, sagði sérfræðingurinn. —
Einna mesta áherzlu lagði hann
þó á nauðsyn þess að við
kæmum okkur upp sæmilegum
klósettum í sambandi við mat-
vælaverksmiðjurnar, en hættum
að nota fjörurnar.
•
Vissu það ekki fyrr?
Landsmenn tóku þessum boð-
skap hins bandaríska sérfræð-
ings með skilningi og án þess
að fyrtast, og var það eðli-
legt. Hitt var óeðlilegra, að
opinberir aðiljar ýmsir og á-
byrgir talsmenn tóku honum
með undrun mikilli einsog þeir
gerðu sér nú fyrst grein fyrir
þeim sannleik sem í honum
fólst. Það var þvílíkast sem þeir
hefðu ekki fyrren þetta haft
hugmynd um að sóðaskapur er
mjög óheppilegur til afspurnar
um þá þjóð sem vill heita
siðuð og hefur hug á að selja
öðrum þjóðum mat. Maður
skyldi hafa haldið, að alvarlega
þenkjandi markaðsmálaráðherr-
ar og aðrir slíkir æðstu menn
hefðu verið búnir að átta sig
á þeim einfalda vísdómi að
fólk sem framleiðir matvæli þarf
helzt að vera þvegið um hend-
urnar, — svo ekki sé talað um
þá lágmarkskröfu að Islending-
ar séu nógu miklir nútímamenn
til að hafa klósett.
Hreinlætið gagnvart
innlendum neytendum
Nú er það reyndar kunnugra
manna mál, að íslenzkir sér-
fræðingar hafi árum saman ver-
ið búnir að flytja stjórnarvöld-
um landsins þessar skoðanir og
allar aðrar sem fram komu í
margumtalaðri skýrslu Cooleys,
— stjórnarvöldin hinsvegar al-
veg daufheyrzt við þeim, þang-
aðtil þær gengu loksins fram
af bandarískum munni. En við
skulum leiða hjá okkur þessa
hlið málsins í dag. Afturámóti
skulum við snöggvast athuga
hvernig hreinlætisáhugi yfir-
valdanna birtist þeim megin
sem snýr að íslenzkum neyt-
endum, — og tökum sem dæmi
mjóllcur- og brauðsölubúðimar.
Pappírsleysi, algjört
pappírsleysi
Þeir borða ekki skyr í Tim-
buktu eða Ivigtut, en væri svo
þá mundu þeir áreiðanlega
lieimta hreinan pappír utanum
það í búðinni. Hér í Reykja-
vik verðum við að skaffa sjálfir
ílát undir skyrið, eða halda á
því heim í berum lúkunum ella.
En látum vera þó að ekki fáist
brúklegur pappír utanum skyr-
ið. Það fæst ekki pappír ut-
anum neitt í mjólkur- og brauð-
sölubúðum Reykjavíkur. Það er
talið sjálfsagt að við höldum
á franskbrauðunum og rúg-
brauðunum umbúðalausum und-
ir handleggnum, og vínarbrauð-
unum getum við stungið í vas-
ann. Fólk er vinsamlegast beð-
ið að koma sjálft með umbúða-
pappír, segja yfirvöldin. Hvaða
pappír? Halda háttvirt yfir-
völdin að venjulegar reykvískar
f jölskyldur lumi á pappírsverk-
smiðjum niðrí kjallara hjá sér,
eða hvað?
Samanburður útávið
og innávið
Ástandið í afgréiðslumálum
mjólkur- og brauðsölubúða er
eitt hið argasta hneyksli af
mörgum slæmum sem hér hafa
orðið á sviði hreinlætismála. En
á meðan þetta hneyksli við-
gengst, er hafin sérstök her-
ferð til að tryggja fullkomið
hreinlæti í framleiðslu og frá-
gangi þeirra matvæla sem ætluð
eru Bandaríkjamönnum og öðr-
um útlendingum. Um þá her-
ferð er auðvitað ekkert nema
gott eitt að segja. En málið
hlýtur að freista til samanburð-
ar á afstöðu yfirvaldanna útá-
við og innávið. Og niðurstaða
slíks samanburðar getur naum-
ast orðið önnur en þessi: Banda
ríkjamenn eru fínt fólk. Banda
ríkjamönnum má ekki bjóða
annað en hreinan og fínan mat
í fallegum umbúðum. íslending-
ar eru ósiðað rakkarapakk. Is-
lendingar geta étið skít.
/ á
ÍSJL i> 7
$ 4
KS "
ii 4 '3
/y íS
/?
Skipadeild SÍS
Arnarfeil er í Ibiza. Hvassafeil
fór frá Reykjavík 2. þ. m., áleið-
is til ttalíu með saltfislc.
Eimskip
Brúarfoss er i Færeyjum. Detti-
foss fór frá Reykjavík kl. 10 í
gærkvöld til Hull, Hamborgar og
Rotterdam. FjallfosS fór frá R.-
vík 30.9. til Svíþjóðar. Goðafoss
er í Vestmannaeyjum. Gullfoss
fór frá Leith 2.10. til Reykjavík-
ur. Lagarfoss fór frá Akureyri í
gær 3.10. til Norðfjarðar. Selfoss
er í Keflavík. Tröllafoss fór frá
Halifax í gær 3.10. til Reykjavík-
ur.
Næturvörður
er í Laugavegsapóteki.
1616. —
Sími
Næturlæknir
í læknavarðstofunni, Austurbæj-
arskrólanum. — Sími 5030.
Lárétt: 1 fiskinn — 6 veitinga-
stað — 7 skammst. — 8 aftök-
unni — 10 verkfæri — 11 prédik-
unin — 14 áflog — 15 barst — 17
sárrar.
Lóðrétt: 2 sjá — 3 hljóðið — 4
miskunn — 5 verða að — 7 sterk
8 þjóðflokk — 9 aftar — 12 borð-
andi — 13 handlegg — 15 knatt-
spyrnufélag.
Lausn á nr. 46.
Lárétt: 1 smára — 6 ósi — 7
ar — 8 krókana — 10 tau — 11
kinna — 14 an — 15 æða — 17
nagaði.
Lóðrétt: 2 mór — 3 ásókn — 4
rik — 5 fraus — 7 ana —• 8 kaka
9 ataða — 12 inn — 13 næg — 16
að.
Nýlega opinber-
uðu trúlofun sína,
ungfrú Vigdís Þor-
móðsdóttir (Sig-
urðssonar prests að
Vatnsenda í Ljósa-
vatnsskarði) og Sveinn Skorri
Höskuldsson, stúdent (Einarsson-
ar, bónda að Vatnshorni í Skorra
dal). — Nýlega opinberuðu trú-
lofun sína Kristín Salómonsdóttir,
Stóraási, Seltjarnarnesi og Hall-
grímur Pétursson, Tjarnargötu 10.
Nýlega voru gef
in saman í
hjónaband af
sr. Jóni Thorar
ensen, ungfrú
Ingibjörg Hjart
ardóttir og Ragnar S. Gröndal,
þjónn á Goðafossi.
20.30 Útvarpssag-
an: Ketillinn. 21.00
Tónleikar: Howard
Barlow og hljóm-
sveit hans leika
létt lög. (plötur).
21.20 Erindi: Um framkvæmda-
stjórn sveitarfélaga. 21.40 Danslög.
22.10 Danslög. 22.30 Dagskrárlok.
PUNDUR i kvöld kl.
8.30 á venjulegum stað.
STUNDVISI.
Einn dag í sein-
ustu viku var skrít
ið rökkur hér I
— j, ,) Keykjavík, og aust-
urá Norðflrði sýnd
ist mönnum sólin
blá. Ekki er kunnugt að fyrir-
bæri þessi hafi nokkurstaðar vald-
ið taugaæsingi hériendis. En áhrif
þeirra urðu þeim mun fírugri í
löndum þar sem virðulegir menn
eru vísir til að hlaupa út um
gfugga, þegar sjúkrabíllinn keyrir
framhjá, haldandi að þarna séu
Bússarnir Icomnir tii að skera þá
á háls, sem sagt: í löndum þar sem
tæknilegar framfarir hafa tryggt
ímyndunarafli fólksins fullkomið
„vestrænt frelsi." Þannig segir AI-
þýðublaöið um áhrif nefndra fyrir-
bæra í Bandaríkjunum:
„Margir urðu óttaslegnir í stór-
borgunum og héldu að kjarnorku-
sprengin hefði orðið og sumir
jafnvel að heimsendir væri að
koma. Hænsni fóru inn í kofa
sína, og þegar myrkrinu létti síðla
dags, komu hánar út og göluðu
sem um morgun. Eln útvarpsstöð
í Bandaríkjunum tilkynnti, að
kviknað væri í Kanada.“
■Mal
Leikhúsmál, 3.—4.
tbl. 1950, er komið
út. Efni: Haraldur
Björnsson: Vígsla
Þjóðleikhússins.
Guðlaugur Rósin-
kranz: Menningarhlutverk Þjóð-
leikhússins. Ásgeir Hjartarson:
Frá vígslu Þjóðleikhússins. Ási-
geir Hjartarson: Nýársnóttin.
Hörður Bjarnason: Byggingameist
ari Þjóðleikhússins, Guðjón Sam-
Framh. á 7. síðu