Þjóðviljinn - 01.12.1950, Blaðsíða 5

Föstudagiu* 1. desembcr 1950
:ÞJÓDVIL:JINN
5
STEINÞOR 6UÐMUNDSS0N SEXTUGUR
Sósíalistaflokkurinn samfagn-
ar i dag einum traustasta og
gáfaðasta bi'autryðjanda sósíal-
ismans á Islandi, Steinþóri Guð-
mundssyni lcennara á sextugs-
afmæli hans.
Sósíalistísk ver’.calýðshreyf-
ing nútímans er samofin tveim
sterkum þáttum, fagurri hug- |
sjón sósíalismans og brýnum
hagsmunum verkalýðsins.
Steinþór Guðmundsson hefur
frá upphafi starfs sins í' þjóð-
félaginu ^verið einn af boðber-
unum fyrir hugsjón sósíalism-
ans, einn af þeim beztu mennta-
mönnum okkar lands, sem ó-
trauður bauð hvaða ofsóknum
sem var byrginn, til þess að
boða kenriingarnar um jafnrétti
mannanna og frelsi alþýðunnar,
— og eftir að hugsjón sósíal-
ismans og stéttabarátta verka-
lýðsins tvinnuðust saman í
frelsisbaráttu alþýðunnar var
hann ætið reiðubúinn til að
beita sinni miklu starfsorku
og góðu gáfum í þjónustu hins
góða málefnis og lengst af í
fararbroddi þeirrar fylkingar,
er fram sækir til sósíalismans.
—★—
Það er sumarið 1917. Á Is-
landi eru „veðrabrigðib. Alþýð-
an er að hefja opinbera stjórn-
málabaráttu sína. Eitt af þvi,
sem þarf að gera, er að tengja
erfðir þess bezta, sem undan-
gengnir áratugir höfðu skap-
að, við hina rísandi baráttu al-
þýðustéttanna.
Steinþór Guðmundsson er
1917 formaður Ungmennafélags
íslands, þessarar sterku hreyf-
ingar, sem einkenndist af ó-
þrjótandi eldmóði, einskærri
ættjarðarást og alþýðlegri rót-
tækni, mcðan sá félagsskapur
naut sin til fulls. Það er þessi
hreyfing, sem þá á upptökin
að því að bjóða Stephani G.
Stephanssyni heim og hann
kom sá og sigraði hjörtu Is-
lendinga það sumar, að svo
miklu leyti, sem hann átti þau
ekki áður. Ungmennafélagið
fagnaði eins og flest samtök
heiðursgestinum með samsæti,
undir forsæti Steinþórs, og
skáldkonan Ingibjörg Bene-
diktsdóttir flýtur þar Stephani
kvæði. Þau vináttubönd, sem
Stephan G. tengist þessum ungu
hjónaleysum þá, slitna ekki.
20. október það haust situr
hann brúðkaup þeirra i Reykja-
vík og yrkir þá til þcirra — og
síðar aftur að vestan — hlýjar
brúðkaupsvísur, sem bera með
sér að skáldið fann þar hjarta-
þelið, sem hann mat svo mikils.
Nokkrum dögum síðar kvaddi
Steplian G., mesti andans mað-
ur, sem íslenzkur kynstofn
hefur fætt, og einhver hinn
stórbrotnasti, sem vinnandi
stéttir lieims hafa eignazt, land
sitt — og sá það aldrei meir,
— hélt'til Ameríku, til að mæta
TILKYNNING
frá olíufélögunum
Þaö tilkynnist hér með heiöruöum viöskipta-
vinum vorum, sem hlut eiga aö máli, aö frá og
meö 1. desember n.k. mun öll olía til upphitunar
fbúðarhúsa í Reykjavík og íbúöarhúsa í nágrenni
hennar, sem keyrt er á írá olíuafgreiöslum undir-
ritaðra olíufélaga í Reykjavík, svo og öll olía, sem
afgreidd er til fiskibáta, eingöngu seld gegn stað-
greiöslu.
Frá sama tíma munu einnig allir olíugeymar,
sem olíufélögin útvega viöskiptamönnum sínum,
einungis seldir gegn staðgreiöslu.
Reykjavík, 30. nóvember 1950.
Hið íslenz&a steinoHnklalafélag (Esse),
Oííisverzlun íslands H/f (B.F.),
H/f Shell á Isíandi.
þar ofsóknum þess afturhalds,
sem nær hafði þá sett hann i
fangelsi fj'rir ,,bolshevisma“ og
,,landráð“. En andleg og per-
sónuleg kjmni við Stephan G.
var eitt af því veganesti, sem
Steinþór Guðmundsson hlaut, er
hann lagði af stað í barátt-
una, sem nú hófst.
Það grúfði sannarlega svarta
myrkur íhalds yfir Akureyri og
Norðurlandi þegar Steinþór
Guðmundsson tók að flytja boð-
skap jafnaðarstefnunnar þar,
boða ,,Veðrabrigðin“, eins og
hann kallaði fyrirlesturinn, sem
hann hélt 1919 á Akureyri og
víðar (birtur í ,,Rétti“ það ár).
Það þurfti á eldmóði ungmenna-
félaganna og andlegum krafti
eggjandi kvæða Þorsteins, Step-
hans G. og Einars Ben. að
halda, til að þrauka þá, —
stundum sem hrópandi i andans
eyðimörk, en. oftar við vaxandi
bergmál. Og fyrstu fyrirlestr-
amir og greinarnar bera þessu
vott, að þessi skapandi kraftur
er tengdur skarpri skilgrein-
ingu þjóðfélagsmeinsemdanna,
sem barizt er við.
★
Og þannig hefur hann bar-
izt í yfir þrjátíu ár. Ef alþýða
Akureyrar þurfti góðan ræðu-
mann 1. maí, ötulan fulltrúa
í bæjarstjórn, þrautseigan for-
ystumann í félagsskap alþýð-
unnar, ætíð lét Steinþór Guð-
mundsson allt í té, sem hann
gat, — stundum meir en hann
mátti. Hann uppskar ofsókn-
ir, grimmari en flestir aðrir
baráttumenn íslenzkrar alþýðu.
íslenzk alþýða er dul. Hún seg-
ir oftast nær ekki mikið. En
hún ann þrátt fvrir það, eða
máske þessvegna því sterkar
þeim, sem fyrir hennar mál-
stað hafa þjáðst, og með þrot-
lausu starfi rutt brautina þang-
að, sem nú stöndum vér.
Og það var ekki aðeins að
kúguð íslenzk alþýða ætti mál-
svara og forystumann þar sem
Steinþór var. Einnig ofsóknirn-
ar gegn erlendum alþýðumönn-
um lét hann til sín taka. Grein
hans um Sacco og Vanzetti
1927 í „Rétti“, er magnþrung-
in ákæra á ameríska auðvald-
ið fyrir dómsmorð þess, sem
öll veröld nú viðurkennir sem
morð, framin af mútaðri „rétt-
vísi“ þessa mammonsríkis.
— Steinþór fékk þá sérstakt
leyfi Georgs Brantings, sænska
alþýðuleiðtogans til að birta
ágæta frásögn þess fræga lög-
fræðings um málið. Það vant-
aði aldrei að vel skyldi undir-
byggja ailt, er hann vann.
Það er orðið langt um liðið
síðan allt þetta var, en ég
minnist enn með þakklæti ekki
aðeins sameiginlegrar baráttu,
heldur og margra ánægjustunda
í Aðalstræti 10 eða þcgar við
vorum að klastra saman þýð-
ingunni á „Þróun jafnaðarstefn
unnar“, — það var ekki alltaf
allt gott, en það gerði sitt
gagn þá.
Steinþóri Guðmundss. hefur
síðan hlotnazt • sú gæfa, sem
hverjum brautryðjanda er bezt,
að sjá hreyfinguna vaxa og
dafna, breiðast út og lierðast.
Hvnð eftir annað hefur hanff
orðið að taka að sér forystu-
hlutverk í þessari baráttu
fólksins.
Steinþór hefur verið í mið-
stjórn Sósíalistaflokksins frá
stofnun hans, lengst varafor-
maður flokksstjórnar, — löng-
um formaður Sósíalistafélags
Reykjavíkur, — lengi bæjar-
fulitrúi flolcksins, og fuíltrúi í
ótal nefndum og stjórnum,
alltaf einn þrautseigasti fjár-
málafhaður þess flokks, sem
alltaf cr i vandræðum með fé.
Og þó hefur ekki nema hluti
af starfsorku Steinþórs farið i
starf fyrir flokkinn. Önnur fé-
lög og samtök hafa fljótt lært
að nota hina furðuiegu starfs
orku hans og hæfni — og þar
að auki svo heilt lífsstarf
kennslan.
Engan veit ég forystumann
vors flokks reiðubúnari til að
leggja enn meir á sig, þegar
flokkurinn óskar þess. Engan
mann veit ég svo skapstóran
sem Steinþór Guðmundsson, er
fúsari væri að fyrirgefa eða
virða á betri veg, þegar sam-
félögúm hans verður á að valda
skapraunum, eins og manni
verður oft á á langri leið.
Steinþór!
Flokkur þinn þakkar þér í
dag þrautseiga baráttu í þriðj-
ung aldar fyrir málstað ís-
lenzkrar alþýðu, fyrir sigri sós-
íalismans á Islandi. íslenzk al-
þýða þakkar brautryðjanda,
sem aldrei brást, — forýstu-
manni, sem alltaf var reiðu-
búinn að fórna. Það er ekki oft,
að við þölckum, en vittu það,
Steinþór, að það er „græðandi
varmi“ í handtaki þvi, ‘sem ís-
lenzk alþýða heilsar þér mcð
í dag.
Éinar Olgcirsson.
Starf sem hendir fram á viö
Hvað ber mest að þakka?
Starfið fyrir verkalýðshreyf-
inguna, starfið innan Alþýðu-1
flokksins og Sósíalistaflokksins,1
starfið fyrir kennarasamtökin, j
samvinnustefiuina, bindindis-
málið, starfið í bæjarstjórn Ak-
ureyrar og bæjarstjórn Reykja-
víkur, eða starfið við kennara-
borðið ?
Þannig spyr ég er ég hugsa
um Steinþór Guðmundsson sex-
tugan.
Ég hygg að Steinþór mundi
svara; verið ekki að þakka mér:
neitt af þessu, öll þessi störf,
' hcf ég unnið af því að skyldan j
bauð svo, og ef ég hefði ekki i
junnið þau, liefði ég blátt áfram
^verið að afneita sjálfum mér,
,og engum er þakkandi þó hann
láti það vera.
Samt sem áður verður ekki
hjá þiví komizt, þegar Steinþórs
|er gctið, að minnast þess, að
iþegar hann hefur hafið sín
geysimargþættu störf á sviði^
’félagsmála, hefur hann aldrei,
spurt um erfiði, ekki um laun.j
og jafnvel ekki um hvort langt
eða skammt væri til árangurs, j
hann hefur aðeins hafið starfið,
en ekki rétt eins og gengur og
gerist, heldur afdráttarlaust
sagt, af frábærum dugnaði og
samvizkusemi. Þetta vita allir,
sem hafa starfað með Steinþóri,
en við sem þekkjum hann gerst
vitum einnig, að hann er dreng-
ur svo góður og vinur í raun
að til hans verður liugsað er
slíkra er 'getið.
En það er ekki skýring held-
ur frásögn af staðreyndum þeg-
ar sagt er að Steinþór hafi j
unnið öll sín margþættu fé-|
lagsmálastörf, af því að skyld-
an bauð svo, en skýringuna j
hygg ég vera þá, að honum j
hefur aldrei dulizt að mönnum j
væri ætlað annað og betra hlut-
skiptf en það að berjast með
hnúum og hnefum um sopa cg
spón, og að eymdin, hvort sem
hún birtist í gervi atvinnuleys-
is og skorts, eða í afleiðing-
um vansæmandi áfengisnautn-
ar, á ekki og þarf ekki n'
vera hlutskipti manna, heldur
hafa þeir sjálfir í hendi að
bvggja þjóðfélag samstarfs og
samhjálpar, þar sem mannleg.
eymd á ekki heima, heldnr
„gróandi þjóðiíf með þverrandi
tár“ þar sem allir fá notið
réttar og öryggis.
Stcinþór Guðmundsson er
guðfræðingur að menntun. Því
valdi hann ekki friðsælt prcsta-
kall og hóf upp raust sína í
skjóli hempunnar, um guðsrík-
ið? Því lcaus hann ekki að
láta þessa svörtu flík skýla sér
fyrir skeytum fáfræðinnar og
heimskunnar, er hann boðaðL
ríki friðar og farsældar á
jörð? Ég hygg það hafi verið
af því að hann skildi hve
hætt er við að flík sú heimti
of þungan skatt af þeim sem.
hana bera; ég hygg að hann
hafi þekkt þess of mörg dæmi,
hvcrnig ungir menn sem ætluðu.
að byggja guðsríki á jörð.
frestuðu allri umhugsun um
þá smíð, til annars lífs, dag-
inn sem þeir gengu skrýddir
í kór, enda miklu auðveldara
að hugsa sér að allt verði gott
á himnum, heldur en að reyna
að gera gott á jörðu.
„Lýður bíð ci lausnarans
leys þig sjálfur” kvað Stephan
G. Ég hygg að fullkominn
skilningur á þeirri stórbitru
hugsun, sem í þessu felst, hafi
mótað starf Stainþórs Guð-
mundssonar flestu fremúr,
hans raunhæfa rökrétta hugsun
bauð honum að starfa sam-
kvæmt þessu kalli, bauð honum
að sleppa aldrei tækifæri til
að vinna að raunhæfum um-
þótamálum, gleymandi aldrei
því markmiði, að bvggja nýtt
og betra félag manna á þess-
ari jörð, Þannig hefur Stein-
þór starfað, þannig á hatri
eftir að starfa um margra ára
skcið énn, og þó vinir ha.ns
lctu vera að lofa hann, þá
'*cra verkin hans það, og } ó
samtið léti vera að þakka lion-
"m, þá gerir framtíðin það,
b-ú allt hans ævistarf, unnið
og óunnið bendir fram á við
til betri tíma.
S. A. S.