Þjóðviljinn - 22.06.1951, Qupperneq 4

4)
ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 22. júní 1951
IMÓÐVILIINH
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Biaðam.:Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Guðm. Yigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (þrjár linur).
Áskriftarverð kr. 16 á mánuði. — Lausasöluverð 75 aur. eint.
Rrentsmiðja Þjóðviljans h.f.
..................................................✓
!' „Að sjálfsegðu"
■ ■ t
„Svo kemur þetta blað og ásakar Sjálfstæðisflokkinn
og Morgunblaðið fyrir að hafa verið hliðhollt nazisturn. Það
er að sjálfsögðu alger blekking.“
Þessi orð standa í ritstjórnargrein Morgunblaðsins í
gær, 21. júní 1951, og þau lýsa mikilli bjartsýni ritstjórans,
.Valtýs Stefánssonar. Bjartsýni á að íslending^r sem komn-
ir voru til vits og ára um 1930 hafi gleymt flaðrandi undir-
lægjuhætti Morgunblaðsins og valdamanna í Sjálfstæðis-
flokknum fyrir þýzka nazismanum og spánska og ítalska
fasismanum. Bjartsýni á að yngra fólkið trúi því að það sé
,,að sjálfsögðu alger blekking" að Sjálfstæðisflokkurinn og
Morgunblaðið hafi verið „hiiðholl nazistum."
Ef til vill mætti reyna að skerpa lítið eitt minni Morg-
unblaðsritstjórans.
Eftir hrun nazismans í Þýzkalandi játuðu nazistaleið-
togarnir að þeir hefðu látið kveikja í ríkisþingshöllinni og
kennt íkveikjuna kommúnistum til að fá átyllu til valda-
töku og ofsókna gegn alþýðu-Þýzkalands. En að þeirri
niðurstöðu höfðu ekki einungis blöð kommúnista víðsvegar
um heim komizt þegar er fyrstu trylltu áróðursfregnirnar
bárust um þennan atburð, heldur líka allur þorri borgara-
blaða Evrópu. Mjög fá þeirra urðu til að gleypa nazistaáróð-
urinn hráan. Eitt slíkt blað fannst þó á Islandi. Það fagn-
aði fréttinni og tók þegar að nota hana í áróðri sínum
gegn innlendum stjórnmálaandstæðingum. Fyrirsögn þess
,var:
„Kommúnistar í Þýzkalandi efna til borgarastyrj-
j aldar. — Þeir kveikja í ríkisþinghöllinni í Berlín og
urðu á henni miklar skemmdir. Einn af brennuvörg-
unum næ?st.“
í leiðara blaðsins er hinn gegnsæi lygaáróður þýzkra
nazista tugginn blóðhrár:
„Átti þinghúsbruninn að verða uppreisnartákn fyr-
i ir gervallan byltingarlýð I>ýzkalands.“
Man Valtýr Stefánsson enn eða hvað? Hvaða blað
skyldi það hafa verið sem var svo ,,hliðhollt“ nazistum að
tyggja blóðhráar áróðurslygar þeirra um ríkisþinghús-
brunann 1933? „Að sjálfsögðu" Morgunblaðið, aðalmál-
gagn Sjálfstæðisflokksins! Og ritstjórinn hét: Valtýr Stef-
ánsson.
Þannig vár haldið áfram allan tímann sem íslenzka
íhaldið hélt að þýzki nazisminn sigraði.
Og foringjar Sjálfstæðisflokksins sóttu línuna í áróð-
ursstöðvar þýzka nazismans í Liibeck og Berlín. Margir
opinberlega. Heimkomnir fylltu þeir Morgunblaðið áróðurs-
skrifum um þýzka nazismann. Ein aðalsprauta flokksins,
hinn gestrisni borgarstjóri Reykvíkinga Gunnar Thorodd-
sen, gekk jafnvel svo langt að heimta að stjórnarfar Is-
lands yrði sveigt þannig að þjóðin gæti notið ,,vináttu“
Hitlers-Þýzkalands og Chamberlains-Englands. Hann segir
í tímariti Sjálfstæðismanna, „Þjóðinni“ 1938:
\ „En til þess að eiga nokkra von um að ná samúð
K stórvelda Jæssara, eru viss skilyrði um stjómarfar
vort innanlands óhjákvæmileg. I>að er víst, að þýðing-
arlnust er að ætía sér að fá vináttu tveggja fyrr-
nefndra ríkja, ef hér ríkir stjómarsfefna, sem er f jar-
læg og fjandsamleg stjómmálastefnu þeirra.“
Valtýr Stefánsson þarf „að sjálfsögðu“ mörgu að gleyma.
Man hann hver maðurinn var sem fagnaði þýzka nazism-
anum og íslenzku nazistunum í einu Reykjavíkurblaðanna
með þessum orðum:
„Sú stefna er því livorki né getur orðið erlend hér,
X hún er blátt áfram vort og allra norrænna þjóða innsta
Iíf. Og hún verður Jjcirra eina bjargráð ef Jjjóðernið
á að varðveitast um aldir framtíðarinnar. Með þeim
, formála bjóðum vér Jjjóðernishreyfinguna velkomna.“
Höfundurinn skyldi þó ekki vera Gísli Sveinsson, innsti
koppur í íhaldsbúrinu alla tíð, og blaðið „að sjálfsögðu“
Morgunblaðið. Ritstjórinn hét Valtýr Stefánsson — þá
sem nú!
Og framhaldið varð eftir því. Á seinni árum þykir
íhaldinu og Morgunblaðinu klókara að hafa lýðræðisgrímu
Framkvæmdirnar á
Háskóialóðinni.
Þeir sem að undanförnu hafa
lagt leið sína meðfram Háskóla
hverfinu eða suður með íþrótta
velli hafa vafalaust veitt því
athygli að allmiklar fram-
kvæmdir standa nú yfir á Há-
skólalóðinni. Er þetta góðra
gjalda vert óg ber að fagna
því. I vor var efnt til verð-
launasamkeppni milli lista-
manna okkar um fyrirkomulag
og útlit lóðarinnar og umhverf-
isins við Háskólann. I þessari
verðlaunasamkeppni hlaut til-
laga Ásmundar Sveinssonar
myndhöggvara fyrstu verðlaun,
eins og kunnugt er. Nú háfa
margir sem annt er um Háskól
ann og áhuga hafa fyrir Jist,-
rænu og smekklegu. útliti ,um-
hverfis hans, snúið sér til 1?jóð-
viljans og óskað eftir þyí;Váð''
þeirri fyrirspurn yrði koiííiS á
framfæri, hvort þær fram-
kvæmdir sem nú eru háfnar á
lóðinni séu unnar eftir þeirri
tillögu Ásmundar Sveinssonar,
er dómnefndin veitti fyrstu
verðlaun, eða tillögum einhverra
annara og þá hverra. Er Þjóð-
viljanum ljúft að koma þessari
fyrirspurn á framfæri við þá,
sem framkvæmdirnar hafa með
höndum og væntir þe.ss að þeir
gefi almenningi umbeðnar upp
lýsingar í málinu, ekki sízt eft-
ir að Vísir hefur nú Cullyrt að
þarna sé farið eftir tillögum
Guðm. frá Miðdal.
•
llggandi um móður-
málið.
Það kemur ekki oft Eyrir að
utanbæjarmenn snúi sér til bæj-
arpóstsins með sín hugðárefni.
En nýlega barst eftirfarandi
bréf utan af landi, frá áhuga-
manni um verndun tungunnar
og annarra þjóðlegra verð-
mæta: — „Kæri bæjarpóstur.
— Þú rekur sennilega úpp stór
augu þegar þú færð bréf langt
utan úr sveitinni og er það að
vonum. En með þvi að þú ert
alkunnur að góðvild og lítil-
læti réðst ég ,í að pára þér þess-
ar línur um það, seúi mér ligg-
ur á hjarta, — Þér að segja
þá er óg all uggandi utn okkar
fornu menningu og þá einkum
móðurrnálið. Það má vel vera
að ég sé það sem kallað er
gamaldags, en ekki get ég að
því gert að mér s-víður sú
hryllilega afbökun móðurmáls-
ins, sem glymur nú í eyrem
daglega.
•
Rangar beygingar og
Reykjavíkurbréfin.
„Það er hrein undantekning
ef maður heyrir mörg algeng-
ustu orð málsins rétt bsygð.
Hve oft heyrir maður ekki tal-
að um að sækja læknir, menn
segjast eiga eina systir, og
og- einn bróðir o. s. frv. En það
er ekki nóg með það. Sum af
algengustu íslenzkum manna-
nöfnum, eins og t,d. Reynir og
Þórir, heyrast sárasjaldan ó-
bjöguð. Og mörg sjaldgæfari
mannanöfn heyrast aldrei rétt.
Svona mætti lengi telja. Eg
held að blöðin eigi talsverða
sök á þessu ástandi. Þess hef-
■ ur ekki verið gætt sem. skyldi,
að þau væru rituð’ á réttu máli.
Og mér er spuru: Hvenær hef-
ur tunga feðra vorra komizt á
lægra stig en í Reykjavíkur-
bréfi Morgunblaðsins.
n
Áskorun 151’ Þjóðviljans.
,,Nú er svo komið, á þessum
síðustú og verstu tíma her-
náms og andlegrar og fjárhags
legrar gengislækkunar, að Þjóð
; viljinn og . þlð sem við hann
vin'nið eruð eir.u málsvarar -ís-
lenzkraí- tungu cg menningar.
Eg . tr.eyg.ti.' ykkúr til að láta
aldrei sjást í Þjóðviljanum eitt
einasta orð sem ekki er rétt
beygt. Eg treysti ykkur til að
láta aldrei sjást í blaðinu eina
einustu slettu úr erlendu máli.
Sem sagti reynið að gera Þjóð-
viljann þannig úr garði, að
ihann sé til fyrirmyndar í um-
gegni sinni við móðurmálið. Og
minnist þess að oft var þörf en
nú er nauðsyn. — J. Th.“
•
Örstuttur eftírmáli.
Þjóðviljinn metur áhuga
bréfritarans fyrir verndun ís-
lenzkrar tungu og er honum
sammála um að á því sviði sem
öðrum, er varða þjóðleg sér-
kenni okkar og menningu, er
nú meiri þörf ötullar varðstöðu
en nokkurri sinni, Þjóáviljinn
vill leggja sitt lóð á vogarskál-
ar málvöndunar, en ekki skyldi
því gleymt þegar blöðin
eru ásökuð um skort á sóma-
samlegri umgengni við ís-
lenzka tungu, að blöðin eru
unnin í miklum flýti og lítill
tími gefst til vandiegrar yfir-
ferðar þess efnis sern í þeim
birtist. Að þessu leyti hafa
blöðin sérstöðu án þess að ó-
vandvirkni af þeirra hálfu
skuli afsökuð.
- . •• t
Rímskip
Brúarfoss er í - Hamborg. Detti-
foss fór frá Vestmannaeyjum í
gærkvöid til Akraness. Goðafoss
kom til Hamborgar 20. þm. frá
Rviík. Gullfoss kona. til Rvákur í
gær frá Kliöfn og Leith. Lagar-
foss, Selfoss, Tröllafoss og Katla
eru í R.vik. Vollen lestar i Hu'.l
um 20. þm.
Ríkisskip
Hekla fór frá, Rvík I gærkv.
-til Glasgow. Esja kom til Rvíkur
kl. 1 í nótt úr strandferð að aust-
yfir nazistasmettinu ög ýta nazistasprautunum upp í hver ja
valdastööuna af ánnarri — á ábyrgð Sjálfstæðisflokksins.
Og selja sig svo með húð og hári þeim fasisma sem nú
býður bezt — bandaríska fasismanum, „að sjálfsögðu“.
an og norðan. Herðubreið er á
Austfjörðum á norðurleið. Skjald-
breið fór frá Rvík í gærkvöld til
Skagafjarðar- og.Eyjafjarðarhafna.
Þyrill var i Vestmannaeyjum i
gær. Ármann fer frá Rvík í dag
til Vestmannaeyja.
Flugfélag lslands
1 dag eru ráðgerðar flugferðir,
til Akureyrar (2 ferðir), Vest-
mannaeyja, Hornaf jarðar, Fagur- .
hólsmýrar, Kirkjubæjarklausturs
og Siglufjarðar. Frá Akureyri
verður flogið til Austfjarða. — Á
morgun er áætlað að fljúga til
Akureyrar (2 ferðir), Vestmanna-
eyja, Blönduóss, Sauðárkróks,
Siglufjarðar og Isafjarðar. — Gulíl-
faxi fér til Khafnar kl. 8,30 í
fyrramálið.
8.00—9.00 Morgun-
útvarp. 10.10 .Veð-.
urfr. 12.10—13.15
Hádegisútv. • 15.30
Miðdegisútvarp.' —
16.25 Veðurfregnir.
19.25 Veðurfregnir. 19.30 Tónleikar:
Harmonikulög (pl.) 19.45 Auglýs-
ingar. 20.00 Fréttir. 20.30 Útvarps-
sagan: „Faðir Goriot" eftir Horm-
oré de Balzac; IV. (Guðmundur
Daníelsson- ribhöf.) 21.00 Tónleik-
ar (pl.): Serenade . (Eine kleine
Nachtmusik) eftir Mozart (Pro
Arte kvartettinn leikur). 21.15 Er-
indi: Ýmislegt frá Spáni (Margrét
Indriðadóttir fréttamaður). -21.40
Tónleikar (plötur). 21.45 íþróttá-
þáttur (Sigurður Sigurðsson). 22.00
Fréttir og veðurfregnir. 22.10 Vin-
sæl lög (plötur). 22.30 Dagskrárlok.
Rangæingafélagið
fer skóggræðsluför á morgun kl.
2 e. h. Þátttaka tilkynnist í síma
5 0 6 5.
Farsóttir í Reykjavík vikuna 10.
til 16. júní 1951. Samkvæmt skýrsl-
um frá 26 starfandi læknum (28).
í svigum tölur frá næstu viku á
undan: Kverkabólga 112 (109).
Kvefsótt 191 (147). Iðrakvef 29
(33). Influenza 0 (1). Mislingar
36 (33). Hvotsótt 22 (25). Kvef-
lungnabólga 10 (17). Taksótt 0
(1). Munnangur 0 (3). Kíkhósti
13 (15). — (Frá skrifstofu borg-
arlæknis).
Hinn 17. þ. m. op-
inberuðu trúlofun
sína Guðný Valen-
tínusdóttir, Undra-
landi og Baldvin
*: Árnason, stýrimað-
ur, Akranesi. — Hinn 17. þ. m. op- •
inberuðu trúlofun sina ungfrú
Ingunn Sigh vatsdóttir, Tóftum
Stokkseyri og Birgir Baldursson,
Efra-Séli, Stoijkseyri. — Hinn 17.
uiní opinberuðu trúlofun sína ung-
frú Marenella Ragnheiður Haralds-
dóttir frá Kaldrananesi, Stranda'-
sýslu og Axel Clausen, Ránargötu
46, Reykjavík.
Rýraverndarimti, 4.
tbl. 1951, er komið
út. Efni: Rabbi í
Vigur, Guðmundur
Gislason Hagaílín.
skráði eftir. Þórði.
Þorsteinssyni. Vinsæll söngvari.
Vinirnir í Dalseli, Leifur Auðuns-
son í Dalseli segir frá. Gamli
Glámur, kvæði eftir V. G. o. fi.
Næturlseknir er í .læknavarðstof-
unni. sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkur-
apóteki. — Simi 1760.
Ungbarnavernd Líknar, Templara-
sundi 3, er opin þriðjudaga kl. 3,15
til 4 og fimmtudaga kl. 1.30—2.30.
Jónsmessumót sósíallsta
Jónsmessumótsnefndin vill minna
fólk á að tryggja sér farmiðá
tímanlega. Farmiðar eru seldir í
skrifstofu Sósíalistafélags Rvíkur,
Þórsgötu 1, sími 7510. Ferðir verða
eins og hér segir: Á Þingvöll laug-
ardaginn 23. júní kl. 2, 5 og 7.30
og sunnudaginn 24. júfní. kl. 8.30 og
11.30. Frá Þingvöllum sunnudag-
inn 24. júní kl. 6, 9 og 11.30 e. h.
Munið sýninguna „fsland í aug-
urn barna“ í Listvinasalnum við
Freyjugötu.