Þjóðviljinn - 07.07.1951, Blaðsíða 5

Laugardagur 7. júlí 1951 — ÞJÓÐVILJINN
(5
Framlilið Verkfræðiháskólans í Varsjá fyrir og eftir endnrbygginguna.
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON:
Úr minnisblöSum frá Póllandi II.
Menningarleg viðreisn
BARNAHEIMILI.
I Mariensztat-hverfinu heim-
sóttum við barnaheimili. Börn-
in, sem flest voru á aldrinum
2—7 ára, tóku okkur með kost-
um og kynjum. Þau kepptust
við að heilsa okkur með handa-
bandi og hlógu að hrognamál-
inu sem við töluðum. Þau sungu
fyrir okkur og dönsuðu án
minnstu feimni. — Veggir
barnaheimilisins voru skreyttir
með myndum barnanna, bæði
teikningum og samsettum úr-
klippum úr pappír í ýmsum lit-
um. Gæzlukonurnar sýndu okk-
ur með stolti teiknibækur bam-
anna, en mikið er gert á slík-
tim barnaheimilum til að láta
listahæfileika og sköpunargleði
barnanna njóta sín. — Á þessu
barnaheimili dvelja börnin á
daginn, meðan foreldrar þeirra
stunda vinnu sina.
Seinna heimsóttum við dag-
heimili stórrar verksmiðju (sæl-
gætisverksmiðju). Þar voru
börn á öllum aldri, allt frá 6
mánaða til 14 ára aldurs. Þar
fengum við sömu hlýlegu mót-
tökurnar. Bömin dönsuðu þar
líka og sungu fyrir okkur. Við
sáum þar, hve mikil áherzla er
lögð á að kenna börnunum þjóð
dansa. Danskennslan er miðuð
við aldurinn. Yngstu börnunum
eru kennd einföld dansspor og
söngvar, en eldri börnin voru
búin að læra hina flóknustu
þjóðdansa. Einnig iðka þau
þarna leikfimi og mikil áherzla
er lögð á líkamsrækt barnanna.
Áður en við fórum, flykktust
börnin um okkur með rithanda
bækur sínar og söfnuðu rithönd-
um okkar. í sælgætisverksmiðj-
unhi, sem þetta dagheimili tii-
heyrði, vann mikill fjöldi fólks.
Ung stúlka, meðlimur verk-
smiðjustjórnarinnar, stóð upp
frá vinnu sinni, þegar við kom-
um, bauð okkur velkomin og
skýrði í fáum orðum frá rekstri
þessarar verksmiðju fólksins.
Öllum málum verksmiðjunnar
er stjórnað af verkafólkinu
sjálfu, einkum tekur æskan,
sem vinnur þar þátt í stjórn-
inni með brennandi áhuga. I
kveðjuskyni fengum vi'ð, hver
og einn, stóran sælgætispoka
að gjöf frá starfsfólkinu.
STÚDENTAFJÖLDINN
HEFUR ÞREFALDAZT.
Fyrir stríð voru alls 48000
háskólastúdentar í Póllandi,
en flestir þeirra voru yfirstétt-
.arbörn. Aðeins 15% stúdenta
voru úr lægri stéttum, þ. e.
verkamönnum, bændum, lægri
embættismönnum og skrifstofu
mönnum o. þ. h.
Eftir styrjöldina var strax
hafizt handa um menningar-
lega viðreisn landsins. I hinni
menningarlegu viðreisn varð
sums staðar að byrja á byrjun-
inni, þar sem þýzku nazistarnir
höfðu lagt sig sérstaklega fram
við að afmá menningu pólsku
þjóðarinnar. T. d. myrtu þeir
um 30% af helztu vísindamönn
um Póllands. 55% af bókasöfn-
um landsins var eyðilagt. í Var
sjá höfðu 63% af vísindaleg-
um rannsóknarstofum verið
eyðilögð og skólarnir voru í
rúst. Geysimargir skólar, æðri
sem lægri. hafa nú verið byggð
ir um allt landið. Stúdentafjöid-
inn er nú um 140.000, þ.e. þre-
falt hærri en fyrir stríð. Fróð-
leiksþyrst verkalýðsæskan hef-
ur flykkzt í skólana og nú er
65% allra stúdenta úr verka-
lýðs- og bændastétt, og á fyrsta
ári háskólanna er prósenttalan
nú mun hærri. Aldrei fyrr hef-
ur pólsk æska haft slíka mögu-
leika. til menntunar.
Nú fær yfir helmingur stúd-
enta háa námsstyrki, þ.e. fjöldi
stúdenta á styrkjum er nú mun
meiri en allur stúdentafjöidinn
fyrir stríð. Næsta ár á að auka
námsstyrki svo mikið, að 80%
stúdenta verði á styrkjum.
Lægstu styrkir eru 240 zloty á
mánuði, og sögðu stúdentar,
sem slíka styrki fá, að sú upp-
hæð nægði þeim fyllilega til að
lifa af. Geta verður þess, að
stúdentar hafa ýmis hlunnindi,
þamiig að þeir þurfa minni
framfærslueyri en aðrir.
STODENTAGARÐAR.
Síðustu tvo dagana, sem við
vorum í Varsjá, heimsóttum
við samkvæmt eigin ósk skóla
og stúdentagarða, en við vor-
um þá aðeins þrír eftir af er-
lendu stúdentunum, þ.e. Jakob
Björnsson, danskur guðfræði-
stúdent og ég, en við vorum að
bíða eftir næstu skipsferð til
Svíþjóðar. Hinir stúdentarnir
frá Norðurlöndum höfðu ekki
komið aftur til Varsjár, heldur
farið beint frá Krakow, þar
sem illa stó'ð á ferðum til Sví-
þjóðar. Við heimsóttum stúd-
entagarð, þar sem bjuggu 3000
stúdentar, og er það stærsti
stúdentagarður í Varsjá. 1
þessu húsi er hægt að fá allar
nauðsynjar stúdenta. Þar er
verzlun, þar sem stúdentar geta
keypt matvöru og fatnað fyrir
lítið verð, þ.e. lægra verð en
annars staðar. í mötuneyti stúd
entagarðsins var ódýran mat að
fá. Stúdentamir greiða einung-
is verð hráefnisins, sem í mat-
inn fer. — í húsinu voru í-
þróttasalir, sundlaug og rakara-
stofa, þar sem stúdentar fá ó-
keypis snyrtingu. Á neðstu hæð
hússins eru fjölmargar lækn-
ingastofur ýmissa sérgreina
læknisfræðinnar, þar sem stúd-
cntar fá ókeypis læknishjálp.
Við heimsóttum stúdenta á
herbergi þeirra. Þeir bjuggu 2-
3 saman á herbergi, og var
fremur þröngt um þá, en það
var bætt upp með sérstökum
lesstofum. Víðast þar sem við
komum, var einn við lestur í
herbergi sínu, hinir voru þá
sennilega í lesstofunum eða í
skólunum.
Okkur var þarna sem annars
staðar í Póllandi tekið tveim
höndum. Stúdentarnir spurðu
okkur um kjör stúdenta í okkar
löndum og við spurðum þá
spjörunum úr. Allir lýstu hinum
miklu framförimi og bættum
menntunarskilýrðum. Bjartsýni
á framtiðina og námsákafi var
einkennandi fyrir þessa stúd-
enta.
Verið var að byggja miklar
viðbyggingar við hús þetta, svo
að rýmki um stúdentana-
I Varsjá er einnig fjöldi
minni stúdentagarða. á hverj-
um búa 300—500 stúdentar, og
stöðugt er verið að byggja
nýja. Við heimsóttum einn
hinna minni. Það var nýbyggð-
ur kvenstúdentagarður, þar sem
bjuggu tæplega 400 stúlkur. —
Stúlkurnar, sem við hittum
þarna, gáfu eftirfarandi upplýs-
ingar:
37% pólskra stúdenta er nú
stúlkur og talan eykst stöðugt.
Helmingur læknastúdenta er nú
stúlkur og þriðjungur lögfræði-
stúdentar á fyrsta ári námsins.
Kvenfólkið lætur stöðugt meira
til sín taka í opinberu iífi lands
ins.
MIKIL HLUTDEILD
STÚDENTA I STJÓRN
SKÓLANNA.
Af skólum heimsóttum við
verkfræðiháskóla Varsjáborgar
og íþróttaháskóla. — í verk-
fræðiháskólanum stunda 7000
stúdentar nám, þar af 15% kven
fólk. Sá skóli var a'ð mestu
lagður í rúst í styrjöldinni, en
er nú endurreistur og stöðugt
er verið að byggja nýjar bygg-
ingar honum tilheyrandi. Það
sem einkum vakti athygli okk-
ar, var hin mikla hlutdeild stúd
entanna í stjórn skólans. Hver
deild skólans hafði sitt stúdenta
lráð, og var alltaf farið með
okkur til þess, er okkur skyldi
sýnd viðkomandi deild.
íþróttaháskólinn, sem við
heimsóttum, er fyrir utan borg
ina, og er nýbyggður. Tilheyra
honum margar stílhreinar bygg
ingar, hvítar. — Peyndar var
þama íþróttaháskóli fyrir stríð
miklu minni, og komust einung-
is yfirstéttarunglingar á hann
sökum hárra skólagjalda. Nú
sækir verkalýðsæskan þennan
skóla eins og alla skóla hins
nýja Póllands. Skólinn er all-
ur me'ð nýtizku sniði, og tilheyr
ir honum víðlent íþróttasvæði.
Þar eru einnig vísindalegar
rannsóknarstofui’, þar sem rann
sóknir eru gerðar á vöðva-
þreytu og fleiru, sem við kem-
ur líkamsrækt. Aliir stúdentar
gkólans bjuggu á stúdentagörð-
um við sjálfan skólann.
ÆSKULÝÐSHÖLL.
Síðasta dag okkar í Varsjá
fórum við í heimsókn í æsku-
lýðshöll.
Æskulýðshöll sem þessi er
einn hinn skýrasti vottur um
þá miklu rækt, sem lögð er við
æskuna í þessu landi, hve mikil
áherzla er lögð á að ala upp
heilbrigða og hamingjusama
æsku. — Þessi stofnun var milli
stig milli barnagai'ðanna, sem
ég hefi sagt frá, og menningar-
heimila verkamannahverfanna.
Við vorum leiddir inn í stór-
an samkomusal, sem var fullur
af börnum og unglingum. Á
leiksviðinu voru nokkrir ung-
lingar að flytja kvæðaflokk til
minningar um pólska verkalýðs-
hetju, sem nazistar myrtu. Að
því atriði loknu lék stúlka á
píanó. Síðan kom inn piltur,
sem sagði nokkur orð, sem ég
auðvitað ekki skildi. Pólski
stúdentinn, sem sat við hlið
mér, hvíslaði að mér á þýzku:
,,Hann er að segja, að þið séuð
hérna staddir og býður ykkur
velkomna“. Síðan hófst lófa-
klapp mikið í salnum, og stóð-
um við upp til að sýna okkur.
Ætlaði lófataki æskulýðsins
aldrei að linna. Var sem hér
væru sérstakir velgerðarmenn
þessara unglinga á ferð.
Við gengum nú um húsið og
skoðunum hinar ýmsu deildir.
Varla er til sú heilbrigð tóm-
stundaiðja, sem æskulýðnum
gafst ekki færi á að stunda í
þessu húsi. Þarna voru íþrótta-
salir og sundlaug, og eru
íþrótta- og sundkennarar í þjón
ustu æskulýðsins allan daginn.
Skiptist æskan á um leiðsögn
þessara kcnnara eftir aldurs-
flokkum.
Einnig gengum við um sali,
þar sem æskan sat að tafli. —
Veitingastofa var þarna, þar
sem að sögn pólsku stúdent-
anna, sem voru með okkur, var
hægt að fá hvers konar mat og
drykk utan áfengra drykkja.
Einnig lá leið okkar um deild
ir, þar sem æskan stundaði
tæknilega tómstundaiðju. Þar
fengust unglingarnir við smíði
skipa- og flugvélalíkana og
spreyttu sig á að skilja undir-
stöðuatriði í gangi véla, með
litlum vélasýnishornum. Gerðu
þeir sjálfir teikningar af líkön-
unum undir leiðsögn verkfr^ði-
stúdenta. Allt er gert í þessum
deildum til áð auka áhuga ung-
linganna á atvinnulífinu með lif-
andi starfi. Þeir, sem mestan á-
liuga og árangur sýna. eru sér-
staklega hvattir til verkfræði-
náms og ganga fyrir .um styrki.
Einnig voru deildir, þar sem
unglingum er kennt Ijósmynd-
un, meðferð og eðli röntgen-
tækja ov s. frv. í þessu húsi eru
eiimig lestrarsalir og bókasöfn,
og er börnum og unglingum
hjálpað þar við lausn heima-
verkefna, sem þeir fá í skólun-
um. Einnig er þeim leiðbeint
um val bóka og tímaritsgreina,
ef þeir vilja kynna sér eitthvert
sérstakt áhugaefni.
Ég kvaddi þessa glæsilegu
stofnun með söknuði, og bar
þau. skilyrði, sem pólska al- '
þýðustjórnin veitir æskunni,
saman við hina árangurslitlu
baráttu íslenzks æskulýðs fyrir
æskulýðshöll.
PÓLSK ÞJÓÐLEG MENN-
ING I MIKLUM BLÓMA.
Pólska stjórnin gerir geysi-
mikið til að hefja menningar-
stig fólksins. T. d. getur verka-
fólk í gegnum verkalýðsfélögini
fengið mikinn afslátt á aðgangs
eyri í óperu og leikhús, ef það
tekur sig saman í hóp um kaup
aðgöngumiða. Mig minnir, að
lágmarkið sé 10 aðgöngumiðar.
Þetta á að vera verkafólki hvöt
til að sækja þessar stofnanir.
Pólsk þjóðleg menning hefur
aldrei blómstrað sem nú, enda
er allt gert til að rækta hana.
Pólsk fólksópera nýtur mikilla
vinsælda. Þjóðdansar hafa
aldrei verið stundaðir jafnal-
mennt og nú, enda. er, eins og
áður er sagt, þjóðdansakennsla.
þáttur i uppeldi barna og ung-
linga.
Fyrir stríð voru 20% Pól-
verja ólæsir og óskrifandi, en
nú hefur verið hafin herferð
til að bæta úr þessu. Allir full-
orðnir, sem enn eru ólæsir, hafa
verið skráðir, og á samkvæmt
áætlun að gera þá alla læsa
og skrifandi á þessu ári.
Stúdentar, og skólaæska yfir
leitt, taka með miklum áhuga
þátt í útrýmingu ólæsisins.
Eyða margir stúdentar fríum
sínum í að kenna fólki lestur
og skrift. Verkalýðsfélögin eru
þó aðaldrifkrafturinn í þessari
menningarlegu herferð.
Áliugi almennings á alls kon-
ar fræðslu er mjög mikill.
Dæmi: Hinn frægi eðlisfræði-
prófessor Leopold Infeld sagði
okkur, að nýlega liefði hann
Framhald á 6. síðu.
„6 í bíl"
Framhald af 8. síðu.
um súmrum hefur hann átt
miklum vinsældum áð fagna, og
svo mun enn verða. Borgarnes
er orðinn fastur frumsýningar-
staður leikflokksins og leikur
flokksins í kvöld mun Borgnes-
ingum kærkomin hressing áður
en þeir ganga að kjörborðinu á
morgun!
Leikurinn sem flokkurinn
sýnir í sumar er Carvallo eftir
Dennis Cannan, í þýðingu
Bjarna Guðmundssonar. — Um
leikinn má annars segja það.
að hann gerist í umdeildu landi
einhverstaðar í Mið-Evrópu, í
lok langrar styrjaldar, seinni
hluta dags, í júní. Aðalhlut-
verkin leika Hildur Kalman
Smilju húsmóður, Jón Sigur-
björnsson Winke prófessor og
Baldvin Halldórsson leikur
Kaspar Darde, bónda og pré-
dikara.
Auk þeirra sem þegar hefur
verið getið eru í leikflokknum
Gu&björg Þorbjarnardóttir,
Lárus Ingólfsson, Þorgrímur
Einarsson og Gunnar H. Eyj-
ólfsson, og er hann farar- og
framkvæmdastjóri leikflokksins.
Reykvíkingar óska þessu
unga fólki góðrar ferðar — óg