Þjóðviljinn - 02.10.1951, Page 5

Þriðjudagur 2. október 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Fólki fer ekki
fækkandi í bröggunum
asfa hósnæðinu
2200 manns, þar af 900 börn, búa enn í
bröggum í Reykjavík - Svartamarkaðs-
brask með húsnœði fœrist í vöxt
Viðtal við Kristján Hjaltason formann Leigjendafélags
Reykjavíkur
I Reykjavík munu nú vera rösklega 6200 fjöl-
skylduíbúðir í leigu og um 4000 einstaklingsher-
bergi. Fjölda fólks vantar húsnæði og þrengir sér
inn hjá ættingjum og kunningjum.
I bröggum búa í svokölluðu eigin húsnæði
332 fjölskyldur og 236 í leigubröggum, alls um
1300 fullorðnir og 900 börn eða alls um 2200
manns.
Þessar tölur tala sínu máli um húsnæðisástand-
ið í bænum, segir Kristján Hjaltason, formaður
leigjendafélags Reykjavíkur í viðtali við Þjóðvilj-
ann. Og fólkinu fer ekki fækkandi í bröggunum og
lélegasta húsnæðinu, bætir hann við.
Það verður tiltölulega lítið
sem klárast af íbúðarhúsnæði i
haust, ekki sízt vegna fjár-
skorts. Meðan ekkert er gert til
að leysa fjárhagsvandræði
þeirra sem eru að reyna að
'byggja og vilja byggja er það
glamur eitt að tala um lausn
húsnæðismálanna í Reykjavík
á næstunni. Því ber auðvitað að
fagna að slakað hefur verið á
höftunum um byggingar smá-
íbúða en það verður til lítils
gagns nema rýmkað verði á
lánamarkaðinum. Og það er
staðreynd að þó 200—300 íbúðir
hafi verið teknar í notkun
undaníarandi ár hefur ekkert
fækkað fólki í lélegustu íbúð-
unum. Það fólk fær ekki nýju
íbúðirnar og ekkert rýmkast um
í þeim eldri, því viðbótin á hús-
næði er langt :frá nægjanleg.
Aldargömul hús leigð
sem ný
Braggarnir eru víða mjög úr
sér gengnir enda aldrei til þess
íetlazt að þeir yrðu varanlegir
mannaíbústaðir. En mikið er af
nauðalélegum ibúðum í öðru
húsnæði en brtiggunum eins og
oft hefur værið bent á, og það
er stundum okrað á þeim líka.
Jafnvel heil hús, 80—100 ára
gömul, eru leigð eins og þau
væru byggð fyrir tíu árum. Ég
skal nefna eitt dæmi:
Maður fíutíi úr bragga í
timburhjall sem er röskiega
hundrað ára, og borgaði
fyrirfram tvegg.ia ára leigu
fyrir smáíbúð, G50 krónur á
máruði, eða 15.600 kr. Eig-
andinn gerði ekbí handtak
tll lagfæringar íbúðinni áðnr
er maðurinn fhitti inn. hún
roátti hei'a dúklaus, vegg-
fóðrið riftð og allur frágang-
iir effír því. 1 þessu liúsi hú t
sex fjölskyldur, en mér' er
eítki kunnugt um leig'u hinra.
Pyrir frumkvæði Leigienda-
félagsins er nú óheimilt að bæta
húsaleiguvísitölu við leigu nema
í húsum er eigandi býr ekki i
s.iálfur, enda hefur félagið beitt
sér srovn bví að leismna sé hæ'»t
að hækka sí og æ með síhækk-
andi visitölu.
Svaitamarkðosbrask
vaxandi
Það er athyglisvert, segir
Kristján, að óhætt er að full-
yrða að svartamarkaðsbraskið
meo leiguhúsnæði fer vaxandi.
í vor leituðu á fjórða hundr-
að fjölskyldur eftir opinberri
aðstoð um húsnæði. Þó fólkið
hafi komið sér inn í sumar, er
margt af því húsnæði aðeins til
bráðabirgöa. Fjölskvldur leyst-
ust upp og fóru út um hvipp-
inn og hvappinn, en í haust
bíður þeirra margra húsnæðis-
vandamálið óleyst. Fjölda
manns vantar íbúðir og vegna
mikillar eftirspurnar fá svarta-
markaðsbraskararnir möguleika
á að þjarma að fólki.
Fyriríramgreiðslurnar
Eitt það ljótasta við svarta-
markaðinn eru fyrirframgreiðsl-
urnar. Það sér hver mað-
ur hve auðvelt er fvrir alþýðu-
mann að komast inn í íbúð ef
hún fæst dkki með öðrum skil-
yrðum en þeim að hann borgi
fyrirfram 15 þúsund til 30 þús-
þekkja að leigjendur hiiðra sér
oft hjá því að láta meta hús-
næði sitt, og eiga jafnvel á
hættu að missa það ef þeir leita
jafnsjálfsagðs réttar.
Leigjendur eiga fulltrúa í
húsaleigunefnd
Það er húsaleigunefnd sem
framkvæmir matið. I henni eiga
sæti fulltrúi Leigjendafélags
Reykjavíkur, fulltrúi húseig-
enda og stjómskipaður formað-
ur. Henni er skylt að gefa allar
lögfræðilegar upplýsingar: varð-
andi húsnæðismál, og er sjálf-
sagt fyrir fólk að nota sér það
meira en gert er. Fulltrúi Leigj-
endafélags Reykjavíkur í húsa-
leigunefnd er Jón Hallvarðsson
lögfræðingur. Einkum ættu
leigjendur að leita ráða ríefnd-
arinnar eða fulltrúa Leigjenda-
'félagsins þegar um uppsagnir
eða nýja leigu er að ræða.
Mat nauðsynlegt
Er cft leitað til nefndarinnar
með vafaatriði varðandi húsa-
leigu ?
Já, það er alltaf eitthvað að
berast. En það kemur greini-
lega fram að þetta form verð-
lagseftirlits er alls ekki full-
nægjandi, að fólk skuli sjálft
þurfa að kvarta til þess að það
opinbera skerist í málið. Þar
er eina lausnin eins og ég sagði
áðan að setja í lcg að allt
leiguhúsnæði dkuli metið. Með
því væri öllum gert jafnt undir
höfði og víða dyggði það til
að koma í veg fyrir svarta
markaðinn. •
40% aí tekjum
Þetta er iíka verðlagsmál sem
ríkisstjómir láta víða mjög til
sín taka enda er það ekkert
smáræðis hagsmunamál fyrir
alþýðu manna. Hér á landi mun
algengt að húsaleiga sé allt að
40% af tekjum manna cg verð-
ur meira ef atvinna rýrnar. Á
Norðurlöndum eru ríkisstjóra-
irnar að glíma við þetta vanda-
mál. I Noregi mun húsaleiga
verkamanna. komast niður í 15
—20% af tekjum og í Austur-
Evrópu mun yfirleitt miðað við
10% af tekjum manna sem há-
mark húsaleigu. Hér verður
ekki 'um varanlega lausn hús-
næðisvandamálanna að ræða
fyrr en svo mikið er byggt og
vel er byggt að svipaður ár-
angur náist.
Leigjendaíélag Reykja-
víkur
Verkefni Leigjendafélags
Reykjavíkur er að gæta hags-
muna leigjenda. Það verkefni er
aðallega tvíþætt. Félagið leit-
ast við að hafa álirif á lög-
gjöfina leigjendum í vil og enn-
fremur hjálpa einstaklingum í
deilum við húseigendur og leið-
beina þeim er iþess óska varð-
andi leigusamninga og allt er
leiguhúsnæði varðar. Skýrslu-
söfnun um húsnæðismál hefur
félagið einnig haft með hönd-
um.
En að sjálfsögðu er því að-
eins árangurs að vænta af
starfi félagsins að leigjendur
fylki sér um það. Þeir sem
\dldu gerast meðlimir geta
skrifað sig á lista á skrifstofu.
Dagsbrúnar í Alþýðuhúsinu og
einnig hjá fulltrúa félagsins á
skrifstofu húsaleigunefndar. Ár-
gjaldið er 30 krónur.
Stjórn Leigjendafélags
Reykjavíkur skipa nú: Kristján
Hjaltason, Sundlaugaveg 9, for-
maður, Sveinn Guðmuiidsscai,
tollvcrður, Jcn Ilallvarðsson,
lögfræðingur, Guðnmndur Jó-
hanrsson, prentari, og Stein-
unn Pálsdóttir, húsfrú.
1 1
UEYKJ AYlKU t» ÆTTI a
„Sjálfsiæðisflokkuriiin ... hefur haft alía forystu"
10 daga sýndazírelsi til a3 byggja smáíbúðic
T|
VEIM dögum eftir að fjár-I vísað frá, lagt í líkkistu þá er nefn-
hagsráð gaf byggingu smáíbúða
frjálsa mátti lesa i leiðara Morg-
unblaðsins að ,.$jálfstæðismenn“
„hafa haft alla forustu um að
skynsam'ega væri á byggingamál-
unum tekið", Svo ótrúlegt sem
það er, þá er sanníeikskorn í þess-
um orðum lygnasta blaðs Islands.
Pimm orð af ellefu er sannleikur
(og er óvenju hátt hlutfall hjá
Morgunblaðinu). „Sjálfstæðlsflokk-
urinn hefur haft alla forystu“,
segir Morgunblaðið, Já, $jálf-
stæðisfokkurinn hefur verið
einráður um byggingamál
Reykjavíkur frá upphafi vega.
Þess vegna búa nú þúsundir
Reykvíkinga í bröggum, kjöll-
urum, skúrum, hanabjálkaloft-
um og allskonar kofum. Þess
vegna hafa húsnæðisvandræði
Reykvikinga stóraukizt með
hveiju ári sem hefur liðið.
*
Kristján Hjaltason
tind krónur, kannski upphæð
sem jafngildir árstekjum. Allir
vita hve auðvelt reynist. að
spara slíka upphæð af launum
sem varla eða ekki hrökkva
fyrir lífsnauðsynjum:
Okur á einstaklings-
herbergjum
Einsíaklingsherbergi eru nú
víða leigð á 300—400 krónnr
án þess að nokkur hlunnindi
fylgi, en það er í flesttim til-
fellum allt að helmingi hærra
en heimilt er samkvæmt mat'.
Nú er lögum samkvæmt þ.eimilt
að láto meta allt íbúðnrhúsnæði
og er bað helzta v"rn leigjenda
gegn húsaleiguoltrinu enda þótt
okki hafi fengizt lögfest þau
sjálfsögðu ákvæði að allt leigu-
húsnæði væri metið. Allir
Fv
YRIR nær áratug íluttu sósí
alistar til’ögu í bæjarstjórn
Reykjavikur um að byggingarefni
yrði fyrst og fremst notað til að
byggja hæfilegar íbúðir til að þpet^,.
úr húsnæðisvandræö.unum. $já’f-
stæðisf'okkurinn „háfði álla for-
ystu", þ. e. afkvæðavald og kotrí-
þvi slíkri tillögu fyrir kattarnef.
ist bæjarráð eða skorið niður eins
mikið og það þorði. Ihaldið hef-
ur einstöku sinnum verið knúið
til undanhalds, knúið til að byggja,
en al’taf of seint og of lítið. Einu
byggingarnar sem íhaldið hefur
haft frumkvæði um eru pólarnir
og Selbúðirnar. „Forysta" Ihalds-
ins birtist i pólum og selbúðum.
„$jálfstæðisfIokkurinn“ „hafði
alla forystu um“ að Islendingum
var bannað að byg;gja yfir sig.
$já’fstæðisflokkurinn hafði forystu
um hina dauðu hönd fjárhagsráðs.
En óánægjan með byggingarbann-
ið varð slik að alþingismennirnir
urðu á einu. niáli um að afnema
bæri þetta hneyksli. En þá kom
bara fjárhagsráð og sagði: þetta
er eklci hægt, þvi þá getum við
ekki haldið fjárfestingu Islendi-
inga í. þeim skefjum sem þeir
hcimta í Bandaríkjunum. Og, Al-
þingi Tslendinga beygði sig fyrir
valdboðinu að westan.
$jálfstæðisfloklvurinn hafði
aila „forystu" um að gera £s-
laríd éfnahagslega háö' Bandá-
ríkjtinum. Þaíí er: Sjáifstæðis-
flokkurinn hafði a!ia „forystu"
. um ,að banna íslenzkri .aiþýðu
' hýggja yfir sig.
iEl» ífeiðirí yfir banninn við bygg-.,
jngu,-.íbúða yfi.r liúSnæðislaust fólk
Afleiðingin af „forystu" $jálf- hélt .áfrairí að vaxa og varð svo
stjórnina og lánastofnauir um
ráðstafanir til að tryggja þeim
mönnum nauðsynleg bygginga-
lán með viðráðanlegum kjör-
um, sem fá leyfl til bygginga
smáibúða á svæðinu millx
Grensásvegar og Réttarholts-
vegar".
* ★
Sjálfstæðismaðurinn
Jóhann Hafstein, formælandi I-
haldsins i þessu máli á bæjar-
stjórnarfundinum, krafðist þess að
TILLÖGUNNI VÆRI VÍSAÐ
FRÁ! En svo tók íha'dið þann
kostinn að samþykkja áskorun
um að „efla lánastarfsemi" til
allra íbúðabygginga.
Fögur tillaga og sjálfsögð, en
sem því miður mun reynast orðin
tóm alllengi á næstunni.
stæðisflokksins varð sú sem
allir þelckja: aldrei hafa auð-
menn Reykjayikur byggt sér
gla'silegri hallir en á síðasta
áratugnum. Og aldrei liefur
fjöldi þeirra fátæku Reykvíl;-
inga sem orðið hafa að flytja
í oliæft liúsnæði orðið eins mik-
ill og á síðasta áratugnum.
$jálfstæðisfIokkurinn hefur
haft aila „forystu". Þess vegna
hafa verið byggðar fleiri lúx-
usvillur en nokkru sinni f.vrr.
Þess vegna liafa fleiri alþýðn-
hörn en nokkru F.inni fyrr orðið
að hafast við í óhæfum hreys-
JB. ÁRATUG hafa sósialistar
bæjarstjórn Reykjavíkur reynt að
knýja það fram að bæt,t væri úr
húsnæðisleysinu. —- Allar tillögur
sósía’ista hefur Ihaldið — $jálf-
stæðisflokkurinn — ýmist fellt,
a’menn og sterk að íhaldið sa
að eitthvað varð að gera. Og 10.'
f. m. tilkynnir fjárhagsráð að það
hafi nú gefið bvggingar smáíbúða
frjálsar. Tveimur dögum siðar
skrifar Morgunblaðið: ,,$jálfstæð-
isflokkurinn.... hefur haft alla
forystu"!
* *
T.u dögum eftir að bygging-
ar’ smáíbúða voru gefnar frjáls-
ar er haldinn fundur í bæjarstjórn
Reykjavikur. Hver viti borinn mað-
ur veit að það er eklti nóg fyrir
efnalítinn húsnæðisleysingja að
fá lóð og leyfi til að byggja. I
þeirri von að Ihaldið vildi nú loks
hunzkast til að gera ráðstafanir
til að bæta úr mesta húsnæðisleys-
inu flutti Guðmundur Vigfússon
eftirfarandi tillögu:
„Bæjarstjórnin samþykkir að
fela bæjarráðl og borgárstjóra
að leita samstarís vUJ ríkis-
G hvers vegna mátti eldd
hjálpa þeim inönnum sem þegar
liafa verið ætlaðar lóðir til að
byggfja þar yfir sig smáíbúðir?
Svarið er ofur einfalt. Það var
vegna þess að bannið við íbúða-
byggingum á að vera enn i gildi.
Smáíbúðirnar eru .einu íbúðirnar
sem frjálst er að bvggja á lg-
.landi. Þcss vegna á íhaldið sem
ræðui\yfir bönkunum að koma í
iveg fyr.ir smáíbúðabyggingar., t
stað þess að áður bannaSi t-
lialdið í fjárhagsráðl það sem
íhaldið í bæjarstjórn leyfði á
nú ílialdið yfir bönkunum að
banna það e.em fjárhagsráð og
bæjarstjórn leyía.
1 10 daga fengu fátækir al-
þýðumenn í Reykjavík sýndar-
frelsi til að byggja yfir sig smá-
íbúðir. Þá neyddist thaldið til að
sýna sitt rétta andlit og sanna
áþreifanlega að það sem það kall-
Jar „frelsi til að byggja smáibúð-
ir“ er fyrir alla efnalitla menn
' aðeins frelsi til að lenda í klóm
okrara, frelsi til að berjast von-
lausri baráttu við að konia yfir
sig þaki, frelsi til aö vera hús-
næðislaus áfram. Og þeim mikla
' f jölda sem nú fær að smakka
þetta frelsi er hollt að minnast
j þess að það er SJÁLFSTÆÐ-
ISFLOKKXJRINN SEJI HEFUR
HAFT ALLA FORUSTU UM
' HFVRNIG IvOMIÐ ER. J-