Þjóðviljinn - 06.11.1951, Síða 5

Þriðjudagur 6. nóvember 1951 — ÞJÓÐVILJINN — (5
LÍNUR FRÁ LUNDÚNUM:
NGARNAR
Kommúnistaflokkur Bretlands
92 þúsund atltvæði. Það verður
þó ekki haft til marks um fylgi
flokksins. I kosningunum til
stjórnar verkalýðsfélaganna
hljóta frambjóðendur hans oft-
ast um 600.000 atkvæði. Við
þingíxosningar sbirrast margir
stuðningsmenn hans við að
greiða honum atkvæði, þar sem
honum er vænlegast til fylgis.
af ótta við, að frambjóðandi
íhaldsflokksins kunni að ná
kosningu, ef atkvæðamagn
verkalýðsflokkanna tvístrast.
Þessa sjónarmiðs gætir • enn
meira, sökum þess að komm-
únistaflokkurinn hefur aldrei
höggvið á tengslin við Veilka-
mannaflokkinn. I lok II. heims-
styrjaldarinnar sófcti hann jafn-
•vel um upptöku í Verkamanna-
flokkinn, en málaleitaii þeirri
var synjað eftir nokkurt þóf.
Af þessum ástæðum og vegna
þess að svo skammt var liðic
frá síðustu kosningum, að veru-
legra breytinga á kjörfylgi var
ekiki að vænta, ákvað Kómmún-
istaflokkurinn að bjóða aðeins
fram í 10 kjördæmum að
sinni og styðja Verkamanna-
flokkinn annars staðar. Sú
stefna hans er byggð á tveim
forsendum. Sú fyrri er, að
stjórn íhaldsflokksins með
Churchill að fomætisráðherra
yki styrjaldarhættuna, en sú
síðari, að alþýðu manna skild-
ist :þá fyrst uppgjöf á sósíal-
isma af hendi Verframanna-
flokksins, þegar liann hefði ver-
Lelð CHurchiUs tll valda.
(Teikning eftir Searle í Tribune)
ið í stjórn árum saman án
iþess að sýna nokkra viðleitni
til að hrinda sósíalismanum í
framkvæmd og þá yrði dauða-
dómur hans sjálfkrafa kveðimi
upp af alþýðu manna.
Hvað sem þeirri skilgreiningu
á þróun brezkra stjórnmála líð
ur, verður ekki sagt, ,að
kommúnistar hafi dregið af sér
í kosningabaráttunni. Áróðri
þeirra var hagað á allt annan
hátt en áróðri Verkamannn-
flökksins. Varðveizla friðarins
var eina mál þeirra. Og þa.ð var
að miklu leyti fyrir atbeina
þeirra, að nafngiftin stríðsæs-
ingamenn hrein á íhaldsfloklui-
um.
.gnii
Nýja Bíó:
eftir Loli öuðmundsson
Sic transit gloria mundi
— hverful er lieimsiiis dýrð
Meðan stónkostlegustu her-
æfingar í Bretlandi á friðar-
tímum fóru fram, meðan Bretar
biðu lokaósigur sinn í olíudcil-
unni fyrir Persum í öryggis-
ráðinu, meðan Egyptar hófu
baráttu sína fyrir sameiningu
Súdans og lands síns og brott-
rekstri Bi-eta frá Súez, meðan
í fyrsta sinn í sögu landsins
gengu í gildi fyrinnæli um, að
brezkir þegnar yrðu að leita til
herforingja erlends ííkis um
leyfi til að ferðast um brezk
héruð og meðan lröfuðblað
landsins The Timcs, að veru-
legu leyti málgagn utanríkis-
ráðuneytisins í alþjóðlegum
málum, gat æðrulaust haft orð
á, að: „Á meira en tveim
þriðju hlutum jarðarkringlunn-
ar, á þeim mikla boga, sem nær
frá Evrópu til Japans, er ekki
lengur kleift að undirrita sátt-
mála, mynda ríkjabandalög né
taka noikkrar ákvarðanir án
samþykkis stjómar Bandaríkja
Norður-Ameríku,“ (29. ágúst.
1951) — var þróttminnsta kosn
ingabarátta í manna minnum
háð í Bretlandi.
Svo var sem engum flokki
yæri kappsmál að taka við
stjórnartaumunum í landi, sem
fyrir einum 12 árum gekk til
styrjaldar um heimsyfirráð —
og ,„sigraði“. Hverful er heims-
ins dýrð.
Áhugi alls þorra maima. á
sjálfri kosningabaráttunni var
harla lítill, enda þótt formenn
allra fjögurra stjómmálaflcikka
landsins lýstu því vfir, liver
á fætur öðrum, að örlagarík-
ustu kosningar í sögu landsins
gengju í garð. Blöðunum tókst
ekki einu sinni að æpa. sig upp
í æsingu, jaínvel ekki blað;
Beaverbrooks lávarðar, Daily
Express, sem sjaldnast verður
þó slcotaskuld úr að gera úlf-
alda úr mýflugu.
Og alþýðu manna var vork-
unn. Ágreiningur höfuðflokk-
anna tveggja tcik ekki í hnúk-
ana að þessu sinni. Hinir fiokk-
amir tveir, Frjálslyndi flokkur-
inn og Kommúnistaflokkurinn
létu kosningarnar ekki mjög til
sín taka. Sá fyrri bauð fram í
sjötta hverju, en sá síðari í
sextugasta hverju kjördæmi.
Kosningarnar tóku á sig þann
kynlega svip, að nær eingöngu
var talað um liið liðna, það,
sem floikkarnir höfðu gert eða
látið ógert, rétt eins og stjórn-
mál Vestur-Evrópu væru að
ganga í bamdóm eins og list-
irnar.
Skeytbigarleysi almeimings
um kosningarnar risti ekki
djúpt. Þess var fljótlega vart.
þegar komið var að máli við
menn, að fylgzt var með kosn-
ingunum af athygli. En það
voru aðeins tvci mál, sem virt-
ust skipta máli, FRIÐIjR OG
VINNA.
Það er næsta skiljanlegt í
ríki, er síðasta mannsaldurinn
hefuí’ tvíveais veri'ð aðili að
heimsstyrjöld. Miðaldra menn
hafa tvisvar orðið að gegna lier
þjónustu, 3—6 ár í hvert sinn.
og hafa þannig varið nær
þriðjungi starfsæfi sinnar til
hernaðar. Gapandi rústir eni
enn ekki sjaldséðar í ýmsum
borgum. og styrjaldarástandinu
er að ýmsu leyti ekki loi’rið.
Enn eru vörur skammtaðar, enn
cr húsnæðisekla, enn er skortur
á ýmsum varningi. Óttinn við
at.vinnulevsi er ekki fremur i.or-
skilinn í landi, þap sem að stað-
aldri ein til þrjár milljónir
manna gengu atvinnulausar frá
„sigrinum" 1918 til mmhafs II
heimsstyrjaldarinnar 1939.
BREZK STJÓRNMÁL 1 DAG
Ekki ósjaldan heyrist því nú
fleygt í Bretlandi að „flokka-
Haraldur Jóhannsson:
R
pólitíkin sé að líða undir lok“.
Farið er að liafa orð á, að það
sem beri á milli höfuðflokk-
anna sé orðið furðu lítið. Ekki
ber að skilja þetta svo, a.ð hags
munaandstæðurnar innan lands-
ins hafi verið leystar, hcldur
svo, a;ð sú pólitíska mynd, er
þær hafa birzt í, sé orðin máð.
Verkamannaflokkurinn .virðist
í svipinn að minnsta, kosti hafa
runnið skeið sitt á enda. Stefnu
mál sín frá 1945, arfleifð
krcppuáranna, hefur hann þeg-
ar framkvæmt: þjóðnýtingu
Englandsbanka, kolanámanna,
járnbrautanna og flutninga á
bifreiðum á þjóðvegum, járn-
og stáliðnaðarins, gasstöðva og
raforkuvera, vatnsveitna; hækk
un skólaaldursins, skerðingu
neitunarvalds lávarðardeildar-
innar, afnám háskólakjördæm-
anna og tvöfalda kosningarétt-
arins, stofnun sjúkratrygging-
anna og almanna-trygginganna
og endurskipulagningu kjördæm
anna.
Haraldur Jóhannssón hag-
fræðinjíur dvelst I I.undún-
ura í í'etnr við framhalds-
uám. Ilann hefur lofað að
senda I'jóðviljanum grein-
ar uin brezk þjóðmál og al-
þjóðamá! að staðaldri í vet-
ur, og hirtist liér grein
frá honum um brezku kosn-
ingaruar, en framliald henn-
ar keniur s;ðar í vlklinni.
\_____________________________'
Leiðtogum flokkoins finnst
nú komið á áningarstað, ef
ekki ákvörðunarstað.
Verkamannaflokkurinn hefur
aldrei byggt stefnu sína á
neinni þjóðfélagsheimspeki,
nema hvað hann telur sig að-
hyllast sósíalisma . i víðustu
inerkingu þess orðs — þ.e. sam
eign helztu framleiðslutækj-
anna og hver beri úr býtum í
samræmi við það, sem hann
leggur að mörúum til þjóðar-
búsins. Nánar hefur aldrei ver-
ið kveðið á um grundvallar-
stefnu hans, enda væri það
ekkj í samræmi við hina svo-
kölluðu ,,utilitarian“ eða nyt-
semdaheimspeki, er leiðtogar
flokksins allt til þessa dags
hafa aðhyllzt.
Svo er nú þess vegna kom-
ið, að sú hætta, sem prófessor
Harold La-ski, fyrimm formað-
ur flokksins og andlegur leið-
togi um margra ára skeið, var-
aði sem ál'.cafast við síoustu ár-
in sín og varð að lokum til
þess, að hann þáði ekki endur-
kosningu til miðstjórnar flokks-
ins, er orðið að veruleika —- þ.
e. að flokkurinn stæði fyrr en
varði uppi án stefnu og stefnu-
mála. En í upphafi var fram-
kvæmdin, ekki orðið. Þótt hir
pólitíska mynd máist. verðe
staðreyndirnar jafn áþreifan-
legar eftir sem áður og áhrifa
þeirra hlýtur alltaf að gæta.
Því fór svo að átck um fram-
tiðarstefnu verkamannaflokks-
ins hófust. Róttækari armur
flokksins krefst þess að haldið
verði áfram á þjóðnýtingar-
brautinni og breytt um stefnu
í utanríkismálum.
KJÖRDÆMASKIPUNIN OG
KOMMÚNISTAR
Að þessu einni buðu brezkir
kommúnistar aðeins fram í 10
kjördæmum í stað 100 í kosn-
ingunum árið áður. Tilhögun
kosninganna og Skipting lands-
ins í kjördæmi er þeim hin ó-
hagstaðasta. Englandi, Wales,
Skotlandi og Norður-Irlandi er
skipt upp í 625 einmenniskjör-
dæmi. Sá frambjóðandi, er flest
atkvæði hlýtur í hverju kjör-
dæmi, telst kjörinn þingmaður
þess. Uppbótarsæti þekkjast
ekki.
1 kosningunum 1945 fengu
fkommúnistar tvo þingmenn
kjörna, en á því þingi var ný
kjördæmaskipun samþykkt. Við
þær breytingar hvarf annað
kjördæmi kommúnista Mile End
í East End í Lundúnum, og
annað nýtt var myndað í þess
stað, bæði úr verkamanna- og
bergarahverfum, svo að sigur
horfur kommúnista voru úr
sögunni. Hinu kjördæmi þeirra
West Fife í Skotlandi, kjör-
dæmi Gallachers, var breytt
einnig þeim í óhag. Þessu hef-
ur hending ein vart ráðið, eða
svo segja skæðar tungur. Vei:.:a
mannaflokkurinn, scm stóð að
þessum breytingum, er voru
orðnar knýjandi nauðsyn, héit
ekki betur á málum sínum en
svo, að hann þarf nærri M?
milljón atkvæða umfram Ihalds-
flokldnn til þess að sta.nda hon-
um jafnfætis að þingmannatölu.
Kosningaskipan þessi genr
litlum stjórnmálaflokkum erf-
itt uppdráttar. Upphaflega var
hún afleiðing tvíflokkakerfis-
ins. Nú er henni aftur á móti
haldið við í því skyni að
tryggja það í sessi. Þar eð af-
staða manna til stjórnmála mót-
ast fyrst og fremst af efnahags
legum hagsmunum, en eklii af
staðháttum eiga flokkarnir
álíka fylgi að fagna um land
allt, þar eð minna en tí-
undi hluti brezku þjóðarinnar
lifir af landbúnaði. Flokkarn-
ir verða því að njóta kjörfylgis
uppundir þriðjungs þjóðarinnar
til þess að fá þingmenn kjdrna,
svo nokkru nemi. Afhroð
Frjálslynda flokksins í síðustu
kosningum ber því gleggs-
vitni. Þótt lrnnn hlyti 2,6 millj-
atkvæða, fékk liann aðeins 9
þingmenn kjörna. Það var líka
á sínum tíma af þcssum sök-
um, að Verkamannaflokkurinn
brezki feomst áratugum síðar
á legg en samskonar flokkar í
öðrum löndum Evrópu.
Ekki bætir það úr skák, að
leggja verður fram 150 sterlings
pund (nær 25 vikulaun brezks
verkamanns) við skrásetningu
hvers frambjóðandá, og hirðir
ríkið féð, ef framb.ióðandinn
hlýtur innan við 10. hluta
greiddra atikvæða. Fyrir öll 625
kjördæmin eru þetta 93.150
sterlingspund — urn 4Vú millp
ísl. kr. á réttu gengi. Flokki,
sem telur 50.000 félaga, flesta
þeirra verkamenn með um £6
í vikulaun, og vart lirökkva til
hnífs og skeiðar, og verður að
skjóta saman á annað þúsund
sterlingspunda á mánuði til að
halda blaði sinu úti, reynist
ekld auðhlaupið að skrapa sam-
an þá upphæð auk alls annars
kostnaðar við Ikosningarnar.
Við kosningarnar 1950 hlaut
Þotta er ekki skcmmtileg mynd.
Litirnir eru óeðiilegir og víSa ó-
þægilegir, myndflöturinn óskýr og
taiið ógreinilégt á sumum stöðum,
sagan fremur barnaleg og van-
þroska þrátt fyrir góða meiningu,
og handritið allt í fátsekiegasta
lagi, l>ó er hér sýnilega um tækni-
lega framför að ræða frá fyrri
kvikmynd Lofts eða tiiraunum
starfsbróður hans,' Óskars Gísla-
sonar, og dugnað og áhuga höf-
undarins, hins vinsæia ljósmynd-
ara, er auðvitað skylt að muna.
En næsta þýðingariitið virðist aS
taka kvikm.vndir við slíkar að-
stæður; ef þessu heidur áfram
liða áratugir unz gei'ð verður
sæmileg skemmtimynd á Islandi.
Ýmsir þekktir leikarar og vin-
sælir taka þátt í myndinni. Mest
mæðir á Brynjó'.fi Jóhannessyni,
sem lgikur niðursetninginn, og um-
Á fjórða hundrað manns sáu
sýningu Ásmundar Sveinssonar
í fyrradag — síðasta daginn
sem hún var opin — ojí er það
m.jöjí óvenjuleg; aSsókn að list-
sýningu hér í Reykjavík.
Þrátt fyrir það má telja víst
áð margir sem ætluðu sér að
sjá sýninguna hafi ekld fund-
ið tíma til bcss og aðrir eru
sem vildu sjá hana oftar. Væri
því mjög æskilegt ef forráða-
menn Listvinasalsins sæ.iu sér
fært að framlengja sýningar-
tímann og gefa þá e. t .v. skól-
um og öðrum samtökum kost á
sérstökum sýningartíma.
komulausu stúlkunni Bryndísí
Pétursdóttur; eflaust roá ýmislegt
gott scgja um túlkun þeirra ó
þessum oinbogabörnum þjóðfó-
lagsins, en þau njóta sin ekki i
þessu umhverfi, og um aðra leik-
ara skiptir raunar sama máli
Jón Aðils leikur bóndasoninn, ó-
þokkann í sögunni, og Anna Guð-
mundsdóttir og Jón Leós foreldra
hang; Valur Gíslason cr hrepp-
stjóri og Rúrik Haraldsson stúd-
ent, og kann ég ekki þessa sögu
lengri. Á. II,j.
Loftleiðir:
695 farbegar í okt.
I síðastliðnum októbermánuði
fer&uðust alls 095 farþegar með
flugvélum Loftleiða. Auk þess
fluttu flugvélar Loftleiða 16635
kg af ýmiskonar vörum. Ein.
ferð var farin til Angmagsalik
á Grænlandi og sóttir þiangað
12 farþegar- Haldið var uppi á-
ætlunarferðum milli 10 flug-
stöðva innanlands. Samanburð-
ur talna yfir flutningana nú og'
í októbermánuði í fyrra leiðir
í ljós, a’ð fleiri .farþegar voru!
fluttir nú en þá mcð flugvél-
um Loftlciða, enda þótt veðup
í s. 1. mánuði væri fremur ó-
hagstætt til flugferða, og ao
aukningin á vöruflutningunumi
er mjög mikil, einkum til Vest-
mannaeyja, en ýmsar nýlendu-
vörur og aðrar nauðsynjar erw
nú, nær eingöngu, fluttar þo.ng-
að með flugvélum.