Þjóðviljinn - 22.01.1952, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 22. janúar 1952
Þriðjudagur 22. janúar 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (5
þjóovmiNN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Kitstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Blaðam.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Guðm. Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Simi 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 16
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Samfylking bænda og verkamanna
gegn örbirgðinni
Sunnudagiun 13. jan. s.I. birtu dagblöðin í Reykjavík íegilega
fregn. Á forsíðu þeirra a. m. k. flestra var stór fyrirsógn um að
nærri 1500 manns væru atvinnulausir í böfuðborginni. Þessi ab-
hugun var bundin við 13 verklýðsfélög . ímsar upplýsingar hafa
birzt síðan, er benda til þess að ástandið sé raunverulega verra
en þetta.
Auk þess er kunnugt um mikið atyinnuleysi i flestum bæjum
og þorpum út um land og er það nú að verða'alvariegasta við-.
fangsefni. islenzkra stjórnvalda hve ástandíð er orðið slæmt' í
þessum málum. En ekki er sjáanlegt að Álþingi það ér nú situr
eigi neinar ákvarðanir að gera til úrbóta þessu alvarlega ástandL
Þegár atvinnuleysi knýr á dyr þúsunda manná í ekki fjölmenn-
ara þjóðfélagi en okkar, þá þýðir það þá staðreynd, 'afi fjöldi
fólks býr við hreinan skort. Þetta er líka þegar orðið viðuEkennt.
Sú hugsun sem fyrst grípur hvern heiðarlega hugsandi mann,
er auðvitað sú, hvernig bót verði ráðin á brýnustu lífsþörfum
þess fólks sem þannig er ástatt fyrir.
Hitt er svo önnur hlið málsins, hve mikið þjóðhagslegt tjón
það er að láta ónotað vinnuafl þúsunda verkfærra manna. Slikt
ástand þýðir minni þjóðartekjur og þar með versnandi afkomu
allra, einnig þeirra, sem hið beina atvinnuleysi nær ekki til.
íslenzka þjóðin hefur lifað við meiri og minni skort öldum
saraan. Engum kemur til hugar. að neita því að sá skortur var
afleiðing illrar og óskynsamlegrar stjórnar á málefnum lands og
þjóðar, meðan hún var háð erlendri drottnun.
Þetta veit hver einasti Islendingur.
En hver er sá, sem vill telja að nú séu ástæður þjóðarinnar til
öflunar lífsnauðsynja það lakari en fyrr á öldum að sá skortur,
sem nú ber að dyrum á f jölda heimila só óviðráðanlegum ástæð-
um að kenna.
Niðurstaðan getur engin orðið önnur en sú, að aldrei hafi ís-
lenzka þjóðin átt þess betri kost en nú að tryggja öllum meðlim-
um sínum mannsæmandi lífskjör. Þess vegna getur enginn maður
sem hugsa vill þessi mál af alvöru ályktað annað en að ástand
það hið alvarlega er nú ríkir, sé að kenna annaðhvort röngum
skipulagsháttum þjóðfélagsins, eða mistökum þeirra er stjórna
eða hvorttveggja.
Alþýðustéttir landsins ein'kum í bæjum virðast nú vera betur
en áður að átta sig á því að eina vopn þeirra í baráttunni við hið
geigvænlega vopn atvinnuleysisins og skortsins, er því fylgir,
er einhuga og órofa samfylking. En auk þeirra er til önnur stétt,
sem ekki má láta sig vanta til samfylkingar í þeirri baráttu.
Bændastéttin á óskiptra hagsmuna að gæta með vinnandi stétt-
um bæja og kauptúna.
Á efnahagslegum velgengnistímum eins og þeim er yfir gengu
hér á styrjaldarárunum og næstu árin eftir, getur mörgum sézt
yfir þennan sannleika. Kemur það af þeirri sérstöðu bændanna
að þeir eru smáframleiðendur er vinna við sín eigin smáu at-
vinnufyrirtæki. Ennfremur hefur mjög á því borið að ýmsir
pólitískir flokksleiðtogar hafa séð sér hag í því að halda bænda
stéttinni einangraðri frá öðrum alþýðustéttum og ala því á mis-
skilningi, sem grundvallast á fyrrnefndri séraðstöðu.
Á þeim miss'kilningi er einmitt mjög auðvelt að ála á slíkum
tímum, sem hér hafa verið undanfarið.
En þegar krepputímarnir koma, kemur hitt í Ijós. Þá komast
bændurnir fljótt að raun um það, að hagsmunir þeirra og lífs-
kjör verða ekki skilin frá hagsmunum og lífskjörum annarra
stétta, sem aðeins búa við þurftartekjur hvort sem þær eru
léngnar af launum, sjómennsku, smáframleiðslu í iðnaði og
öðru slíku.
Mannfallið í stríðinu
Á sunnudaginn birtum við
myndir af sex ungum mönn-
um sem fórust með vélbátnum
með þessu móti fær hún all-
miklu meira pláss en venjulega,
og þar að auki smáletrar hún
hugað að fljúga til Akureyrar,
Vestmannaeyja, Hellissands, Isafj.
og HólmavLkur.
Stjörnubíó sýnir í dag kl. 7
Vatnaliljuna, þar sem margir
höfðu spurt eftir myndinni eftir
að sýningum á henni var hætt.
Læknavarðsiofan Austurbæjar-
skólanum. Sími 5030. Kvöldvörð-
„ . . - , ... , . , _ ur: Þórarinn Sveinsson. Nætur-
aðra gremina. I þnðja lag, hef- vörður; Kjartan H Guðmundsson.
cb-ömTmi Ur r3ÚPan UPP Þa* sn.lan" Næturvörður er í Laugavegsapó-
Val i storviðn fyrir skommu ræga ag láta Timann fara að teki. — Sími 1618.
síðan. Og í dag birtist her ny innbyrðis um sig, og er
harmafregn frá hinum draum- þannig öruggt að hún fer ekki 8.00 Morgunútvarp.
bláu vígstöðvum hafsins: fimm ^ ðagskrá þótt Alþingi ljúki
sjómenn hafa enn fallið í Þessu stQrfum Þannig hrekur Tíminn
mikla stríði, lífsstríði þjo ar- það eftirminnilega í verki að at-
innar. Við heimtum þa ek í ur vinnujeyBÍsmáiin géu mál mál- - - esperantó — 18.25
helju en við þokkum þeim ar- anna á íslandi í dag. Nei, veðurfr. .18.30 Dönskukennsla; II.
attu. þeirra, blessum mmmngu prest&kali$málið er aðalatriðið. fl. — 19.00 Enskukennsia; i. fi.
þeirra. Og það er að nsa mar - jq-úna eru prestar íslenzku þjóð- lé-25 Þmgfréttir. — Tónieikar.
VÍs hreyfing að koma 1 veg kirkjuTmHr 115 að tðiUj en ,ef 20.30 tæikrit Þjóðleikhússins: Lén-
fyrir hvert einasta slys sem prestaJcallafrumvarpið verður harður fógeti eftii . E. H. Kva,-
9.10 Veðurfr. 12.10-
13.15 Hádegisút-
varp. 18.15 Fram-
burðarkennsla í
með emhverjum- hættr stendur ^ verða iþeir 116. Svo an. Letkstjórí. Ævar R Kvarara
í manhlegu valdi að forðav * ^ ^ mð ^ ^ Leikendur: Jon Aðús Þora •
— Við lýsum hlutteknmgu og . Bor^yyalur GisiMon, Ehn^ .lng-.
samúð méð vándamönnum
hinna íöllnu vina' okkar.
. ★
ViS vilium riguast bani.
Nohkor orð um lúúmjTBd.
„Bíúgéætur" skriíar: „Kæri
bæjarþóstúr! 'Þar er mikið rætt
manna á milli þessa dagana um
myndina sem sýnd er í Hafnar-
bió um þessar mundir. Það éru
misjafnar ákoðanir rnanna um,
hversu mikið siðferðisgildi hún
hafi. Það sem hneykslar sumt
fólk er meðal annars það, að
menn skuli láta sér detta til
hugar að sýna þegar kona elur
barn. Þetta er hin mesta niður-
læging fyrir okkur konumar,
sagði ein kona, eftir að hafa
hórft á þetta skelfilega fyrir-
bæri. Eftir að hafa heyrt marg-
ar misjafnar sögur um mynd
G * t *- n :
Hver er sá karl, •
eem kkeddur «r vatni,
géngur Msem t, móðir- vor,
myndar oirkil; , '.
etur ■aldreir .-;
utan reikandi,
maga og munnláus,
mörguött: :til.:;þar4a?.

varsdóttir, Gestur Pálsson, Róbert -
Arnfinnsson, Klemenz Jónsson,
y ngvi'. Thorkelssou, Karl Sigurðs-
son, Valdimar Lárusson, Gerður
Hjörlmfsdóttir, Amdis Björnsdótt- "
ir og .LÚðvík -Hjaitas. 22.00 Frétt-
ir-og veðurfregnii. 22.2ð Kammer-
.. tónleikar (pl.): Duasky-trió' eftlr .
• Dvorák - (X»uis Kentner, Hen r y •
•H-olst og Anthony Pini leiko).
' 22.56 Dagskrárlok.
Blaðamannafciag Isiands heldur
aðalfund sinn sunnudaginn .27.
þjn. að Hótel Borg, og hefst hann
kl. 2 e.h.
Leshringur J.R. Fundur í kvöld
að Þórsgötu 1, kl. 8.30 í kvöld.
Stjórnin.
Udgbamavemd Liknar Tempi-
arasundi 3 er opin þriðjudaga kl.
3,15—i og fimmtudaga kl. 1.30 til
2.30.
Ríkisskip
Hekla er á Austfj. á norðurleið
Esja er í Álaborg Herðubreið er Rafmagnstakmörkunin í dag
v, M A •„ - a Húnaflóa á norðurleið. Skjald- Austurbærinn oí? miðbærinn
þessa, akvað eg að fara °g Sja breið er i Reykjavík. Þyrill er í milli Snorrabrautar og Aðalstræt-
hvaða ohugnan hun hefðl fram Reykjavík. Armann var í Vest- is, Tjarnargötu, Bjarkargötu að
að bjóða. Það sem ég sá, var mannaeyjum í gær. vestan og Hringbrautar að sunn-
ágætlega leikin og skemmtileg skipadeild sls
kvikmynd, sem gat a engan Hvassafell er á Isafirði. Arnar- Rafmagnstakmörkun í kvöld
hátt hneykslað tilveru mína fell er j stettin. Jökulfell er í Kl. 17.45—19.15 má búast við
þarna. En það var annað sem Reykjavík. að rafmagnið verði tekið af í þess-
ég bæði hneykslaðist á Og blygð um bæjarhluta: Nágrenni Rvík-
aðist mín fyrir. Það var að Ein,skiP ur, umhverfi Elliðaánna, vestur
i . fAiv Brúarfoss kom til Reykjavíkur að markalínu frá Flugskálavegi
heyra fullorðið folk, sem sumt . gær fr4 London Dettlfoss íor við yiðeyjarsund, vestur að Hlíð-
er áreiðanlega buið að eignast fr4 ís.i. til Reykjavíkur. arfæti og þaðan til sjávar við
mörg afkvæmi, reka upp sið- Goðafoss for frá Siglufirði í gær Nauthólsvík í Fossvogi. Laugar-
laust Öskur líkt Og verstu götu- til Húsavlkur og Kópaskers. GuII- nesið að Sundlaugarvegi, Laugar-
strákar, í þann mund sem sýnt foss kom tii Reykjavikur í gær "veeitmog aI“ja11:aIr^ssve5’r^3Sfens
er þegar barnið lítur dagsins frá Kaupmannahöfn og Leith. kangárvallasýslur
liós Mér finnst það lýsa meira Lagarfoss kom til Reykjavíkur
siðleysi og ruddaskap, ef ekki í8\ír\Hf;f Reyfkjaíff ®r f5
skynsemisskorti, að haga ser a mannaeyjum 16 J til Antverpen.
þann hatt, við slikt tækifærx, Trollafoss fór frá R.eykjavik 10.1.
heldur en hitt, þegar sýnt er til N Y.
þar sem móðirin elur bam sitt
í jöllu þess sakleysi. Að mínu Lofleiðir h.f.:
og
áHti er þessi kvitaynd trekar J ■ H=™“"
til uppbyggingar fogru mann- gr áæt)að að fljúga tj] Akureyrarj Atan og síldin. Sigurður Peturs-
lífi, en ekki, eins og sumir vil.ia Isafjarðar sa-uðárkróks og Vest- son: Um vitamín; Ingimar Osk
Náttúruf rasðingu r
inn, 21. árgangur,
4. hefti 1951. Efni
ritsins er þetta:
Sigurður Péturs-
son: Hið islenzka
náttúrufræðifélag og Náttúrufræð-
Hinar vinnandi alþýðustéttir eru afl í þjóðfélaginu, sem geta
ráðið stefnu hvaða ríkisstjórnar sem er, ef þær eru samtaka.
Þær einar geta knúið fram þá stefnubreytingu í atvinnu- og
fjárhagsmálum þjóðarinnar, sem nú er óhjákvæmileg, ef skortur
inn á ekki að fá tækifæri til að heimsækja sífellt fleiri alþýðu-
heimili bæði til sjávar og sveita.
Það getur blátt áfram verið komið undir afstöðu bændastétt-
arinnar til þessara mála hvort þeirri hættu verður afstýrt. Og
það má bændastéttin vera fyllilega sannfærð um að ef hún læt-
ur blekkjast til að einangra sig frá sameiginlegri baráttu ann
arra vinnandi alþýðustétta þá er ekkert líklegra en að með því
leiði hún fátækt og örbirgð yfir sjálfa sig um ófyrirsjáanlegan
tíma. Að óreyndu verður ekki trúað að svo illa fari, heldur I
lengstu lög treyst á það að bændastéttin verði nægiiega glögg á
«ina þjóðfálftgslegu .afetöðu til að koma sjálf í veg fyrir siíkt.
mannaeyja.
Fiugfélas; fslands:
1 dag verður flogið til Akureyr- ingarorð um Nils Gustav Hörner,
ar, Vestmannaeyja, Blönduóss og Ennfremur eru smágreinar eftir
Sa.uðárkróks. Á morgun er fyrir- ýmsa höfunda.
halda fram, siðlaus og spill
andi. — Bíógestur.“
★
Bjúpa í Tímanum.
I fyrra fór mikill hluti þing-
tímans í það að ræða hvort
rjúpan sltyldi friðuð eða ekki.
Þetta var auðvitað smámál sem
hægt hefði verið að afgreiða á
einum degi ef barnaskapur þing-
manna þyrfti ekki endilega að
bera sjálfum sér vitni einhver-
staðar. Það þing, sem nú er að
ljúka, hefur líkahaft sína rjúpu,
því barnaskapurinn hefur ekk-
ert minnkað. Þessi rjúpa er
prestakallamálið. Það er búið
að ræða um það marga mánuði,
og þetta er svo mikio stórmál
að enn hefur ekki verið lagt út
í að afgreiða það. En Tíminn
hefur líka haft rjúpnasteik i
haust og vetur: prestakallamál-
ið! Um þriggja mánaða skcið
liafa birzt þetta þrjár til fjórar
heilsíðugreinar vikulega um
prestákallamálið í Tímanum,
allar gegnsýrðar diúpri alvöru árla morguns hljómaði söngur prestanna á
og mikilli spekt. Á sunnudag- ný frá bænahúsunum>
inn skiptist heilsiðugreinin í
tvennt, og eru það ekki annað
en sniðugheit hjá rjúpunni, því
arsson: Nýtt afbrigði af fejlatifli.
Þór Guðjónsson: Veiki í laxi. Jón
Jónsson frá Kársstöðum: Minn-
1 fyrri grein um þetta efni
var rakinn gangur málsins þar
til vorið 1948 er ríkisstjórnin
]agði fram frumvarp um áburð-
arverksmiðju er framleitt gæti
2500 tonn af köfnunarefni á
ári. Og eins og þar er tekið
fram kom það frumvarp aldrei
til neinnar atkvæðagreiðslu.
1 október 1948 flutti svo
ríkisstjómin nýtt frumvarp, og
var þá loks komið það frum-
varp er að lögum varð þó
mokkuð breytt. En svo brá nú
við að vinnslugetan var fyrir-
huguð 2500—7500 tonn af
hreinu köfnunaréfni á ári.
Kom þar greinilega fram að
ábendingar sósiafista um naúð-
sýn þess að hafa- verksmiðjunf)
nægilega stóra höfðu ekki verið
v rangúrsla usar, því þótt ráða-
merin stjómarflókkánna ekki
viðúrkeriridu, þár saninféerðúáf
þeir smám saman af þeim rok-
um, sem leiddi til þess að málið
" vár rarinsakað betur.
1 framsöguræðu sinni fyrir
ínálinú 27. okt. komst Iarid-
húnaðarráðherra, Bjami Ás-
geirsson, m. a. þannig að orði;
,.Á síðasta ári fór Jóhannes
Bjaraason verkfræðingur af
hálfu stjórnarinnar til Banda-
ríkjanna til að kyrina sér verð-
lag á áburðarverksmiðjum eins
og það . er að reisa það í
dag.... Fékk hann allýtarleg-
ar og glöggar upplýsingar um
byggingar- og rekstrarkostnað
áburðarverksmiðju. Fékk ég
síðan þá Ásgeir Þorsteinsson
efnafræðing og Björn Jó-
hannesson, sem áður hafði unn-
ið hvað mest af hálfu íslenzku
stjómarinnar við að rannsaka.
og undirbúa þetta mál, m. a. i
nefnd, sem nýbyggingarráð
skiþaði á sínum tíma, til þess
ásamt Jóhannesi, að fara sregn
um þau gögn. sem fyrir lágu,
bæði um stofnkostnað og
r ekstrarkostnað og umre>kna
eldri áætlanir, samkvæmt beim
unplýsingum er fyrir lágu. Þeir
skiluðu áliti og er niðurstö’ður
þeirra að finna á blaðsiðu 6
í frumvarpinu.
Þeir reiknuðu sérstaklega út
kostnað og rekstur áburðar-
verksmiðju, sem miðuð er við
að vinna 5 þúsund smálestir
af hreinu köfnunarefni á ári.
Aðalniðurstaða þeirra var sú
að kostnaður við slíka verk-
smiðju með því verðlagi sem
nú er í heiminum muni verða
um 38 millj. kr. og af því væri
> erlendum gjaldeyri 17—18
millj. Eg' hef nú lagt fram í
rikisstjórninni frumvarp sem
gerir ráð fyrir þvi að komið
verði hér upp verksmiðju sem
framleiðir 2500—7500, smálest-
ir af köfnunarefni árlega. Fer
ekki dult með, að það á að
stíga skrefið til fulls ef við
ráðumst í þetta fyrirtæki og
sníða verksmiðjuna við 7500
smálesta afköst á ári“.
Og síðar í ræðunni segir
ennfremur;
„Samkvæmt áætlun er Pálmi
Einarsson gerði fyrir nokkr-
ijm árum um áburðarþörfina á
hún að verða 1955 komin upj.
í 3600 tonn. Þannjg að Svisi-
legt er að verksmiðjá, sem haf-
ist væri handa um að bygcgja
nú og ekki yrói fullbúin -tytz
pn árið 1952 eða ’53 mættr ftmkill fjarstæðuáróðjir það er
ekki vera • langt undir tOOO
tonna framleiðslu, til þess að
sftirspum nokkur næstti úrin
eftir að hún væri reist A f
þsssari ástæðu tel ég gð ekki
hefur verið reiknað út af þeim
mönnum, sem sérfróðir eru í
rafmagnsmálum okkar, að eftir
næstu fyrirhuguðu virkjun
Sogsins væri hægt áð fá nætur-
orku, sem sérstaklega er reikn-
að með og svo aðra orku fj'rir
verksmiðju, sem afkastar allt
að 7500 tonnum. Og við það
höfi^m við miðað áætlunina
um stærð verksmiðjunnar“.
Verksmiðjari fyrimguð cf litil.
Framleiðslan dýrari en
vera þyrfti.
Þessir kaflar úr ræðu land-
búnaðarráðherra eru birtir hér
vegim þess, að þeir sýna bet-
ur en nokktið anriað hversu
sera aðalblað flokfcsms, Tíminn,
hefur rekið út af drættinum
hún væri' nægileg til að svara « þessu máli.; Það iná áreiðan-
lega fullyrða. að aldrei hefuí ‘
mokkurt flokksblað fengið jafn
eftirminnilega - ofanigjöf bjá
komi til mála að leggja af stað
með minrii verksmiðju en ÓOCO
tonn 3f hreinu köfnunarefjvi.
En við þetta bætist það, eins
og skiljanlegt er, að eftir því
sem áburðarverksmiðjan éi
stærri, verður hún tiltölulsga
ódýrari læði að stofnkostnaði
og sérstaklega í rekstri. M a.
má benda á, að 7500 tonna
verksmiója notar litlu eða éngh
meira vinnuafi en 2500 toimi
verksmiðjá. Er þegar af þvi
sýnilcgt r.ð stórkostlegur mrn
ur er á rekstri siíkrar verk-
smiðju fytir framleiðsluna eí
hún er starri.
Ég hef látið gera nokkur
áætlunaryfir’it yfir það hva.5
gera mætti ráð fyrir að áburð-
urinn kostn"'I miðað við hir.ar
ýmsu stærðir; að vísu var þá
þegar liorfið frá að reikna út
kostnaðinn tyrir 2500 tonrr-
verksmiðju. En ,ef maður bcr
snman áaú’un um kostnað :t
köfnunarefni framleiddu í 5000
tonna varksmiðju við saraa
framleitt i 7500 tonna verk-
smiðju er munurinn æði mikill.
Áætlun þremenninganna gerir
ráí fyrir að tonn af köfnun-
arefni, sem framleitt er í 5000
tonna verksmiðju verði 1780
kr., en í 7500 tonna verksmiðj-
unni 1410 kr. Fyrir utan það
sjónarmið að fá ódýran áburð,
verðum við einnig a'ð stefna
að þeirri stærð á verksmiðjunni
sem við teljum okkur yfirleitt
viðráðanlega og hentuga. Nú
ráðherra síns eigin flokks. Og
enn fremur mætti birta marga
dálka af umsögnum þeirra sér-
fræðinga er um þetta mál fjöll-
uðu á þessu tímabili, er sýndu
að hugmynd sú er fram kom í
frumv. utanþingsstjómarinnar
1944 var hrein og bein fjar-
stæða. En því fer þó fjarri
að hér séu öll kurl til grafar
komin.
. Það eru einkum tvö atriði
sem vert er að staldra við í
þeim orðum ráðherrans, sem
tilfærð eru hér að framan. Hið
fyrra eru þær upplýsingar að
7500 tonna verksmiðja þurfi
litlu eða engu meira vinnuafl
en 2500 tonna verksmiðja. —
Þetta sýnir hve gífurlegur mun-
ur verður á framleiðslukostn-
aði í stóriðju og smáiðju, ekki
aðeins á þessu sviði, heldur
einnig á öðrum.
En hér skal þó haldið sér
við þetta einstaka atriði. Eng-
inn skyldi halda að hér væri
því marki náð, að lækka fram-
leiðslukostnað með stækkun
verksmiðjunnar, enda kom það
greinilega fram við meðferð
málsins í þinginu. Miklu frem-
ur má benda á það, að verk-
smiðja af þessari stærð, jafn-
vel þótt reiknað sé með há-
marksafköstum, er aðeins verk-
smiðjukríli miðað við verk-
búnaðarráðherra fyrrv. segja
•einriig er það, að tonri af köfn-
unarefni verði 370 kr. ódýrara
úr stærri verksmiðjunni. Þessi
verðmunur nemur nærri ; %
hluta og er sannarlega eftiir-
tektarvert atriði.
Þetta sýnir að þótt ekki sé
litið nema á það eitt, og frá
sjónarmiði bændastéttarinnar,
þá má engan möguleika láta
ónotaðan til að hafa verk-
smiðjuna sem stærsta.
Yfirvofandi rafmagnsskortur
þrátt fyrir nýju Sogs-
virkjunina.
Hitt atriðið sem athyglis-
verðast var í ræðu ráðherrans
var það, að þvi er slegið. föstu,
að nægilégt rafmagn fáist ekki
fyrr en eftir næstu virkjun
Sogains, en hins vegar fullyrt,
áð þegar henni er lokið verði
til - staðar bæði næturorka og
önriJir orka, sem nægi fyrir
verksriiiðjú, er afkasti 7500
tonnum. Við það sé þessi á-
ætlun miðuð. Og ’í þessu ligg-
Ur a. m. 4t. óbein játning á
því að hágkvæmara væri að
hafa vérksitjiðjuna stærri, en
það rié útilókað vegna þcss að
fttfórkán • teýfí' ekki meira.
Er enn rfremur gert svo ráð
fyrir að umrædd virkjun Sogs-
ins • verði fullbúin 1952 og á-
burðarverksmiðjan verði einnig
tilbúin:á því ári. Nú mun Sogs-
virkjunin verða tilbúín síðar á
árinu, en verksmiðjubyggmgin
ekki hafin enn þá. Hafa því
sýnilega verið hér einhverjir
þröskuldar í vegi, sem ekki eru
mjög gerðir að umtalsefni, og
mundi e. t. v. heldur ekki vera
pólitískt hyggilegt af hálfu
þeirra, sem þessum málum
hafa ráðið.
En einmitt þetta atriði um
rafmagnsþörfina og takmörk-
un á stærð vei'ksmiðjunnar í
sambandi við hana á e. t. v.
eftir að verða örlagaríkasti
þáttur þessa máls, og mætti
þd svo fara síðar, að litið yrði
með meiri skilningi á tillögur
þeirra, sem ekki vildu binda
sig við Sogsorkuna eina.
Frumvarpið var flutt i Neðri
deild og Vísað til landbúnaðar-
öefndar þeirrar deildar. Þar
var það tekið til ýtarlegrar at-
hugunar og m. a. leitað frek-
ara álits þeirra sérfræðinga er
fyrr eru nefndir, svo og raf-
orkumálastjóra, Jakobs Gísla-
sonar, og rafmagnsstj., Stein-
gríms Jónssonar.
Sérstaklega gerði minni hluti
nefndarinnar, fulltrúi Sósíal-
istaflokksins, sem vildi hafa
verksmiðjuna stærri, ýtarlegar
fyrirspurnir um orkuþörf og
líklega orkunotkun frá Sog-
inu til annarra nota en á-
burðarverksmiðjunnar.
I svörum Raforkumálaskrif-
stofunnar segir m. a.:
„Raforkumálaskrifstofan tel-
ur mjög varhugavert, ef ekki
með öllu útilokað að reikna
með því að hægt sé að tryggja
10.000 tonna verksmiðju nægi-
legt rafmagn frá nýju Sogs-
virkjuninni án þess að di*aga
úr eðlilegri notkun rafmagns
til annars iðnaðar og heimila. .
.... Raforkumálaskrifstofan
telur lítinn vafa á þvi, aö nægi-
legur markaður verði fyrir allt
rafmagn frá nýju Sogsvirkjun-
inni fljótlega eftir að virkjjiri
neðri fossanna tekur til starfa
án þess að áburðanjerksmiðj-
an taki nokkurn hluta þess“.
Og í svörum rafmagnsstjóra
um það hve mikla megi ætla.
orkugetu Sogsins segir m. a.
„Fyrirspurn 5. Verður mark-
aður fyrir allt rafmagnið frá
nýju Sogsstöðinni þegar hún er
tilbúin án þess áburðarverk-
smiðjan taki nokkuð af því?
Svar;
Vöxtur raforkunotkunar í
Reykjavík var frá fyrsta rekst-
ursári 1922 fram til 1936 með-
an Eiliðaárstöðin var ein 7,5 %■
að meðaltali á ári, sem hvert ár
var hærra en næsta ár á und-
an. Frá 1937, eftir að Sogs-
virkjunin tók til starfa, til
ársloka 1948, hefur vöxturinn
verið að meðaltali nær 25%-
á ári. Meðalvöxtur frá 1922
Framhald á 7. síðu.
Yfir Mosfellsheiði í svarta-
byl og ófærð
Markús á Svartagili komst með hestinn sinn
\ að Tellsenda
,,Ég hef oft verið nær því að drepa mig“, sagði Markús
Jónsson á Svartagili þegar kunningjarnir gamlir og nýir
stöðvuðu hann á Reykjavíkurgötum og þóttust heimta
smiðjubákn þeirra þjoða, sem har|n h,ej-ju Hann kom til Reykjavíkur á sunnudags-
framleiða tilbúinn aburð í stor- ... ., ,,
morgun með snjobilnum.
um stíl.
Og það sem upplýsingar land-
Borgarhliðin lukust upp, og úlfaldalestin
hélt inn í bæinn við lágan bjöíluklið. Inn-
an við hliðið var stanzað.
Varðmenn vörnuðu komumönnum þess að
komast áfram. Það moraði af vörðum,
margir voru hálfberir, þeim hafði enn
ekki auðnazt að auðga sig í þjónustu
emírsins.
Þeir ruddust að lestinni, hnakkrifust og
skiptu fyrirfram ávinningnum.
— Þú ert kominn í blöðin
hvort sem er, viltu segja mér
af ferðinni.
— Það er ekkert að segja.
Ég var á leið til Reykjavíkur,
með hest, lagði af stað um
klukkan ellefu frá Kárastöð-
um. Það var sæmilega gott veð-
ur þegar ég fór af stað en þeg-
ar komið var út af Heiðarbæ
tók við slyddubylur og fór smá
versnandi. Oti á heiðinni sást
ekkert fyrir veginum og færð-
in versnaði. Ég hélt þó áfram
upp á háheiðina en þá fór klár-
inn að liggja svo í að ég var
smeykur um að ég kynni að
festa hann, ég var sjálfnr orð-
inn gegndrepa og sá ekkert frá
mér. Ég ákvað þá að ná til
næsta bæjar, Fellsenda, kom
þangað klultkan hálf f jögur og
settist áð.
Á Fellsenda er ekki sími svo
ég gat ekki gert vart við mig.
En fólkið á Kárastöðum óttað-
ist að ég hefði ekki náð til
byggða. Um miðnætti sat ég í
sóma og yfirlæti á Fellscnda ér
birti heldur skyndilega á glugg-
um, þar var Guðmuridur Jón-
asson kominn á snjóbílnum að-
leita að mér. Ég fékk prýðileg-
ar viðtökur á Fellsenda, það
var búið að þurrka öll mín föt
svo ég notaði mér ferðina í
Framkald á 7. síðu-
Yfirlýsing
Tveir dáindismenn, þeir Hall-
dór Þorsteinssori og Vilhjálmur
S: Vilhjálmsson hafa nýlega
sent mér kveöjur útaf jólaleik-
riti Þjóðleikhússins.
Þessum ágætismönnum hef
ég því einu til að svara aff
skrif þeirra eru byggð á mis-
skilningi eða röngum upplýs-
ingum. Ég hef aldrei lofað
Þjóðleikhússtjóra neinu sem ég
hefi ekki fyllilega staðið við.
Allar dylgjur í minn garð um
það gagnstæða eru gripnar úr
lausu Jofti.
Reykjavík 21. jan. 1952. ,
, .-ri'r .IÁrus Pálsson.