Þjóðviljinn - 27.01.1952, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 27.01.1952, Blaðsíða 3
Sunnudagur 27. janúar 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3 Hrímnætur Jakob Thorarensen er ætt- aður norðan úr Húnaþingi, og |k> liendur hans hafi lengi feng- izt við trésmíði í höfuðstað landsins hefur hjarta hans jafnan dvalizt í sveit þar sem fornar dygðir eiga sór athvarf. Hann er eitt af eftirlætisskáld- um þess sveitafólks sem hvor'o' sér yfir fjöllin né gegnum þau, ög þykir lognið tryggast veður í dalnum. Jakob Thorarensen hafði marga góða skáldkosti. Honum var sýnt um mál op íkveðandi: stuðlaði rösklega. komst oft afbragðsvel að orði setti slitin orð 1 fersk sam- lOTid, var þvínær aldrei væminn né vílinn, stundum skemmtileg- ur; og launfyndinn á menntaða vlsu. I hugsunarhætti var hann alþýðlegur, upp á gamlan móð: og honum leiddist merglausf niálfar. Kveðskapur hans var stundum markvís með þeim hætti að þegar smalamenn ráku fé á beit, eða fjósamenn gáfu kúnum, þá voru þeir vísir til að raula fyrir munnj sér vísubrot eins og þetta; Örðugt gekk bönda að hrista heyið. — / Hift fær hann hvorki rnæit né vegið, / gatið, sem hjóst á hjirkapsfleyið. Og þó er þettn enginn söngliáttur. En kannski óskuðú ýmsir sér í spor Skrattakolls. >Nú er Jakob Thorareruen hniginn á efri ár. En fvrir jólin kpm út áttunda kvæðabck hans. Eins og fyrri bækur hans hpitir hún heiðu nafni og kyrru, ifrímnætur, en að öðru ievti sýnist skáidj voru allmjög gengið. Efnislega rekur hann enn fornar slóðir, en broddur- iim er brotinn af hæðninni, fyudhih er tilþrifalaus, það er einhver farinn að sjúga merg- inn úr málinu, kveðandin man fífii sinn fegri. Litum til dæmis í fyrsta erindi bókarinnar: .....ég sala þinna sofið hef / við silkivef.“ Þetta er erfið orðaröð. I næsta erindi stend- ur: Rétt ýra á hár mitt agn- arlögg / fékk óttudögg“. En þetta verður tekið þannig saman: Óttudögg fékk ýra á hár mitt rétt ágnarlögg. Orða- röðin er fyrir neðan margar hellur, málfarið bæklað: rétt agnarlögg; fékk ýra. Kvæðið um Þórð kakala hefst á þessum Ijóðlínum: „Hann Þórður, með lcakala krækt- an við nafnið, / var kapp- inn einn snarpasti á Sturlunga- öld.“ Allur stíllinn á þessu upp- h-afi, og kvæðinu síðan, er hæfi- legur meðalhagyrðingi sem allt í einu fær ómótstæðilega löng- un til að færast eitthvað meira í fang en ferskeytlur um veðr- ið og heyskapinn. Þannig ma:tti halda áfram alllengi, en_ þess gerist ekki þörf. Því s’ial heldur ekk: gle\mt að harðvítugu orðfæri bregður fyrir, í leiftrum; víst er heppilega kveðið á stöku stað. Sumstaðar bryddir á gam- alli glettni, við alvarlegan und- irtón, eins og til dæmis í kvæð- unum Forkólfur og Mikill mun- ur. Öðru hvom strýkur manni ferskur vind.blær um vanga, af héilbrigðri hugsun, náttúrlegu viðhorfi. En hvort sém rætt er um Hrímnætur lengur eða skemur, þá stértdur það að! lít- inn skáldskao geyma þær.^Það' eru norðurljós og stjöraur á kápusíðu, en inni í bókinni er lítil biila, fátæk list. Höfundur ihennar er í tvennum skilningi lmiginn á efri ár. B. B. Sorg sem lirir Um aldarskeið hafa íslend- ingar haft það fyrir satt að Guðný frá KJömbrvjm hafi dáið af harmi. Málið má telj- ast upplýst að fuliu. Hún var fríð og gáfuð prests- dóttir í Norðurlandi. Ung gafst hún mikilsháttar menntamanni. Þau hófu. fátæklegan búskap á óþekktri jörð, og bjuggu við fámenni. Tvö fyrstu börn henn- ar. lifðu aðeins sitt árið hvort. Hinu þriðja var komið í fóstur, svo móðirin , gæti gengið út til 'heyvinnu“. Eftir átta ára sam- vistir skildi leiðir þeirra. hjóna. Hraktist hún þá burt af bæ sínum, en fjórða barni hennar var þá einnig komið til fósturs. Sjálf fluttist hún á afskekkt- an stað með systur sinni, að öðru leyti einmana og vegalaus. Hálfu ári síðar var hún dáin, og enginn vissi til þess að hún gengi með annáð mein en sorg- ina. í fornum sögum er það al- gengt banamein. Nú er löngu hætt að viðurkenna harm sem dánarorsök. Ef til vill rekur Guðný frá. Rlömbrum þá löngu lest á þessu landi, En hún mun iíka vera elzt ís’enzkra ská’d- kvenna er skráðar hafa vorið fyrir heilli bók. í þessum heimshluta er ljóðið oftast ná- :-,kylt sorginni. En það er alveg sérstök ástæða til að minn- ast á harm þegar getið er ’jóða Guðnýjar frá K’ömbrum. Því skáldfrægð hennar á fyrstu rót sína í harmsögulegum örlögum hennar, orðstír hennar er ris- inn af treganum sem hún bar. Ef jjóð Guðnýjar frá Klömbr- um stæðu ein sér, án stuðn- ings af sögu og örlögum höf- undar síns. þá yrði þeim tæp- lega mikil athygli veitt. Flest okkar hafa fremur lítið yndi ef þeim kvæðum sem ort voru hér á lnndi fyrir daga og bvlt- ingu Jónasar Hallgrímssonar i.g félaga hans. Guðný frá Kiömbrum dó um svipað leyti og fyrsta hefti Fjölnis barst til landsins. Ljó'ðstíll hennar er af eldri toga spunninn. Hún rimar saman i og e eiris og mikill siður var forðum. Hún etur stuðlum sínum út í grimmilegt stríð við eðlilega lirynjandi: þar til að leyfi loks nam fá / líf dauðinn þér að taka frá. — Þegar ég horfi þau á klæði, / þitt sem elskaða ve’mdi hold. Þetta eru gallar sern við brosum að hjá gömlu skáldunum, sjálfsagt rr.t'ð réttu; en úthúðum þeim ungu fyrir þá, einnig með réttu. í lj'ði sínu talar Guðný frá Klömbrum þráðbeint úr hjarta sínu. án þeirra listrænu um- svifa sem okkur nútímafólki falla svo vel í geð. Hvorugt er að visu skilyrðis’aus kostur, livorugt óhjákvæmilegur galli. Það er spurning um stíl og öld Og þegar við að lokum höfum sigrazt á þeim farartálríiúm báðum. þá getum við líka met- iö Guðnýjarkver með nokkrum sanni. Vissulega glampar viða á tæran skáldskap í þessum ljóðum. Það heyrist í þeim súgur af frjálsu hugarf’ugi. Þessi unga kona rær oft undir- tökum á móðurmali sínu. Frá ljóði henna.r andar mikilli ein- lægni, hugsun hennar er vammi firrð. Og var það ekki nokkur sjálfræðisraun konu á þessum tíma að leita hjarta sínu líknar í ljóði. Þegar öll kurl koma til grafar — er herini þá ekki löngum talið sæmi- legast að bera harm sinr. í hljóði. Ritdómar fæðast feigir. Gagn- rýni skrifar sig til gleymsku Ljóð Guðnýjar frá Klömbrum hlíta ekki lögmálum listaverks í minningu okkar. Þau lifa meðan harmur hennar finnur bergmál í íslenzku hjarta. B. B. Oslóarsýningunni í fyrra og fékk þar hina frábærustu dóma. Sýningin er haldin á vegum Listvinasalarins (inng. frá Mímisvegi) og lýkur henni í kvöld klukkan 22. — SKAK Ritstjóri: Guðmundur Amlaugsson SKÁKÞING I ÞtZKALANDI Sýningu Sigurjóns Ólafssonar i Lisfvinasalnum lýkur i kvöíd Þýzkir skákmenn virðast vera að sameinast, því að í nóv. fór fram skákþing- Þýzkalands með þátttöku bæði úr austri og vestri, Voru þátttakendur alls 22, en þó vantaði þarna nokkra af kunn- ustu skákmeisturum Þjóðverja, t. d, Unzicker og BoROljuboff, Leiki- ar fóru þannÍK, að ’.inpur skák- maður frá. Berlín, Hudolf Teschn- er áð nafni, bar sigtir af hólmi og hlaut 15 vinninga. Teschner er ritstjóri þýzka skákblaðsins Deutsche Schach^æitung. önnúr verðlaun hlaut Pfeiffer með 14 vinn., þriðju Jágér með 13, en‘ síðan komu jafnir: Lehmann, Ki- eninger, Schuster, Schmid og Gilg. Að skákþinginu loknu tefldu Þjóð- verjarnir við tíu manna landslið Hollendinga. Einni skák varð lok- ið, en allar iikur eru taldar á þvi, að þessum kappleik ljúki í jafntefli. Á fyrsta borði vann Euwe Unzicker 2:0, á öðru borði vann Teschner Donner 1M>:M:. Þýzkalandsmeistarinn nýi er sagður tefla af dirfsku og bjart- sýni, en ég hefi ekki séð neina af skákum hans enn. Hins vegar er hér skák, sem sýnir, að sumir þeirra er neðar standa á listanum, kunna líka að neyta þeirra færa sem gefast. Tröger — Eisinger 1 d2—d4 Bg8—f6 2 Kgl—f3 e7—e6 3 c2—c4 b7—bH 4 Bbl—c3 Bc8—b7 5 Ddl—c2 Bf8—b4 Baráttan stendur um e4, svarti tekst að koma í veg fyrir e2—c4. Svartur er ekki hræddur um peðin á d5 og c5, er mundu verða einangruð frá hinum peðunum, ef hvítur léki d4xc5, enda stend- ur hann svo vel að vigi, að hann þarf ekki að óttast um þau. Engu að síður væri það sennilega bezta leið hvíts. 10 a2—aS Bb4xc3 11 Bd2xe3 c5—c4! 12 Bd3—eii b6—bð 13 a3—a4 Hvitur ætti að treysta varnir sínar með hrókum áður en hann leggur til atlögu. 13 — —— s"—uit 14 b2—b3 Kb8—c6 15 b3xc4 d5xc4 Nú var varia gott að hróka vegna b5—b4 ög c4—c3. 16 Hal—bl — — Hvítur liyggst koma i veg fyrir b5—b4 en það tekst ekki. Ti! greina komu peðakaup, hróka- kaup og síðan hrókun, en þá kemur fram afar tvíeggjuð staða. 16 — — b5—b4! Peðið kemur samt! Nú strandar Bxb4 á Rxb4. Hxb4 Da5, Dd2, c4—c3! og vinnur. 17 B3—al B.c6—a5 18 HblxM Bb7—e4 19 Dc2—dl BÍ6—d5 Eyrir peðið sem hann )ét hefur svartur komið léttmönnum sínum í ágæta aðstöðu svo að hvítur er nú kominn í vandræði með hrók sinn. Hann ætlar að sleppa ú.r þeim með þvi að láta skiptamun en svartur finnur miklu fallegri og fljótvirkari vinningsleið. 20 KfS—d2 Be4xg2! 21 Hhl—gl Kd5xe3! Hvert höggið rekur annað. Hvít- ur má ekki drepa vegna máts. 22 Ddl—cl Dd8—h4 23 d4—d5 Hf8—e8 24 Dcl—c3 f7—f6 25 Hb4—1)6 KeSxd5 26 Dc3xa5 Dh4—h5 27 Kd2—e4 He8xe4 28 Hb6—b2 Ha8—e8 29 Hglxg2 He4xe2f 30 Kel—fl He2xb2 Hvítur gafst upp. Samkeppnin Sjötta þraut keppninnar er fal- legt dæmi um það, sem getur lejmzt í taflstöðu, þótt ekki séu nema fáir menn eftir á borðinu. ABCDEFGH Hvítur á að máta í þriðja leik. Sendið tvo fyrstu leikina í öll- um afbrigðum. Fyrii' þetta dæmi eru veitt þrjú stig. Fyrir fjórða og fimmta dæmið eru veitt þrjú og tvö stig. Fyrstu sex þraut- irnar veita samtals 16 stig. Nú er kominn tími til þess að senda blaðinu lausnirnar á þess- um sex þrautum. Ritið utan á til afgreiðslu Þjóðviljans og merkið umslagið skákdá’kinum. Eins og áður er getið, eru verðlaun þess er fyrstur kemst upp í 25 stig, skákbók. og samslconar verðlaun verða veitt þeim, er fyrstur nær 50 stigum o. s. frv. Þeir, sem verð- laun hljóta falla niður í núll og er þvi engan veginn von’aust að spreyta sig á lausnur.um, þótt menn séu engir garpar. Happdrætti Skáksambandsins Sjaldan hefur verið hljóðara um happdrætti hér á iandi en það sem nú stendur yfir hjá Skáksam- bandi Islands. Engar bumbur hafa verið barðar á vegum þess, eng- ar stórfenglegar gluggasýningar hafa freistað manna, elski hafa neinar tælandi yngismeyjar setið FromhaJd á 7. síOu. 6 Bcl—d2 7 c2—e3 8 c4xd5 9 Bfl—d3 0—0 d7—d5 eSxd5 c7—c5 Bósberg G. Smedal: Vítaspyrna Eg þreyttl lengi knattleik við sifjalið Satans, og séð hefur enginn þvíl.kan djöflagang. Eg varðist einn á vallarhelmingi mímm\ með vindstöðu beint I fang. En uppliiaupum þelrrá ég varðist þó vonum lengur, og vlst fengu djöfiarnir 'frá mér hættuleg skot. Að iokum varð ég í nauðvörn að neyta hnefans, sem náttúrlega var brot. — En drottinn var sjálfux dóniari í þessum leik. Þó dómarar hat'i yfirleitt nóg með sig, var llði svo ranglega skipt og mín vigstaða veik, að ég vonaði hann mimdl sjá gegniun fingur við mig. Hendi! kallaði drottinn og dæmdi þeim aukaspark. Og djöfulliim skoraði mark.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.