Þjóðviljinn - 02.02.1952, Blaðsíða 3

iN MEMOUIAM
Yfir vöggu Sveins Björns-
sonar gnauðuðu mililir storm-
ar íslenzks stjórnmálalífs. Fað-
ir hans, Björn Jónsson ritstjóri
ísafoldar,. var einn umsvifa-
mesti bardagamaður íslenzkra
stjórnmála um sína daga, og
hóf blaðamennskuferil sinn
1874, sama árið og alþingi fékk
löggjafarvald. Sveinn sonur
hans fæddist um það leyti, er
baráttan hófst fyrir islenzkri
heimastjórn. Hann varð stúd-
ent aldamótaárið og lauk em-
bættisprófi í lögum við Hafnar-
háskóla þegar öldur sjálfstæð-
isbaráttunnar risu hæst. Þegar
ísland var viðurkennt sjálf-
stætt ríki 1918 og æ&sta dóms-
valdið var aftur flutt inn í
iandið, varð Sveinn Björnsson
fyrsti starfandi málafærslu-
maður við Hæstarétt. Tveimur
árum eftir sambandslagasátt-
málann varð Sveinn Björnsson
fyrsti sendiherra Islands i
Kaupmannahöfn, og hafði því
forustu um skipulagningu ís-
ienzkrar utanríkisþjónustu.
Tveimur áratugum síðar hvarf
hann aftur heim til íslands
og var gerður ríkisstjóri, er
konungur vor, Krístján X..
fékk ekki gegnt störfum þjóð-
höfðingja þessa lands vegna
liernáms Danmerkur. Hinn 17
júni 1944 var Sveinn Björns-
son kjörinn forseti hins is-
lenzka lýðveldis, og skipaði
hann þann sess til dauðadags
Sveinn Bjömsson var alda-
mótanna barn liðsinaður hinnar
bjartsýnu kynslóðar, sem fékk
leyst ‘hina löngu deilu við
Dani. Þessi kynsióð kom einnig
í atvinnuiegum efnum fótum
undir þáð Island, sem vér
þekkjum í dag. Sveinn Bjöms-
son starfaði að samtökum
ýmsum og stofnunum, er hin
íslenzka aldamótakj'nslóð ýtti
úr vör og voru snar þáttur í
efnahagslegri sjálfstæðisbar-
áttu þjóðarinnar. Fram á
annan áratug þessarar aldar
var Island einangrað og veg-
laust land, og því var það eng-
in tilviljun, að Sveinn Bjöms-
son léti samgöngumál þjóðar-
innar á öllum sviðum mikið til
sín taka. Starfs hans í þeim
efnum mun lengi verða minnzt.
En það átti ekki fyrir honum
að liggjá að sinna íslenzkum
innanlandsmálum til langframa.
Þótt hann um stund tæki all-
mikinn þátt í stjórnmálabar-
áttu landsins og ætti sæti bæði
á alþingi og í bæjarstjórn
Reykjavíkur, þá mun hann að
skapgerð allri hafa veríð frem-
ur frábitinn daglegum pólitísk-
um erli, dægurþrasinu, sem
fæddir stjómmálamenn hafa
hið mesta yndi af. En hann
var ekki fæddur pólitískur
slagsmálamaður. Því varð það
bæði gifta hans og íslands, að
honum gafst kostur á að starfa
fyrir hið unga íslenzka ríki á
þeim vettvangi, er átti betur
við skap hans en reykvísk
stjómmál. Fyrir margra hluta
sakir var Sveinn Björnsson til-
valinn sendiherra. Virðuleg
framkoma og persónuleg ljúf-
mennska öfluðu honum vin-
sælda og vöktu traust á hon-
um hjá háum sem lágum. Á
Hafnarárum mínum kynntist
ég Sveini Bjömssyni. Við
Hafnarstúdentar heyrðum und-
ir íslenzk „utanríkismál“ á
þeim árum.og þá eins og jafnan
áður og síðar, vom fjármál
okkar stúdentanna hið eilífa
vandræðamál á þeim vettvangi.
Þegar fjármál okkar voru sér-
staklega vandleyst var það
jafnan viðkvæðið: Þá verður
að fara. í Svein! Og það var
oft „farið i Svein“. Ég minnist
þess ekki, að hann hafi ekki
leyst úr vanda okkar stúdent-
anna, og hann gerði það jafn-
an á svo ljúfmannlegan hátt,
Forseti Islands setur fyrsta listamannaþing á Islandi í hátíða-
að ekki kom við okkar fín-
gerðari akademísku taugar.
Kona hans, frú Georgia
Björnsson, var honum samhent-
ur lífsförunautur, er átti sinn
mikla þátt í að marka embætti
hans, sendiherrastarf hans
jafnt sem forsetatignina, blæ
alúðar og látleysi.
Embættisframi Sveins Bjöms-
sonar var mjög fastbundinn
þróun hins íslenzka sjálfstæð-
ismáls. Þegar að því kom, að
Island skyldi velja sér innlend-
an þjóðhöfðingja, var það tæp-
ast álitamál, að Sveinn Björns-
son yrði fyrir valinu. Jafn-
vel þeir, sem af sérstökum á-
stæðurn vildu ekki greiða hon-
um atkvæði, vom á einu máli
um, að hann væri lieppilegast-
ur til að skipa öndvegissess-
inn í hinu íslenzka lýðveldi,
svo sem högum var háttað.
Hjá fámennum þjóðum vill það
oft við breima, að hinn póli-
tíski ofsi er í öfugu hlutfalli
við mannfjöldann. Pólitíkin
hleypur í alla hluti, jafnvel
hina ólíklegustu. Þá er oft
heppilegt að til sé einhver frið-
aður blettur í þjóðf&laginu, þar
sem sandstormar stjórnmál-
anna fá ekki að geisa. For-
setaembættið varð slíkur reitur
á fyrstu ámm íslenzka lýðveld-
isins. Sveinn Björnsson var sá
Islendingur okkar daga, sem
flestir landsmenn, úr öllum
stéttum og flokkum, gátu sætt
sig við að hafa að þjóðhöfð-
ingja, án þess að lagt yrði til
kosningabaráttu um embættið.
Á því er enginn vafi, að ís-
lenzka lýðveldinu var mikill
hagur að þeim friði og kyrrð,
sem persóna Sveins Björnsson-
ar fékk skapað um hið æðsta
embætti landsins. Vegna
persónulegra og pólitiskra
mannkosta sinna gat Sveinn
Bjömsson skipað þennan sess
með þeim hætti, sem fáum nú-
lifandi Islendingum var gefinn.
Og þvi ríkir í dag harmur i
landi þegar hinn fyrsti íslenzki
þjóðhöfðingi er kvaddur í
hinzta sinn.
Sverrir Kristjánsson.
Forseti Islands leggur blómsveig við minnismerki Jóns
Signrðssonar 17. júní.
Forseti Islands á Snorraháííðinni í Reykholti, ásamt Ólafi
konungsefni Norðmanna.
Forseti Islands á sjóminjasýningunni í Listamannaskálanum. Til vinstri Áki Jakobsson, þá-
sal Háskóla Islands. Til hægri I)a\ið Stefánsson forsetj þingsins
' * ■ 1 . \
verandi at\'iniiumálaráðherra.