Þjóðviljinn - 06.02.1952, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 6. febrúar 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
US SIGURHJARTARSON FIMMTUGUR
megi atgerfi hans og forusta
endast íslenzkri alþýðu enn
um langan aidur til gæfu og
gengis.
Eining alþýðunnar er það afl
sem flutt getur fjöll og fært
vinnandi stéttunum sigur í lífs-
baráttu þeirra. Eining íslenzkra
sósialista í einum flokki, Sam-
einingarflokki alþýðunnar —
Sósíalistaflokknum,. er trygg-
ingin fyrir því að afli alþýð-
unnar verði beitt til þess að
gera hana frjálsa. Styrkleik-
ur þeirrar einingar er fyrirheit-
ið um að sú stund sé ekki
fjarri að auðyaldi og afturhaldi
Islands takist ekki lengur að
leiða atvinnuleysi og neýð inn
á alþýðuheimili Islands.
Það að eining íslenzkra sósí-
alista í einum flokki, Sósíal-
istaflokknum, var sköpuð og
stóðst fyrstu eldraunina, hin
harðvitugu áhlaup þjóðstjórn-
arafturhajdsins þríeina 1939
til ’41 — langsamlega vægðar-
lausustu ofsóknir, sem auð-
vald þessa lands enn hefur háð
gegn verkalýðshreyfingunni og
flokki hennar, það er framar
öllum öðrum einum manni að
þakka: Sigfúsi Sigurhjartar-
syni, varaformanni flokksins.
Ungur og ósamstæður var
flokkur vor, er ofsóknaralda
innlends og erlends afturhalds
reið yfir, gerningahríð Finna-
galdurs og gerðardóms, blað-
bann og brottflutningar. Stælt-
ur, samtaka og fjaðurmagnað-
ur kom flokkurinn út úr þeirri
hríð. Aldrei fær íslenzk alþýða
ofþakkaö Sigfúsi Sigurhjartar-
syni atorkuna, hugrekkið, hina
óbilandi tryggð við málstað
fólksins, sem hún sá þá fyrst
og skýrast, er mest á reyndi,
og hefur fengið að njóta í svo
ríkum mæli síðan.
Á þeirri einingu og afli Sósí-
alistaflokksins, er skapaðist og
þroskaðist í hinum sögulegu
átökum við þjóðstjórnaraftur-
haldið, byggðust sigrarnir
miklu 1942 og allar þær miklu
uipbætur á kjörum alþýðu, er
þarmeð voru knúðar fram.
Þegar Sigfús Sigurhjartar-
son í dag er fimmtugur, þakk-
ar því flokkur hans og öll ís-
lenzk alþýða, sem notið hefur
ávaxtanna af forustu hans,
honum allt hans mikla starf
og heila hug. Það hefur aldrei
staðið á honum að hætta stöðu
cg heilsu, frelsi og lífi fyrir
þá hugsjón, sem hann hefur
helgað líf sitH r frelsi alþýðunn-
ar, sósíalismann.
Það er hverjum manni gæfa
að eignast í lífinu slíkan fé-
laga og vin, sem Sigfús Sigur-
hjartarson er.
Hann hafði starfað í Alþýðu-
flokknum um tiu ára skeið,
þegar við vorum báðir settir
ritstjórar Þjóðviljans við sam-
einingu vinstra arms Alþýðu-
flokksins og Kommúnistaflokks-
ins. Hárbeitt ádeila hans og sú
ótrúlega atorka, sem hann býr
yfir, nutu sín þá í hinum sí-
harðnandi átökum við innlent
og erlent afturhald, unz brezka
hervaldinu þótti tími til kom-
inn að kæfa rödd Þjóðviljans.
Saman vorum við fluttir út
og saman dvöldum við í fanga-
vistinni.
Furðulegt fannst mér þá að
upplifa hvernig hinn harð-
skeytti ádeilumaður og sístarf-
andi atorkumaður kom allt í
einu fram sem gagnmenntaður
grasafræðingur. — sem ætt-
færði hvert strá og blóm. með-
an enn var hægt að fá að vera
úti og athuga grösin milli þess
sem askan breiddist yfir þau
úr brununum í borginni, — og
sem stóískur heimspekingur,
er tók með ró og húmori
hverju sem að höndum bar,
og lét sem hertekinn fangi
ekki undir höfuð leggjast a'ð
gera úr fangelsinu ráðstafan-
ir til að framlengja víxil á rétt-
um degi úti á íslandi, sjálft
brezka heimsveldið skyldi ekki
fá hallað orðheldni hans með
ofbeldi sínu. Og enn man ég
hve kankvís Sigfús var, er
hann sýndi okkur „hnífapörin"
sín úr Brixton-fangelsinu, er
honum hafði tekizt að „riappa“
með sem minjagripi og myndir
eru birtar af í „Virkinu í
norðri“, — nokkurt herfang
höfðum við þarmeð tekið á
. móti og ofurlítið náð okkur
niðri á Bretanum.
Saman vorum við fluttir heim
og eftir hina miklu sigra verka-
lýðshreyfingarinnar og Sósíal-
istaflokksins 1942 hlóðust nú
á Sigfús þau óþrjótandi og á-
byrgðarmiklu störf i þágu al-
mennings, sem að lokum á síð-
asta ári höfðu nær brotið
heilsu hans.
Þingmennskan, bæjarstjómar-
og bæjarráðsstarfið, ásamt hinu
mikia verki hans í skólamálum,
samvinnumálum og trygginga-
málum o. fl. o. fl. — allt hlóðst
þetta nú á hans herðar og á
öllum sviðunum var hann hinn
afkastamikli, raunhæfi stjórn-
málamaður, sem þrauthugsaði
hvert mál og markaði stefnur
í því. Fyrir hvern sem þekk-
ir hvílíkur erill fylgir slikum
störfum á landi voru, ekki sízt
er svo vinsælir menn sem Sig-
fús eiga í hlut, er hvers manns
vandræði vilja leysa, er hægt
að gera sér í hugarlund hví-
líks starfs þau kröfðust.
Og þó var aðalstarf Sigfús-
ar eftir: Ritstjórn Þjóðviljans
ásamt þrotlausu flokksstarfi,
er eitt saman hefði verið nóg
fyrir meðalmann að atorku.
Aldrei færðist Sigfús undan
að leggja á sig hin þreytandi
fundarstörf fyrir flokkinn og
oft hef ég undrazt þann kraft
er gerði honum mögulegt að
rækja þau svo vel, er hann
hefur gert. Hæfileikar hans eru
í réttu hlutfalli við ósérhlifn-
ina.
Island á marga góða ra'ðu-
menn í öllum flokkum, en eng-
an veit ég leika það eftir, sem
Sigf ús Sigurh jartarson gerir:
Að flytja, jafnt stuttar s?m
langar, ræður án blaða og
minnisatriða, en samt svo rr.eitl-
aðar rökréttri hugsun hins
þjálfáða stærðfræðings og
stjómmálamanns að líkast er
sem þrauthugsaðar væru og
niðurskrifaðar í næði, — en
oft vissi ég hann aðeins hafa
nokkrar mínútur eða stundar-
fjórðung til að íhuga efnið.
En ætíð er samband hans við
fólkið svo nái'ð, að ræðan er
sem töluð út úr hjarta þess
Og það er ekki Reykjavik
ein, sem notið hefur þessara
starfa hans og snilldar. Kg
þekki engan vérkalýðsleiðtoga
lands vors, nema ef vera skyldi
Jón Rafnsson á yngri árum,
sem lagt hefur svo land undir
fót til þess að flytja alþýðu
boðskapinn um samtakamátt
hennar og sögulegt frelsishlut-
verk — sem Sigfús hefur gert.
Hvort sem hann hefur fariö
Vestf jarðaf jallgarða fótgang-
andi eða á árabátum milli Aust-
fjarðanna, allstaðar var erind-
ið hið sama: hefja snauða al-
þýðu þessa lands til baráttu
fyrir rétti sínum í krafti sam-
heldni sinnar og órofa bræðra-
lags. Fáir eru þeir staðir, þar
sem hann ekki hefur markað
spor, vakið fólkið til viðnáms
árásum auðvalds og afturhalds
e’ða eggjað það til sóknar. Þess
vegna á hann lika vini á al-
þýðuheimilum um allt ísland,
sem hugsa til hans í dag h!ýj-
um huga, einmitt nú þegar
i'ánsliönd íslenzkrar einokunar-
klíku og amerískrar yfirdrori.n-
unar er að svipta alþýðuheimii-
in því atvinnuöryggi og lífsaf-
komu, sem Sigfús vann s\o
ósleitilega að að skapa þeim.
„Minna reynir styrk hins sterka
stæltur dauði og þynnikrans
heidur en margra ára æfi
eydd í stríð við hjátrú lands,
róg og iiivild"
— segir Stephan G. Stephans-
son af mikilli og djúpri speki
og lífsreynslu í kvæði um einn
brautryðjanda amerískrar al-
þýðu.
Á fáum foringjum flokks
vors hefur níð og rógur ofstæk-
fyllstu andstæðinganna dur.ið
svo látlaust sem á Sigfúsi. Þeir
hafa kunnað að meta hann á
sinn hátt ekki síður en við.
En ekkert, hvorki árásir
andstæðinga né þrotlaust starf
fyrir flokkinn og hreyfinguna,
hafa megnað að buga andlegt
atgerfi Sigfúsar. 1 einni af
þeim fáu ræðum hans, sem við
eigum til skrifaðar, af því hún
var tekin upp á stálþráð, —
ræðunni. sem hann hélt á úti-
íundinum i Lækjargötunni 16.
maí í fyrra, — stendur hann
á hátindi ræðusnilldar sinnar.
Þáð er unun að lesa þessar
stuttu, meitluðu, stílföstu setn-
ir.gar, samdar um leið og þeer
eru talaðar:
„Ég ]ít aftur í timann um
hundrað ára. bil. Lækurinn lið-1
ast frá tjörn til sjávar. Húsiu,
sem við stöndum við, eru ekki
til. Grænt sefið grær á bökk-
um lækjarins. Menntaskólinn
gnæfir í allri sinni látlausu
fegurð uppi í brekkunni, og
litlu norðar stendur lágreist,
fangahús, stjórnarráð nút'ma
íslands. Neían við Menntaskól-
ann er lítil trábrú yfir læk'.nn,
bkólabrúin, þar stendur her
manns, grár fýrir járnum. Uppi
í litla salnum í norðurenda
skólans- ■ sitja íslendingar á
þingi. Islendingar, sem krefjas':
íéttar síns úr he.ndi erlendrar
þjóðar“.
Og í þessa stílhreinu umgjörð
meitlar hann myndina af þjóð-
fundinum og snýr sér síðan til
þjóðar sinnar, þrunginn þeiin
krafti, sem erfð Islands gcfur
hverjum sem á' hana í sann-
leika og spyr:
„Og ég spyr ykkur — hvort
þetta ofurefli, sem íslenzk al-
þýða, Islendingar allir eiga að
mæta í dag, sé meira því
sem Islendingar áttu að mæta
á Skólabrúnni fyrir hundrað
árum. Og ég spyr: Erum vér.
erum vér ættlerar sem ekki
getum staðið í þeim sporum,
sem þjóðin stóð í fyrir hundrað
árum? Erum vér ekki tilbúnir
að taka. upp baráttuna og mót-
mæla? Taka upp barúttú allrar
alþýðu, taka upp baráttu allrar
þjóðarinnar gegn erlendu auð-
valdi og kúgunarvaldi? Sá hinn
mikli Islendingur, íslendingur-
inn sem mælti hin frægu orð,
„Vór mótmælum“, hann ritar
á sinn skjöld: „Eigi að víkja“.
Eru þeir til m-eðal vor í dag,
sem vilja vík.ja? Ég segi ykkur,
að hver sá, sem víkur, hann
svíkur. Hann. er svikari við
þjóð sína, menningu hennar,
sjálfan sig. Allir, allir undan-
tekningarlaust, eigum vér að
mótmæla, mótmæla erlendri
kúgun, mótmæla innlendum lög-
brotuni, mótmæla því auðvaldi,
sem býður alþýðu manna áþján,
kúgun og hungur. Mótmælum
allir sem einn! Vér mótmælum
allir!“
•Ég man aldrei eftir Sigfúsi
áræðnari, raunsærri og ein-
beittari en einmitt í þesium
hörðu átökum síðustu ára í
þjóðfrelsisbaráttu vorri, sam-
lagaðri hagsmunabaráttu al-
þýðunnar.
En líkamsstyrkurinn var tek-
inn að bila eftir hið þrotlausa
ósérhlífna áratuga starf. I sum-
ar var svo komið að hann
gat vart gengið, nema með
miklum hvíldum, og varð að
lokuni að leggjast á Lands-
spítalann. Og þaðan fór hann á
sjúkrahúS nálægt Moskva, þar
sem hann hefur nú fengið all-
mikinn bata. og siðan hvílt sig
um tíma suður á Krim.
Og nú er von á honum heim
i þsssum mánuíi. Flokkur hans
og öll alþýða íslands, sem nú_
hevr lífsbaráttuna harðar en
nokkru sinni síðasta áratuginn,
fagnar heimkomu hans af
hjarta um leið og hún óskar
honum allrar hamingju í til-
efni þessa dags, og þakkar
honum allt hans mikla starf í
þeirri einlægu von að með hóf-
samri beitingu starfsorku hans
Sigfús bað um það að ekki
væri verið að „gera neitt út
af“ afmæli sínu, — en ekki
cinu sinni í því hefur flokkur-
inn hans getað hlíft honum,
frekar en öðru. En það er 'ekki
af hlífðarleysi, heldur hinu:
Við erum stoltir af að eiga
hann fyrir félaga og forustu-
ínann og við erum almennt svo
dulir, ís.lendingar, og þökkum
svo lítt í lifanda lífi það starf,
sem beztu synir lands vors
láta þjóðinni í té, að við viljum
ekki sleppa þessu tækifæri, til
þess að fá einu sinni áð segja
góðum vini og samherja hvað
okkur og öllum fjöldanum
af alþýðufólki íslands býr í
brjósti.
__•___
Sigfús er ekki hér á landi
i dag. Líklega dvelur hann í
Osló hjá dætrum sínum, í friði
fyrir blaðagreinum og öllu af-
mælishnjaski. En hugur vor
leitar í dag til heimilis hans
hér, hans ágætu konu og trú-
fasta förunauts í langri og
oft mjög erfiðri baráttu, frú
Sigríðar Stefánsdóttur og sonar
þeirra Stefáns. Verkalýðslireyf-
ingin hyggst oft lítt fyrir, er
hún krefst heimilisföðurins
kvöld eftir kvöld til starfa í
þjónustu málefnisins, auk hinn-
ar daglöngu vinnu. Því skal
þökkunum til hans eigi síður
beint til heimilis hans í dag
samhli'ða hamingjuóskunum og
þeirri þó ánægjulegastri að
geta samfagnað hans nánustu
með bráða heimkomu hans og
batnandi heilsu.
Megi flokkur vor, íslenzk al-
þýða og þjóð, sem lengst og
bezt fá að njóta atorku og
forustu Sigfúsar Sigurhjartar-
sonar.
Einar Olgeirsson.
★
Ég sezt ekki niður til að
gera æfistarfi Sigfúsar Sigur-
hjartarsonar nokkur skil í til-
efni af fimmtugsafmæli hans.
Til þess þyrfti ég að skrifa
sögulegt verk um íslenzka
verkalýðshreyfingu á einu
merkasta. skeiði hennar. Það
yrði mikil bók.
Ég sting niður penna í þeim
tilgangi einum að biðja Þjóð-
viljann að færa honum þakkir
mínar og að árna íslenzkri
verkalýðshreyfingu og þjóðinni
allri þeirra heilla, að fá að
njóta starfskrafta hans enn um
langan aldur.
Sigfúsi voru allir vegir færir
í þessu þjóðfélagi; fjölhæfni
hans er slík að á hinum ólík-
ustu sviðum er sótzt eftir starfs-
kröftum hans. Ein er sú ráð-
gáta sem betri borgarar velta
oft fyrir sér og kunna engin
svör við: Hversvegna fáum
við ekki að njóta slíkra afreks-
manna að gáfum, hæfileikum
og dugnaði ? Það er mikill tregi
í orðum Morgunblaðsins og Al-
þýðublaðsins, þegar þau ræða
um samstarf Sigfúsar við
„kommúnista“.
Sigfús svaraði þessu sjálfur
í Finnagaldrinum, þegar félag-
ar hans úr Alþýðuflokknum
sökuðu hann um að hafa brugð-
izt sér. Ég man ekki nákvæm-
lega hvernig orð hans féllu, en
þau voru eitthvað á þessa leið:
Ég get ekki tekið þátt í öskur-
kór Morgunblaðsins. Mig hryllir
við þeim félagsskap. Ástæðan
fyrir því að Sigfús Sigurhjart-
arson hefur helgað verþalýðs-
hreyfingunni og baráttunni fyr-
ir sósíalisma alla krafta sína,
eru einmitt mannkostir hans
Framhald á 6. síðu.