Þjóðviljinn - 27.04.1952, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 27. apríl 1952
Ræða
Ragnars
Oiafss
Framhald af 5. síðu.
ekkí verið að ræða fyrr en lög-
reglan gerði útrás að stytt-
unni“.
Þá vil ég benda á, að moldin
og steinarnir og bareflin, sem
notuð voru af fólkinu í óeirð-
unum voru fyrir hendi á vett-
vangi og til þeirra gripið eftir
að óeirðimar hófust, en ekki
komið með það á vettvang, og
bendir það ekki til þess að fólk-
ið hafi undirbúið óeirðir.
GASÁRÁSIN FYRIR-
VARALAUS
Einnig var gasárásin gerð
án þess að tilkynning væri get-
in um hana fyrirfram. Nægir
í því sambandi að vitna til um-
mæla Jóhanns Ólafssonar, lög-
regluþjóns, fyrir réttinum svo-
hljóðandi: „Voru nú dymar
opnaðar og trekt hátalarans
sett í dyragættina og veitti hún
að mannfjöldanum. Kailaði
vitnið einu sinni í hátalarann
eitthvað á þessa leið: Borgarar,
lögreglan biður ykkur að rýma
AusturvöM tafarlaust. Annars
verður að kasta gasi.
Þegar vitnið kallaði
þetta stóð lögreglustjóri
við hlið þess, en alveg um
leið var táragassprengj-
um kastað, enda haiði
verið gerð hatröm árás á
lögregluna."
MÁLSBÆTUR HINNA
ÁKÆRÐU
Þessar almennu aðstæður,
sem ég hefi nú rakið, tel ég að
taka beri til greina til máls-
bóta fyrir hina ákærðu með til-
vísun til 75. gr. hgl., sem er
svohljóðandil:
„Hafi maður framið brot i
ákafri geðshræringu, vegna
annars skammvinns ójafnvægis
á geðsmunum eða svo er ástatt
að öðru leyti, að verknaðurinn
verður ekki talinn líkt því eins
refsiverður og venjulegt er um
samskonar brot, má færa refs-
ingu niður og jafnvel, ef brot
varðar ekki þyngri refsingu en
varðhaldi, láta hana falla nið-
ur.
Einnig má taka tillit til 74.
gr. 4. töluliðs, sem hljóðar svo:
„Refsingu má færa niður úr
lágmarki því, sem ákveðið er,
þegar maður hefur framið brot
í mikilli reiði eða geðshræringu,
sem sá, er fyrir brotinu verður,
hefur vakið hjá honum með ó-
lögmætri eða stórfelldri móðg-
HNEYKSLANLEG RANN-
SÓKN VÍTT
Loks vil ég benda á atriði
í sambandi við rannsókn máls-
ins, sem ég tel ástæðu til að
víta. Yfi'’heyrðir virðast hafa
verið spurðir um hverjar stjórn-
málaskoðanir þeirra væru, eins
og það hefði láhrif á sekt,
sýknu eða refsihæð. Vil ég
benda á eftirfarandi þessu tii
sönnunar: Akærði Magnús Há-
konarson, ákærði Alfons Guð-
mundsson, ákærði Guðmundur
Helgason, vitnið Sveinn Brynj-
ólfsson, ákærði Páll Theódórs-
son, ákærði Hreggviður Ste-
fánsson o.s.frv., o.s.frv.. Yfir-
heyrðir virðast og Lafa haldið,
að það hefði áhrif fyrir rétt-
inum að taka fram um pólitísk-
152. DAGUR
langar til að leita upplýsinga hjá yður. Mig langar til að vita,
hvort þér vitið um nokkuð — skiljið þér, það stendur þannig
á — ég er nýkvæntur og konan mín hefur haft framyfir tím-
ann og ég hef alls ekki efni á að eignast börn að svo stöddu, ef
hægt er að komast hjá því. Er hægt að kaupa nokkuð, sem
getur kippt þessu í lag?“
Framkoma hans var röskleg og frjálsleg, þótt nokkuð bæri
á taugaóstyrk og þeirri fullvissu að lyfsalann hlyti að gruna að
hann væri að ljúga. Og þannig hittist á þótt hann vissi það
ekki, að hann ávarpaði strangtrúaðan mann úr Methodista-
söfnuðinum, sem áleit syndsamlegt að grípa í taumana hjá guði
og náttúrunni. Allt svona kukl var andstætt vilja guðs og hann
seldi ekki neitt i verzlun sinni sem telja mátti óguðlegt. En
hann var ofmikill kaupmaður til þess að vilja eiga á hættu að
missa viðskiptavin, svo að hann sagði aðeins: „Mér þykir það
leitt, ungi maður, en ég get ekkert hjálpað yður í þessu máli.
Ég hef ekkert slíkt fyrirliggjandi — ég sel aldrei neitt af
þessu tagi, af því að ég trúi ekki á það. En það getur vel ver-
ið að aðrar verzlanir í borginni selji svona lyf. Ég hef enga
hugmynd um það.“ Fas hans og framkoma var hátíðleg, hann
var einbeittur í rómnum og augnaráðið festulegt eins og títt
er um siðapostula sem vita að þeir hafa alltaf rétt fyrir sér.
Og Ciyde fékk strax þá hugmynd að maðurinn teldi hann
brotlegan, enda var ástæða til. Strax varð hann vondaufari. En
lyfsalinn hafði þó ekki komið með beinar ásakanir og jafnvel
gefið í skyn að ef til vill seldu aðrir lyfsalar eitthvað í þessa
átt, svo að hann herti upp hugann að nokkrri stundu liðinni,
gægðist inn um hvern gluggann af öðrum og uppgötvaði loks
sjöunda lyfsalann sem var einn í verzlun sinni. Hann gekk
inn fyrir, og þegar hann var búinn að gefa sömu skýringuna
og í fyrra skiptið, gaf afgreiðslumaðurinn, sem var magur
cg dökkur yfirlitum —- en var þó ekki eigand; — honum þær
vpplýsingar, að þeir ættu svona lyf fyrirliggjandi. Já. Vildi
hann fá eina öskju? Verðið (Clyde spurð; um það) var sex
dollarar — sem var óheyrilegt verð fyrir Clyde sem hafði ekki
úr of miklu að spila. En þessi útgjöld virtust óhjákvæmileg —-
og honum var það mikill léttir að finna einhverja úrlausn —
svo að hann sagðist strax ætla að fá eina öskju, og afgreiðslu-
maðurinn gaf í skyn að þetta væri áhrifaríkt, vafði því inp í
pappír, og Clyde borgaði og fór út.
Við þetta létti honum svo mjög og taugastríð hans hafði
verið svo mikið fram að þessu, að hann langaði mest til að
ar skoðanir sínar. Af þessum
tilvitnunum og mörgum fleirum
í málsskjölunum, sem ég sé
ekki ástæðu til að vísa til, er
ljóst, að yfirheyrðir hafa yfir-
leitt verið spurðir um stjóm-
málaskoðanir sínar og það hef-
ur komizt inn hjá þeim, að
þær hefðu áhrif í málinu.
Skoðanafrelsi i hvers
konar efnum er viður-
kennfi grundvallaratriði í
stjórnarskrá íslenzka lýð-
veldisins. Stjórnmálaskoð
anir eru einkamál hvers
ög eins. Það er ákaflega
hættulegt, ef rannsóknar-
dómari með spurningum
sínum skapar há skoðun
meðal almennings, að
stjórnmálaskoðanir skipti
máli um niðurstöður refsi
dóms. Ég tel, að það sem
ég nú hef rakið um rann-
sókn máisins gefi full-
komið tilefni til, að þessi
virðulegi réttur undir-
striki að fyrir lögum em
aliir jaínir án tillits ti!
stjórnmálaskoðana.
RANGLÆTI
Ég vil enn, óður en ég lýk
máli mínu, hélt. Ragnar áfram,
undirstrika, að ekki er sannað,
að nokkur af skjólstæþingum
mínum hafi valdið meiðslum
og enginn þeirra eyðilagt verð-
mæti að undanskilinni einni
rúðu, sem Hálfdán Bjarnason
braut, og ég hefi áður rakið.
Ég vil nú spyrja: er það
réttlæti að dæma þessa menn
fyrir þessar sákir í þungar
refsingar eins og þeir beri á-
byrgð á eða séu sekir um ó-
eirðir þær sem urðu 30. marz,
sem, eins og ég hef rakið, verða
að miklu leyti vegna þess, að
þeir og aðrir eru kallaðir nið-
ur að þinghúsi og lögreglan
reynist ekki fær um að gegna
þar hlutverki sínu. Ég held
að það sé ekki réttlátt. Ég
held, að það væri beinlínis
hættulegt fordæmi að dæma t.
d. Gísla Rafn Isleifsson og
ef til vill cyðileggja námsferil
hans fyrir það, eitt að hann
kastaði mold að lögregluþjóni
eftir að lögregluþjónnsnn hafði
barið hann, er hann var að
hjálpa gömlum manni að kom-
ast af vettvangi. Ég held að
það væri hættulegt réttarfarinu
og friðnum í landinu ef þessir
menn yrðu dæmdir í þungar
refsingar, en aðgerðir lögreglu-
þjóna eins og t. d. þess sem
skaut gasinu að ákærðum,
Magpús Hákonarsyni og verj-
andi, Sveinbjörn Jónsson, mun
lýsa, éru ekki víttar.
Ég leyfi mér svo að ítreka
þær kröfur, að skjólstæðingar
mínir verði sýknaðir, ep verði
um refsidóm að ræða hjá ein-
hverjum, þó verði hann skil-
yrtur.
Legg svo málið í dóm með
fyrirvara.
dansa af ánægju. Þarna var komið lyf við þessu, og auðvit-
að bæri það tilætlaðan árangur. Hið fáránlega háa verð virt-
ist vera trygging fyrir því. Og gat hann ekki eftir atvikum
kallað þetta sanngjarnt verð fyrir að sleppa svona auðveldlega
út úr þessum vanda? En hann gleymdi að spyrja, hvort þessu
fylgdu nokkrar frekari upplýsingar eða ráðleggingar, sem að
gagni mættu verða, og þess í stað hélt 'hann tafarlaust af stað
til Lycurgus með öskjuna í vasanum og einhver angi af innsta
eðli hans óskaði honum til hamingju með heppni hans og ör-
ugga framkomu í þessum mikla vanda — og hann hélt rakleið-
is heim til Róbertu.
Og eins og hann varð hún hugfangin af þeim dugnaði hans
að hafa komizt yfir lyf, sem þau höfðu bæði óttazt að væri ó-
fáanlegt eða að minnsta Ikosti mjög torfengið og henni létti
stórum. Hún styrktist í trúnni á dugnað hans og atorku, sem
hún hafði fram að þessu ímyndað sér að hann hefði til að
bera. Auk þess var hann alúðlegri og hugsunarsamari, en hún
hafði gert sér vonir um að hann yrði undir þessum kringum-
st.æðum. Að minnsta kosti ofurseldi hann hana eklci örlögum
sinum, eins og hún hafði í skelfingu sinni haldið að hann rayodi
gera. Og þessi staðreynd, jafnvel eftir undanfarinn kulda
hans og kæruleysi, nægði til þess að milda hug hennar í hans
garð. Gagntekin nýju hugrekki sem stafaði aðallega af trú á
töflurnar, leysti hún utanaf paikkanum og las leiðarvísinn um
leið og hún fullvissaði hann um þakklæti sitt og sagðist aldrei
skyldu gleyma, hversu góður hann hefði verið henni við þetta
tækifæri. En samstimdis og meðan hún var að opna pakkann
kom henni til hugar — að ekki væri öruggt að töflurnar hefðu
tilætluð áhrif. Og hvað þá? Og hvernig ætti hún 'þá að kom-
ast að samkomulagi við Clyde? En að svo stöddu varð hún að
niinnsta kosti að sýna á sér gleði- og þakklætismerki, og hún
tók: eina töfluna þegar í stað.
En strax og hún fór að láta í ljós þakklæti sitt og Clyde
datt i hug að ef til vill mætti líta á það sem inngang að nýju
og innilegu samlífi milli þeirra, tók hann aftur upp þá fram-
komu sem að undanfömu hafði einkennt hann í verksmiðjunni.
ö
Undir engum kringumstæðum mátti hann láta tælast til nýrra
—oOo— oOo— —oOo— —oOo - —oOo— - oOo"*— ■" 0O0
BARNASAGAN
N. N0SS0W: |
Káfir piltar
GRAUTURINN HANS MIKKA
5. DAGUR
0g af hverju þurfum við að flýta okkur?
Af því við erum svangir og þurfum að sofa eins
og annað fólk. Guð minn góður, klukkan er nærri
tólf.
Þú færð nógan svefn.
Og hann hellti einni könnu af vatni út í pottinn.
Það rann upp fyrir mér ljós: Þú hellir alltaf köldu
vatni út í, svo það er ekki von þetta gangi.
Á ég þá kannski að sjóða grautinn vatnslausan?
Nei. En ef við tökum helminginn af grautnum
úr pottinum og bætum öðru eins af vatni út í, þá
hugsa ég að þetta gangi. Við skulum athuga mál-
ið.
Hvað eigum við nú til bragðs að taka? Við getum
ekki fundið brunninn í myrkrinu, sagði ég.
Hvaða vitleysa! Vatn verðurðu að hafa!
Hann gróf upp fötur., batt snæri í haldið á ann-
arri og hélt af stað til brunnsins. Eftir dálitla stund
kom hann aftur til baka. Hvar er vatnið? spurði ég.
í brunninum.
Það veit ég ósköp vel. En hvar er fatan með
vatninu?
Hún er líka í brunninum.
í brunninum?
Já, rétt það.
Ja —já.
Aulabárður. Við sveltum í hel. Hvernig getum
við náð í vatn?
Kannski í ikatlinum? *