Þjóðviljinn - 28.12.1952, Page 3

Supnudagur 28. dcscmber 1952. —-ÞJÓ£)VÍLjfNN.— (3
f'fitíí
Ur bæ í borg
Nokkrar endurminnlngar Knud jblæ bókarinnar, sanngirni henn-
Zimsens fyrrvorandi borgar- ar Qg réttdæmi, einnig í þeim
stjóra um þróun Beykjavíkur.
Lúðvík Kristjánsson fa'iöi í let-
ur. Helgaféll. Reykjavík J H5SJ.
Árið 1948 kom út bókin
Við fjörð og Vík. Brot úr end-
urminningum eftir Knud Zim-
sen fyrrv. borgarstjóra. í for-
mála þeirrar bókar var lofað
framhaldsbindi, er fjaila mundi
um- framkvæmdir- Reykjavíkur-
bæjar á f>Tsía þriðjungi þess-
arar aldar. Nú hefnr. þetta- iof-
orð verið eínt. Úr bæ í borg
nefnist þetta aíðára bindi end-
, unninninga Knud Zimsens.
Báðar þessar bækur Knnd
Zimsens geta ekki kallazt
„endurminningar" í venjulegum
skilningi, að minnsta kosti eklci
að þeim hoétti, er sjáifsævisög-
ur. íslenzkra mamia hafa verið
úr garði gerðar til l>essa, og
gildir þetta ekki sízt um hið
síðara bmdi, Úr bæ í borg.
Knud Zimsen hefur lofsvert lag
á þ\’i að trana ekki sjálfum
sér fram m'eira en góðu liófi
gegnir. Hánn skipar sjálfum
sér látlausan cg hlédrægan sess
í frásögninni, en gerir því meir
úr almennri sögu bæjarfélags
ins og þeirra framkvæmda, • er
Itreyttu Reykjavík úr því, er
Tónias Sæmundsson kallað-i
1834, að verða mætti ,,dásnot-
urt kaupstaðarkom", í stór-
borg'á ís'enzkan mælikvarða.
Kjálfsævisaga Knud Zimsens
hefur í höndum háns og hins
ágæta ritara. háns, Búðyíks
Kristjánssónar', orðið fyllsta
og ýtarlegasta mannvirkjasaga.
sein ti.l er á íslenzku. Og þessi
saga tekur ekki a’öeins yfir
þau þrjátlu ár. er Knud Zim-
sen starfaði í þjónustu R-éykja-
víkur, bæði seni verkfræðingur
og borgarstjóri, heldur er saga
hvers mannvirk;s og allra fram-
kyæmda rakin til upphafs síns,
allt til þess tíma. er Reykja-
.vj'k fékk kaupstaðarréttindi.
Sqmyinna þessara . tveggja
manna Knud Ziinsens og Lúð-
víks Krístjánssonar r'tstjóra
hqfur t.ekizt ínéð meiri ágætmn
en dæmi em til um sambæri-
l.eg verk á 'islenzkú má'i. Lúðvík
Kristjánsson hefur pæjt með
ódrepandi elju í gegnum skj'alá*
safn Reyk.javíkur, blöð bo"gar-
innar og aðrar prentaðar héim-
iidir. Árangur þessara rann-
sókna hefur or’öið mikbl. Marg-
ur góður og framsýnn drengur,
sem. til beása héfur Jsgið ó-
bættur hjá garði, hefur í end-
urminningum Knud Zimsens
fengið bantastéin á gröf sína
má þár íii jrnfna Sigrirð Guð-
mundsson mála?a. þennan und-
árlega langsýna hugsjónamann.
á síðarj, hluta 19. aida". mann-
inn sem gcrði í frístundum
sínum ;V iann fvrsta skipulags-
uppdrátt. að- Ré'rkjávík oc stað-
sett.i honni íbróttasyæð’ 5 Laug-
, acdál. fv?-ir 80 ámm. Hér er og
getið fjölda óbfeytfva rnánna.
(■!■: utmi með eigin. höndum að
þéiro verkiegu framkvæmdum.
bæjarins, er bvltu við aliri til-
.veru borgarbúa,
Með þessu er siður t.n svo
, dregið úr . hlutft,: Kmtd ■ Ziraseus
:i.ð scnmihír:: þessára, qnd)!'--
rainhing'i • , H;<nn ■ héfur . úáðið
■ hinuna, túgti-Tgn. óRéreóaulega'
málum, er hlutu að snerta hann
sjálfan persónulega. Þegar hann
segir frá því, er Jóni Þorláks-
syni var falið að gera ásstlun
að vatnsveitu tií Reykjavikur,
farast Zirnsen orð á þessa leið:
„Eg tel hins vegar enga á-
stæðu til að fara diilt með það,
að vafalaust var betur ráðið
að fela Jóni Þor'ákssyni þetta
starf cn mér. Hann var miklu
kunnugri svæðinu upp af
Reykjavik en ég sökum leitar
s'nnar að vegarslæði austur
yfir fjall. Gvendarbrininar og
umliverfi þeirra var honurh því
nákunnugt. Loks var sá mun
ur 4 okkur Jóni Þorlákssyni, og
■sem snertir þennan samanburð,
að ég var aldrei stórhuga
að sama skapi og hami“.
ÍJr bæ í borg hefur að geyma
nákvæma frásögn, byggða á
frumheimildum, um það, hvern-
ig Reyk.javík fékk rennandi
vatn til bæjarins, gas og raf-
orku, höfn og hitaveitu, óg
mun Knud Zimsen iiafa. fyrstur
maima skilið möguleikana á
hagnýtingu hins íslenzka jarð-
hitá. Þar er að íiijná mikiHh'
fróðleik um brunavamh- bæj
arins, að ógleymdum köflunum
um báðhúsin og hina hörðu
baráttu að kenna Reykvíking-
um að þvo sér, og um vatns-
salernin, er virðast hafa vakið
gleði hjá summn háembættis-
mönnimi, en mikla andúð hjá
hinuni vísu feðrum borgarinn-
ar, bæjarfulltrúunum. Tryggvi
gamli Gunnarsson komst svo
að orði á fundi í bæjarstjórn
1913:: „Eg er á móti vatns-
salernum. .Reykvíkingar hafa
ekkert að gera með svoieiðis
stássílát. Auk þcss koma þau
i veg fyrir það, að menn geti
fengið áburð á blettina sína“.
Þao má óhætt fúllyi'ða, að með
þessu síoara bindi endurminn-
inga Knud Zimsens hafi saga
liöfuðstaðarins loks verið skráð
svo í lagi sé, cg bætir það úr
brýnni þörf, er fyrri rit um
sögu Reykjavíkur hafa ekki
annað. í annan stað er bókin
einstaklega skemmtileg aflestr-
ar, morandi af gömlum reyk-
vískum smásögiun og tilsvórum,
frásögnum um lóðabrask í hin-
um vaxandi höfú'ðstað, er menn
[fóttust hafa fundið gul.1 í
Vatnsmýrinni eða lóðasöhma í
Skildinganesi, er framtakssam-
ir dándismenn fengu byr und-
ir vængi með hafnarfyrirætlun
Þ'ramhald é t . síðij
Nýt fosmaður F.t.R.
Á aðalfundi Frjálsíþrótta-
ráðs Reykjavíkur sem haldinn
var 14. desembei- var Ingi Þor-
steinsson kjöriim formaður ráðs
ins næsta starfsár. Aðrir í
stjórn eru Erlendur Sveinsson
■Halldór Sigurgeirsson, Vil-
hjálmur Ólafsscti og Jóhann
Guðmundsson.
Nýiega áttust við í Stökk-
holmi Sviþjóð og Sviss í ís-
hockey og lauk með mikliun
sigri' Syia' eða 20 gégn 4
12:3 og 8:1). Hefur Svíss
áður séð smn fífil fegri því
fyrr á árum voru þeir meðal
beztu þjóða í'-Évrópu, en eftir
stríðið hafa þeir aldrei náð sér.
upp.
Sviss - á að sjá um heims-
meistarakeppnina í vetur qg
vcnar áð það geti orðið til efl-
ingar iþróttinni. Þeir standa í
stappi \úð Kanada um að koma
til mótsins því Kanada er tal-
ið eiga bezta, íshockeyliö heims-
ias, en búist er við að þeir
taki upp hanzkan fyrir Eanda-
ríkin sem Sviss hefur neitað um
að koma til landsino á þessu ári.
Tékkóslévakía
ssaðsxey
Landskeppnj miili Tékkó-
siovakíu og Svíþjóðar .1 íshoekey
fór fram . nýlega í Stq!kk-
hólmi og vánn Tékkóslovakía
G : 5 (2 ; 2 — 2 : 1 — 2 : 2),
'Leikurinn fór frám á Stókk-
holms leikvanginum í úrh.ellis-
rigningu. Leikurinn var ákaf-
iega tvísýnn frá lipphafi til
enda, og úrslit urðu óvænt því
almenat yar talið að Svíar væru
ósigrandi í Evrópu og sigur
þeirra 20 : 4 yfir Sviss þótti
staðfesta það og jafnframt
taiið að Tékkar væru ekki eins
géðir og áður. Sennilegt er-líka
að Tékkar hafi elik; verið bún-
ir að gleyma síðasta leik sín-
um við Svía á Jorðál Amfi á
Olympíul.eikuaum er þeir tcp-
uðu fyrir þeim í aukaleik og
þár með bronsverðlaununum.
Fyrsti bókaflokkur Máls og menningar '— 8. bók
Eftir Albert Camus
AÍbcrt Ciunua er einn frægasti
rithöfundiir þeirra, er nú skrifa
á franslca tungu. íslenzkum
lesendum mun hann þó lítt
kimnur, en nú liefur Mál og
Menning géfið þeim kost á að
kynnast honura í merkustu bók
naas, Pláguimi.
Plágan gerist í nýlendum
Fraklca í NorðurafriCcu nánar
tiltekið í borginni Oran í Alsír.
Það er einnig ósvikinn nýlendu-
blær á bókinni, og franska ný-
lendustjómin fær úti látið ó-
þvégið háð, þótt ádeilunni sé
stillt í hóf. Ráunar virðist höf-
u’idurinn géfá Plágunnt tákn-
ræna merkingu, og gæti hún
því gerzt hvar sem er ' auð-
valdsheiminum, og ósjáifratt
deti.a manni í hug hinir dimmu
dagar, er herir nazistanna óðu
yfir liið fagra Frakklaad í upþ-
liæfi síðnr't heimstyrjaldar.
Margt. bendir til þess. að höf-
undurinn hafi haft í liuga hin
hörinulegu tiðindi frá sólmar-
og sigurárum nazismans, er
baan lýsir örlögum Oran.borg-
'af og íbúa hennar.
Piágan liefst á því, er rottur
Oranborgar taka til að deyja
á almannafæri á götunum, í
veitingahúsuáum og í st.jórn-
arbyggingunitm, jafnvel þótt
Michel dyravörður standi á því
fa'-.tar en fótunum, að siíkt
rnegi ekki vcrða: „í húsinti
voru eagar rottur“. Það fer
qklti hjá því, . að maðuf hý'nn-
ist fullyrðinga annarra „dyra-
varðo“„ þeirra. er áttu að gæta
htirða. „veatræns lýðræðis"; hér
á árututm og hleyptu nazism-
aaum inn f>Tir hliðin. Ea
rottudáuðinn .er. aðeina undan-
fari- ■þesfi, :.sera .kosoa rGfál. 'Þég-
rtr alíar rottur eru d:iu,ðar og
■plágan að lierja á sjálft martn-
lífið — og dyravörðurinn' Michel
verður fjTst.a fórnardyr henn-
ar. Nýlendust jómin og. iæknar
hennax vilja í
‘engstu lög
kki viður-
| kcsina, að hér
■é á ferðinni
’íinn illræmdi
’ágestur
mannkynsins,
plágan, svarii-
iauðinn. All t
fer í lianda- (
skolum , hjá*
Camus
nýlendustjói-n j
■héraðsins, bóluefni fæst cCckil
I
nema af skornum slcammti cg
loks verðiu' að loka borgarhlið-
unum, eiaangra borgina frá um-
heiminum. Nít hefst hinn ægilegi
hildarleikur manna og plágu,
barátta lífs og dauða innán
borgamiúranna, þar sem Rieuy
læknir heyir sitt stríð við
sóttina ásamt nokkrum sjálf-
boðaliðum. Yfirgéfin af guð;
og mönnum berst maunkindir
í kröm .sinni við pláguna, vic
dauðann sem tíunda^ fólkið í
blindu réttlæti, hlífir hvorki há-
um né lágum, unz fyrsta rott-
án scist aftur á mannamótum
eins konar vorboði þess, ac
sóttin sé í rénun og mannlifið
geti aftur hafizt á .nýjaiv leik
Ríeux læknir, bin qinmang
hétja og skrásetjari bókarinn-
ra, er þó ekki haidinn neinn’
sig'urgléði að unnu afreki: „Og
er Rieux hlustaðá á. fágnaðar-
ópin, será stigu upp frá borg-
únni, kom hCfnum. í hug, að æ-
tlð vofði ógnun yfir slíkri
gleéi. ITÍ áð háttn: yissi þo.ð.
?«íji Itettáí' giaðá fóöt'yisai ekki
en lesii má í bókúroj* að drép-
hqrfmr af- .6Vlqinu„ . byrjat' isóttariýkillinn . hvcrki. de;,T né
hverfur.-nokkurn tíma, áð hann
getiir blundað áratugum sam-
an í húsgögnum eða tuskum.
að hann bíður Isolinmóður. í
svefnherbergjum, kjöilurum,
kistum, vasákíútúm, göiniúm
blöðum og sá dag'tir kai.'.n að
kqma mönnum til cgæfu og
lærdoms, að drepsóttin veki
upp rottur sínar og sendi þær
til að dcyja í einhverri ham-
ingjusamri borg". Þetta er hinn
vofeiflegi sjúkdómur og boð-
sliapur höfundar í bókarlok.
Plágan er afburða vel skrif-
uð bók, baráttu lífs og dauða í
hinni drepsjúku borg er lýst af
átákaalegri. hrollvekjandi list,
með yfirburðum kumiáttu-
manns, sem þekkir öll glímu-
brögð í íþrótt sirmi. Viðbrövð
manna í þessum einangraða
héimi drepsóttarinnar eru túlk-
uð og skýrð af mikilli sálfræði-
legri kunnáttu, mannleg verð-
mæti vegin og mæld, het.ju-
skapur og fónifýsi sundur-
greind og grannskoðúð. En
Plágan er klædd tízkulit. þeirra
bókmennta. er árin eftir hina
síðari heimsstyrjöld hnfa skap-
að: ivnum svarta lit vonleysis
og bölsýni. Þegar p’ágan hafði
verið brotin á bak aftur, mað-
urinn sigrazt á hinni skæðu
höfuðskapnu, þá virð?st þó allt
hafa verið til ónýtis /minið:
.Allsstáðar var það sama þögn-
in, sama hátíðlega hléið. sama
kyrrðin, sem fer á eftir orust-
um, þögn ósigursins". Þótt bók-
iii sé skrifúð af mikilli list og
kunnáttu, þá skilur hún ekki
eftir hjá lesandaniun þá full-
nægjukennd, sem maðurinn
bráir. Höfundurinn færir les-
andanum rósavönd — en rós-
imar oru Fergðár. Jón Öskar
rithöfundur hefur ís’enzkað
bókina. Þessi ungi maður hef-
ur méo þýðingu sinni sýnt stíka
■ieiknt í mciðferð íslenzks ináls
og stils. að fágætt er 4 þessum
tímum. Það. hefur þó ekki .verið
.neitt þarnameðfíeri að þýðú
þessá bók. ■
. Svwrir Rristjánsson.
frá Haile Selassie
Sænska liðið
A.I.K. hefur lagt. land und-
ir fót ef svo mætti segja. Þcir
■brugðu sér eftir að keppniimi í
,,A llsverkskan" iauk súður í Af
ríku til lands Haile Selássie
keisara til að eiga keppái við
kappa hans. Hefur liðið ieikið
þrjú leiki í Addís Abeba. Fyrsti
ieikurinn endaði 3:0 fyrir
Svía.
Addis Abeba stendur hátt
og áttu Svíar erfitt með að venj
ást svo skjótri breytinga á
lóftslagi, öndunin varð þeim
mjög til truflunar. Var leikur
þessi við samsett lið.
Annar leikurinn var lika við
úrval úr Etiopiu og fóru leik-
ar þar einnig- svo að A.I.K.
vann 2 : 1 (1 :1).
Haili Selasse var viðstaddur
krikinn qg eftir keppnina af-
henti hann fyrrliða floklts A.
I.K. veglegaa bikar til minning-
um ferðina.
Þriðji leikurinn er.daði 2 : 0
fyrir A .I.K. og voru bæði mörk-
in sett úr vítaspyrnu.
Haile Selasse keisarí hefur
tillcýnnt að hsan ætli að horfa
á fjórða leik A.I.K.
K.B. i firikkiaiidi
Danska. Knattspyrmisamband
ið K.B. sem er efst í dönsku
képpiiinni er um þessar mund-
ir á ferðalagi í Grikklandi. Lék
það • nýiega við griska liðiö
OjTtipkos í Aþenu og tapaði
3:2. K. B. hafði yfir í liálfleik
2:1.
Um 25 þús. horfðu á leikinn.
Liðið var styrkt með norð-
manninum Ilans Nordahl.
Argentína vann Poitúgal
3:1
Um síðustu helgi keþptu
Argentksa og Portugál í knatt-
spyrnu og fóru leikar svo að
Argentína. vann 3:1, leikurinn
fór fram í Lissabcn.
Frakklat?d
Framhald af 1. síðu
Þýzkaíand, Segir blaðið að allt -
sé í óvissu um sambúð Vestur-
Þýzkalaiids og Frakklánds ef
’ Schyman sícppti taumunum á
■Stjór.i utanrikismáiaiina i Par-
•ísV: . . ' ' ■