Þjóðviljinn - 21.08.1953, Qupperneq 5

Föstudagur 21. ágúst 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Mossadegh tekinn höndum
Yer&ur áhœr&ur fyrir samsœrii — Kashani
talim standa að imki uppreisnarmanna
Síðdegis í gær var tilkynnt í Teheranútvarpinu,
að Mossadegh hefði verið handtekinn ásamt þrem
ráðherrum sínum. Áður hafði Sahedi, sem nú hef-
ur tekið við embætti forsætisráðherra, skorað á
hann að gefa sig fram við lögregluna. Fréttaritarar
segja nú allt með kyrrum kjörum í Teheran, en hern
aðarástandinu hefur enn ekki verið aflýst. Keisar-
inn ætlaði að snua heimleiðis frá Róm á miðnætti í
nótt sem leið.
TeheranúU'arpið skýrði frá
}/VÍ, að Mossadegh mundi verða
ákærður fyrir samsæri um að
setja á stofn ólöglega ríkis-
stjórn. Fólkið sjálft mundi
dæma hann fyrir gerðir hans.
^ Ástandið enn óljóst.
Enn í gær var ástandið í Ir-
an óljóst, en svo virtist sem
uppreisnarmenn hefðu nú al- u ,
gerlega feng'ð yfirtökin og^ Kashani hefur VOÍdÍn
Frétt um að Fatemi, utanrík-
isráðherra í stjóm Mossadeghs,
hefði verið tættur í sundur af
múgi var bori.n til baka í gær,
og sagt að hans væri enn leit-
að. Hann var ekki meöal þeirra
ráðherra sem liandteknir voru
um leið og Mossadegh. Lögregl-
an hefur handtekið um 200
manns, síðan uppreisnin hófst.
fréttaritarar skýrðu frá því, að
allt væri með kyrrum kjörum
í höfuðborginni. Hins vegar
hefur hernaðarástandinu ekki
verið aflýst og bannið við því
að f’.eíri en þrir menn safn’zt
saman og útgöngubannið frá
sólarlagi til sólarupprásar eru
enn í gildi. Herráðsforingi ír-
anska hersins sagði í gær, að
iíkur væru á, að u.ndirróðurs-
menn mundu reyna áð egna her
inn til að skjóta á almenning,
en her’nn mundi taka harðlega
á öllum „skemmdarverkamönn-
um og vinstrimönnum" sem
reyndu að æsa til uppþota.
300 manns látið lífið.
Uppreisnarmenn hafa nú yfir
höndina i öllu landinu, en óvíst
nema vopnaðir stuðningsmenn
Mossadeghs geri þeim enn erf-
itt fyrir sumstaðar. Um 300
manns hafa látið lífið í bardög-
um.
Fréttaritari aðalmálgagns
brezka Verkamannaflokksins,
Daily Herald í Teheran segir í
fréttaskeyti til blaðs síns, að
Kashani, fyrrum forseti þings-
ins, áður vi.nur en síðar einn
höfuðandstæðingur Mossadeghs,
hafi staðið að baki uppreisn-
inni. Kashani sé sá sem nú
hafi fengið völdin í hendur, þó
Sahedi hafi verið gerður að for-
sætisráðherra. Kashani hefur
lengí haft orð fyrir að hata
Breta, eins og alla útlendinga.
Á stríðsárunum var hann hand-
tekinn af Bretum fyrir þjónustu
við nazista, og Sahedi var þá
einnig sakaður um samstarf við
nazista.
•^r Brezku blöðin orðvör
Það er í samræmi við þessa
skýringu að brezku blöðin ræða
atburðina í Iran variega og
forðast að spá nokkru um, hver
þýðing þeirra verði fvrir sam-
Bandaríkin ©in
á þingi
Sovéíríkin sammála hinum vesturveldunum um
tilhögun stjórnmálaráðstefnunnar
Bandaríkin eiga nú í vök að verjast á allsherjarþingi
SÞ vegna ágreinings Vesturveldanna um samsetningu og
tilhögun stjómmálaráöstefnunnar um Kóreu.
Visjinskí fulltrúi Sovétríkj-
anna hefur lýst yfir því að
hann geti ekki fallizt á þá hug-
mynd Bandaríkjanna, að í
stjórnmálaráðstefnunni taki að
eins' þátt þeir aðiiar, sem beina
hlutdefld hafa átt í striðinu. Af
staða Sovétríkjanna er ákaf-
3ega svipuð afstöðu Bretlands
og brezku samveldislandanna.
Visjinskí hefur lagt til að eftir-
farandi ríki eigi fulltrúa á ráð-
stefnunn: Bandaríkin, Bretland
Frakkland, Sovétríkin, Kína,
Indland, Pólland, Svíþjóð,
Burmg., Norður-Kórea og Suður
Kórea. Fulltrúi Kanada hefur
3ýst yfir, að enda þótt ekki sé
gert ráð fyrir því í 'þessari til-
lögu, að Kanada eigi sæti á ráð
stefnunni, geti Kanadastjórn
vel sætt. sig við þessa áám-
setningu.
Selv/yn Lloyd, formaður
brezku nefndarinnar á þinginu,
talaði í stjórnmálanefndinni /í
gær og sagði þá, að það ætti
ekki að vera óklevft að komast
að samkomulagi um hvaða ríki
taki þátt í ráðstefnunni. en það
er ljóst, að samkomulag verð-
ur ekki ,ef Bandarikin láta ekki
af þeirri kröfu, sem þau béra
ein fram allra stórvelda vest-
urs'ns, að í ráðstefnunni taki
þau ein ríki þátt, sem her hafa
átt í Kóreu, og ekkert í ræðu
bandariska fulltrúans, Lodge, í
gær benti til þess að þau hefðu
breytt um skoðun, nema að
því Ieyti að þau hafá neyðzt til
að fallast á að Sovétríkin taki
þátt í ráðstefnunni.
band Bretlands og Irans.
Brezka útvarpið vitnaði í tvö
írcnsk biöð, sem bæði töluðu
í gær um. að þjóðfrelsisbarátta
Irans mundi halda áfram. 1
tyrkneska útvarpinu i gær var
sagt, að Tudehflokkurirm, sem
er vinstrisinnaður og hefur
verið kenndur rið kommún-
isma, hafi ekkert látið til sín
taka, meðan á stjórnarbylting-
unai stóð.
Þó flestum fréttariturum og
stjórnareriadrekum í Telieran
beri saman um, að uppreisnar-
menn séu nú orðnir fastir í
sessi og stuðningsmenn Mossa-
deghs geti enga von gert sér
um að ná völdum aftur, skýrði
fréttaritari Agence Fi-anee
Presse' i Bagdad frá því, að þvi
færi fjarri, að almenningur í
íran hefði fallizt á stjórnar-
skiptin.
Búizt er við þvi, að keisarinn
komi aftur til Irans í dag, það
var ætlun hans að leggja af
stað frá Róm á miðnætti í nótt
sem leið. Sahedi hershöfðingi'
heihisótti skrifstofur utanríks-
ráðuneytisins í Teheran í gær.
Hann flutti starfsmönaum ráðu
neytisins ræðu og sagði þar,
að vegna stefnu Mossadeghs
hefði samband írans við önnur
lönd versnað mjög. Það væri
verkefni embættismannanna af
bætá' úr því. Ean er Óvist um
skipun ráðhcrra í stjórn Sahe-
d's, c-ii tal'ð víst, að Nasrullah
Entezam, aðalfnlltrúi Irans hjá.
SÞ muni taka við utanríkisráð-
h erraem bæt tinu.
Tíí
Marokkésoldáit seítar af
Framhald af 1. síðu.
valdalausan, hafa þeir auðsjá-
anlega óttast áhrifavald hans.
'Guillaume hershöfðing'i, land-
stjóri Frakka í Marokkó, flaug
til Parísar í fyrrakvöld, og Bid-
ault, utanríkisráðherra gaf hon-
•um heimild til þess að setia sol-
dáninn af. Guillaume flaug til
Marokkó um morguninn og gekk
í gær á fund soldáns til að til-
kynna honum ákvörðun frönsku
stjórnarinnar. Soldáninn neitaði
að beyigja sig og var þá það ráð
tek.ið að flytja hann og tvo syni
hans nauðuga í útlegð til Kor-
síku. Var flogið með þá þangað
þegar í gær.
^ Höllin umkringd.
Höll soldánsins í Rabat hefur
að undanfömu verið umkringd
af frönsku herliði, búnu skrið-
drekum og öðrum vopnum. Allar
slmalínur til hallarinnar hafa
verið rofnar síðan Frakkar
neyddu soldáninn til að undir-
rita samninginn um „stjórnar-
bót“.
I dag er helgidagur múhameðs-
manna og er þá venjan að höfð-
ingjar þeirra komi saman til að
hyll.a trúarleiðtogann. í gær
tóku ,að streyma til Rabat ættar-
höfðingjar ásamt liði sínu, en
þeim var fyrirskipað að bíða
utan borgafhliðanna eftir frekari
fyrirmælum. Lýsit var yfir út-
göngúbannj i 'borginni miili sólar.
lags og sólarupprásar.
^ Bandamenn hittast.
Guillaume landstjóri flaug frá
Rabat til Casablanca, þar s.em
E1 Glaoui dvelst og hittust þeir
á flugvellinum. E1 Glaoui hefur
saínað um si-g hirð ættarhöfð-
ingja, sem fylgja h-onum og eru
þeir á fjórða hundrað talsins.
Ít Hlægilegur íyrir-
sláttur.
Franska stjórnin reyjidi í gær
að halda því fram, að hún hcfði
'þvi aðeins sett af soldáninn til
að koma i veg fyrir þorgara-
i&yrjöld og blóðsúthellingar í
landinu, en hætt er við að fáir
fallist á þá skýi'ingu. Sannleik-
urinn er sá, eins og -getið var í
brezka útvarpinu 'í gær, að
franska stjói-nin hefur enga
heimild til þess að setja soldán-
inn af.
•fc Þokkaleg vernd það.
Það var árið 1912, að Frakkar
neyddu þáverandj soldán til að
undii'rita samning um, að Frakk-
ar tækju að sér „vernd“ lands-
ins. Þessi nauðungarsamninigur
er það eina sern Frakkar geta
réttlætt dvöl sína i landinu með
og í honum er ekki gert ráð
fyrir neinni heimild þeim til
handa til afskipta af því hver
ge-gni soldánstigninni. Núvei'andi
soldán hefur farið með völd siðan
1927, hann var frarnan af talinn
Frakkavinur af þjóðfrelsishreyf-
ingunni, en síðan 1943 hefur
hann staðið æ fastar gegn yfir
gangj Frakka.
jc Arabaríkin mótmæla.
í fyrrakvöld komu fulltrúar
sex Arabaríkja hjá SÞ saman á
fund d New York og eftir fund-
inn var gefin út yfirlýsing, 'þar'
sem Frakkar voi'u vai'aðir við
þvá, að alvarlegar afleiðingar
mundu hljótast af ef soldánum
yrði vikið frá. Fulltrúar 16
Araiba- og Asíuríkiia hiá SÞ
ræddu iatburðina í Marokkó í
gær, og einn þeirra, fulltrúi Sýr-
lands, fór þess á leit á kvöld-
fundi stjórnmálanefndarmnar að
hún tæki þá til meðferðar.

liggur {eiðin
1»
M.s. Dronníng
Álexandríne
fer frá Reykjavík til Færeyja
og' Kaupmannahafnar 1. sept.
n.k. Farþegar sækj farseðla í
dag.
Frá Kaupmannahöfn fer skip-
ið 25. ágúst til Færeyja og
Reykjavíkur.—Flutmngur ósk-
ast tilkynntur sem fyrst til
skrifstofu Sameinaða í Kaup-
mannahöfn.
Skipaafgreiðsla Jes
Zimsen
(Erlendur Pétursson)
Hefkaupanda
að 2. til 3. herbergja
íbúð á hitaveitusvæðinu,
mikil útborgun.
'íiatfmi Ólafsson, hrl.,
Vonarstræti 12.
Menntamálaráðherra Sovét-
ríkjanna upplýsti á fundi Æðsta
ráðsins í siðustu viku, að á
þessu ári mundi samanlögð upp-
lög bóka, sem þiar eru gefnar
út, nema allt að 1.000.000.000
eintaka. Það sva.rar til fimm
bólva á hvern borgara í landinu.

m
Bóistruð
húsgögn
Séfaseft
og stólar fyrirliggjandi
Hásgagnabólstrim
Þorkels Þorleifssonar,
Laufásveg 19. — Sími 6770
Verknámsdeildir skólans starfa yfir mánuðina
janúar, febrúar, marz n.k. í tveim deildukn bæðii
fyrir stúikur og pilta.—Kennslugreinar þær sömu
og s.l. vetur.
Nemendur er voru í skólanum s.l. vetur og ætla
að setjast í annan bekk, sendi umsóknir sem fyrst.
Umsóknir skuiu sendar til undirritaðs fyrir
1. oktober.
Páll A^alstemsson,
Skólastjóri, , |?fj'T j«