Þjóðviljinn - 01.10.1953, Page 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 1. október 1853
Þorvaldur Þórarinsson, lögfræðingur:
Segðu mér að sunnan
Ferðabáttur frá Rúmeníu 1853

w I

Viöfal viS skólastúlku
(Niðurlag).
Þ,að er vonlaust að ætla að
far,a ,að rekja hagskýrslur í
þessum stutta þætti. Hitt verð-
ur að nægja að skýra frá því
•að hvarvetna blöstu við ný
mannvirki, menn voru altekn-
ir af stórhug og framfaravilja.
Það er ekki nóg með að olíu-
framleiðslan sé komin í lag
heldur er hún farin lajigt fram
úr því sem var fyrir stríð.
Hin mikla iðnsýning sem stóð
yfir 1 Búkarest bar þess ljós-
an vott að þetta mikla gósen-
land er að verða sjálfu sér
nægt á flestum þeim sviðum
sem ráða úrslitum um sjálf-
stæði þjóðar. Þetta viður-
kenndu í viðtölum einnig þeir
sem eru .andstæðir núverandi
stjómarfyrirkomulagi í Rúm-
.eníu. Aftur á mótj vegsömuðu
ýmsir 'hinn nýja, sið er verið
höfðu honum andvígir fyrr,
sérstáklega menntamenn sem
höfðu álitið að persónuleiki
þeirra myndi gufa upp um
leið og vonin hvarf um :að geta
ábatast persónulega í stórum
stíl á þekkingu sinni. Mér
fannst flestir þeirr.a viður-
kenna með gleði að þeir hefðu
nú betra. næði til .að sinna vís-
indum sínum en áður var;
einkum Jæknar sem fögnuðu
almennt hinni nýju skipun
heilbrigðismálanna, enda sjá
þeir nú meiri árangur af störf-
um sínum en hina bjartsýn-
ustu hafði dreymt um. Þetta á
sérstaklega við á s.viði bama-
dauðans og berklaveikinnar
sem geisaði áður eins og far-
sótt. Mér þótti vænt um að
geta skýrt heilbrígðisráðherra
landsins frá hinum mikla
árangri íslenzkra lækna í við-
ureigninni við berklana.
Voru menn ekki óánægðir
með ófrelsið? Ég býst við að
tilfinningamar séu ,alls staðar
svipaðar á því sviði. En vitan-
lega má deila um hvað er ó-
freisi, og ef það er til, hver
verður að sæta því. Rétt er
það að eignir margra manna
og fyrirtækia hafa verið lagð-
ar undir opinberan rekstur, en
þó er óvíða jafnlangt komið á
þeirri hraut í Rúmeníu og nú
er hér á landi. Bankar voru
t. d. íyrst þjóðnýttir árið 1943,
að mig minnir. Hér hefur
Landsbankinn verið þjóðnýtt-
ur frá stofnun sinni árið 1885,
og svona mætti telj.a í það
óendanlega. En svo samanburði
sé haldið áfram: hversu marg-
ir menn í Rúmeníu, af þeim
sem nú eru uppi, skyldu hafa
■haft aðstöðu eða tækifæri til
að eiga, stofna eða reka arð-
berandi fyrirtæki? Eða t. d.
hér á landi núna? Hversu
margir skyldu njóta náðar hjá
peningastofnunum okkar? Þeir
sem spóninn misstu úr askin-
um voru ekki fyrst og fremst
Rúmenar, heldur útlenzkir
auðmenn, eoda lætur hæst í
þeim.
Margt er enn með gamla lag-
inu. Hinir dásamlega skemmti-
■legu markaðir eru ekki ennþá
komnir undir þak hræsninnar
og yfirborðshreinlætisins; karl-
ar og konur koma með varn-
ing sinn í útskomum vögnum.
Kálmetið er ekki enn farið að
missa bragð í kæligeymslum,
og kvikfé og fuglar er enn
selt á fæti. Það er auðvitað
ekki vist .að formaður íslenzka
dýraverndunarfélagsins vildi
lofa manni að bera lifandi
hænuunga í spyrðum um göt-
urnar, en hi-tt er ósannað mál
að kjötið væri neitt hollara ef
þeim væri slátrað áður, og
síðan borið á milli húsa í allt
,að 40 stig hita.
Fólkið gengur enn mjög í
hinum fallegu þjóðbúningum
sem ég vildi óska ;að auðnaðist
að halda velli fyrir þessum
sviplausa fatnaði sem við
göngum í hér í menningunni.
Þegar fór að liða á morguninn
voru margir komnir úr skón-
um, sérstaklega konur og ung-
lingar, en það var mesta furða
hvað bændur þoldu mikinn
fatnað, og fótabragðið ein-
kenndist ekki alltaf af nett-
leika. Gömlu sjóskórnir okkar
hefðu þótt fínir á móti þe:m
rosabullum úr nautsleðri sem
ýmsir eldri bændur spókuðu
sig í á glæsilegustu breiðgötum
þessarar heimsborgar. En svo
var á hinn bóginn glysgimin
í sama fólki.
Það er ekkert leyndarmál í
eðli sinu, þótt það hafi ekki
farið hátt, að hugur minn hef-
ur í mörg ár staðið til þess
að eignast austrænan hatt úr
þessum mjúka fallega flóka;
ég hef bar,a aldrei séð neinn
nógu finan í vestrænum búð-
um. En svo var ég einn dag
staddur í stórverzlun í Búka-
rest, og veit ég þá ekki fyrri
til en ég stend frammi fyrir.
draumahattinum. Ég byrja að
skotr,a til hans augunum og
telja leiin min í huganum. Mér
verður strax ljóst að svona
finan og dýran hatt get ég ekki
eignazt nema á kostnað allrar
HAUSTSÝNINGIN í Lista-
mannaskálanum hefur vakið
mikið umtal og skoðanir
manna á henn; eru yfrið mis-
jafnar. Ekkert hleypir mönn-
um eins fljótt upp og umræð-
ur um list og slíkar hitaum-
ræður hefur mátt heyra á ó-
trúlegustu stöðum að undan-
fömu. Oft er fróðlegt að heyra
þær skoðanir sem þá koma í
Ijós. Sumir taka munninn full-
an, eru með slagorð og upp-
hrópanir, aðrir eru hógværir
og leitandi, fullir af umburð-
arlyndi og vilja til skilnings.
„SvipalT' hefur sent Bæjar-
póstinum línu i tilefni ,af sýn-
ingu þessari. Bréf hans fer hér
á eftir:
SVIPALL SKRIFAR: „Eg er
einn ,af þeim sem leit inn í
Listamannaskálann á dögun-
rim til þess að skoða haustsýn-
ingu ungu málaranna. Þegar
é,g gekk inn í salinn og leit yf-
ir myndirnar, varð mér á ,að
hugsa sem svo, ,að þetta væru
engar myndir, þetta gæti ég
rissað upp, beinar línur og
ferhymda fleti, en hins vegar
væri hægt að telja mér trú um
að þetta væri list, þar sem
ég hef enga þekkingu á slík-
um hlutum. En þannig fóru
samt leikar, að ég hafði löng-
un til þess að eiga þar tvær
eða þrjár myndir, ef ég hefði
haft húsrúm til þess, því að
sumar þeirra þurfa mikla fjar-
lægð.
Nú eni skó’arnir að hefjast,
og líklega hefur aidrei í sögu
þessa lands fleira fólk sótt þá
en ejnmitt nú. Flestir þessai'a
unglinga hafa eytt sumrinu í
hin ýmsu störf til lands og
sjávar og sumlr fengið drjúg-
ar tekjur eft'r sumai'ið. í ís-
húsi því er starfar i Kópavogi
hefur t.d meirihluti kvenfólks-
ins sumar verlð námsstú’kur.
Ég fór einu s'nni um daginn
og bað eina þessara stúlkna uro
viötaí, sem hún lét góðfúslega
í té
— Hvað ertu gömul?
— Ég er sextán ára,
Þú stundar aúðvitað skóla
á. veturna?
— Já, ég fer í fjórða bekk
kvennaskólans í haust.
— Hefurðu unnið hér und-
anfarin sumur ?
— Já, þetta er þriðja sumar-
ið sem ég vinn hér, svo þú
sérð að mér líkar vinnan ágæt-
lega.
— Geturðu nokkuð g’zkað á
hvað þni ert búin að vinna þér
inn mikla peninga í sumar?
— Ja, það er talsverð upp-
hæð, ég veit ekki nákvæmlega
hvað það er mikið, en það mun
vera svona 9-10 þúsund krón-
ur.
— Það er ótrúlega stór upp-
hæð yfir fjóra mánuð:; hvernig
hefur þú getað unnið fyrir
svo mikiu?
— Þa& er auðskilið mál; ég
hef aðallega unnið við flökun
i sumar, og við þau störf eru
konum greidd sömu laun og
körlum.
— Fannst þér ekki erfitt að
Nú er það mjög eðlilegt og
einfalt mál, að bæði ég o.g aðr-
ir sem erum af eldri skólan-
um, séum eins og áttaviltir
fuglar gagnvart nútíma mynd-
list, því að slíkt er mjög ein-
ker.nandi fyrir þá tíma. sem
við lifum á, ,að vera áttavillt-
ir, ekki aðeins við eidri, held-
Ur engu siður þeir yngri og á
ég þar eins við í lífi og í list.
Eru kannskí ekki nokkuð
margir áttavilltir í þjóðfélags-
málum? Við iifum á breytinga-
og öfgatímum. Það- sem einn
segir hvítt, segir hinn svart.
Sumir kalla það list, sem ekki
er list, aðrir kalla Það ekki
list, sem er list. Og þannig má
lengi telja.
Eg hef stundum heyrt fólk tal-a
um það, þegar það hefur verið
að skoða málverk, hvað litirn-
ir væru sterkir og óeðlilegi",
og detta mér þá oft í hug
augnabliks sjónmyndir úr dag-
legu lífi, sérstaklega á fögrnm
vor- haust- og sumarkvöldum,
stuttu fyrir sólsetur. Litasam-
spilið er þá á ásýnd hlutanua
hátt hafið yfir hversdagsieik
hinna venjulegu litbrigða. Og
er sízt erfiðara en önnur þau
störf, sem hér eru untiin, að
fiaka karfa sem hefur verið
sú fiskitegund, sem hér hefur
verið verkuð í sumar. og eig-
jnlega m'klu skemmtilegra en
önnur vinna við hann, fyrir
utan hvað það gefur miklu
meiri peninga en önnur vinna,
hér.
— He’durðu þá að surnar-
kaup þitt nægi fyrir þörfum
þínum í vetur?
— Já, vafaiaust, það er að
segja fyrir fötum, bólmm og
skó’agjaldi, sem er 100,00 kr.,
og svo eru ýmsir sjóðir við
skólann, sem nemendur borga
í af frjálsum vilja; ég get
víst borgað ríflega í þá af
því ég er svo efnuð. Fæði hef
é.g frítt heima hjá mér.
— Hvað lxefur þú svo hugs-
að þér að taka fvrir þegar þú
ert bú'n með tiám þitt?
— Það er nú ekkert ákveð-
ið. enda heill vetur til stefnu
með það, segir stúlkan og
brosir óræðu brosi, miáske á
hún einhverja drauma um það
innst í hugarskoti sínu, sem
hún vill ekki setja á pre.nt. En
um eitt er ég viss, hún fer
ekki í Kanann stúlkap sú. Og-
ekki á ég aðra ósk heitari jafn-
öldrum hennar til handa en að
þær eyði sumrinu vjð fram-
leiðslustörf til sjávar eða
sveita og féi fyrir þau sömu
laun og karlmemrrnir sem nú
vinria oftast sömu störfin með
þeim fyrir miklu hærra kaup
en þær og að þær geti notað
veturinn til. að rnennta s;g
undir það lífsstarf sem hver
og ein velur sér svo seinna á
æfinni. — M. Þ.
oft hefur mér dottið í hug, að
ef ég vami málari og gæti fest
slík litbrigði á léreft, þá myudi
margur segja, að það aetti litla
stoð í veruleikanum.
Annars. háir það karmski
mest. bæði mér og öðr trri t-i'
skilnings á list og lífi, tem
ekkj verður aðskilið, að við
komum oftast í musteri listar-
innar með fyrir ákveðnar
skoðanir á hiutunum, í stað
þess að hafa hugann opinn
fyrir öllum nýjum viðhorfum,
vera leitandi menn. Þá gætí
svo farið að mönnum 'birtist
ýmislegt í heimi listar >g iifs,
sem þá hefði ekki annars órað
fyrir.
‘En hvaða tilgang hafa þess.'r
ungu málarar? Eru þeir aðeins,
að leika sér með liti eins ög
krakkar? Listin fyrir listina
— eða á þessi list Þeirra að
vera fyrir lífið? Gaman væri
að fá svar og gagnlegt fyrir
fáfróða. — Svipall“.
Þannig hljóðar bréf Svipals og
Bæjarpósturinn væntir þess
að einhverjir verði til að leysa
úr spumingum hans.
AUGLÝSING
nr. 3/1953 frá Imtílulnings- og gjaldeyrís-
deild f járhagsráðs.
Samkvænat heimild í 3, gr. reglugerðar frá 23. septem-
ber 1947 um vörusköxnmtun, takmörkun á sölu, dreif-
ingu og afhendingu vara, hefur verið ákveðið að úthluta
skuli nýjum sköxmntunarseðlum, er gildi frá 1. öktóber
1953. Nefnist hann „FJÓRÐI SKÖMMTUNARSEÐILL
1953“, prentaður á hvítan pappír með rauðum og svört-
um lit. Gildir hann samkvæmt því, sem hér segir:
REITIRNIR: Smjörlíki 16-20 (báðir xneðtaldir) gildi
fyrir 500 grömxnum af smjörlíki, hver
reitur. Reitir þessir gilda til og með 31.
desember 1953.
REITIRNIR: SMJÖR gildi hvor um sig fyrir 500 grömm
um af smjöri (einnig bögglasmjöri). Reit-
! . ir þessir gilda til og með 31. desember
1953.
Eins og áður hefur verið auglýst, er verðið á böggla-
smjöri greitt jafnt niður og mjólkur- og rjómabússmjör.
„FJÓRÐI SKÖMMTUNARSEÐILL 1953“ afhendist
aðeins gegn þvi, að úthlutunarstjóra sé samtímis skilað
stofni af „ÞRIÐJI SKÖMMTUNARSEÐILL 1953“ me'ð
árituðu nafixi og heimilisfangi, svo og fæðingardegi og
ári, eins og form hans segir til um.
Reykjarik, 30.september 1953
INNFLUTNINGS- OG GJALDEYRISDEILD
FJÁRHAGSRÁÐS
FrarnUald á 11. síðu.
fiaka?
Nei, síður en svo . það
Um Haustsýninguna — Áttavilltir fuglar
Listin fyrir listina — eða lífið?