Þjóðviljinn - 03.10.1953, Blaðsíða 2

2)
ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 3. október 1953
í dag er laujíardasurtim 3.
októlier. — XTO. AAgm ársins.
Undarlegur tvístring-
nr sem kom á pilta.
jfiUki man ég hvernlg stóð á und-
avlegum tvístringi sem kom á
pilta — mig minnir annan vetur-
inn minn í efri bekk — þannlg að
tveir flokkar mynduðust, annar
fi'elsismenn en hinir konungs-
nnenn. Ég lieid orstikin hafi veii^
ftú, að annaðhvort Grimur eða
Ciuðjohnsen konut ,Marseillaísinn‘
inn í skóiarúi, en allir vita hversu
hvífandl þessi söngur er og
SiVersu mikill töfrakraftur fylgir
honum; þar við bætUst að við
lærðum danska þýðingu á hoiium
éftir i’.A. Heiberg, að-sumu ieyti
SVf> meistaralega að hún jafiiást
við fvumverkið (eiginlega er það
samt sönglagið sem mest kveöur
að og Sem Bouget de l’Isle hef-
ur orðlð iiafnfrægiir aí) — lvvað
sein þessu líður, þá var þetta
Iþráfaldlega suugið hvenier sein
jrienn komust Iirtndunum undir.
og æsii þetta alla upp svo lá við
fjanðskap, því það voru einkum
„f i'elslsmenn i rni r“, sem gengu
mest 'fram í því. Pólltiskav skoð-
anir eða hugsanir held ég ekki
haii verið þessu samfava, að
minusta kostl man ég ekkl eftir
þesskonar, eða að ég getl ueitt
um það sagt; en víst er það. að
hatrið tli Dana átti þátt í þvi, og
það kviknaði shemma hjá mér.
(Gröndal: Dægradvöl).
Kl. 8:00 Morgunút-
varp. .10:10 Veður-
fregnir. 12:10 Há-
degisútvarp. 12:50
Óskalög sjúklinga.
15:30 Miðdegisútv.
16:30 og 19:25 Veðurfregnir. 19:30
Tónleikar. 19:45 Auglýsingar. 20:00
, jpréttir. 20:30 Aldarafroæh Step-
Ihans G. Stephan^Sónár t ^káld s..
Minningaihátið' i ’hátíðásai tHá-
ákólans: a) Kórsöngur: Nú haust-
ar á heiðum, lág' úr Örlagagát.
unni eftír Björgvin Guðmunds-
son við texta úr Þiðrandakviðu
iStephans. Biandaður kór syngUr
með undirleik hljóðfæra; Páll Xs-
ólfsson stjórnar. b) Ávarp (pró-
fessor Alexander Jóhannesson há-
skólarektor). c) Ræða: Stephan
G. Stephansson — maðurinn og
skáidið (prófessor Steingrímm- J.
Þorsteinsson). d) Kórsöngur: Þó
þú langförull legðir, lag eftir
Sigfús Ein&rsson; Páll Isólfsson
stjórnar. e) Upp’estur ljóða. úr
Aridvökum og einsöngur: 1) Hver
er allt of Uppgefinn, og Lækurinn
(Herdís’ Þorvaldsdóttir leikkona).
2) Fjallið Einbúi, lag eftir Pái
Isólfsson (Guðmundur Jónsson
óperusöngvari syngur; tónskáldið
-aðstöðar). 3) Jón hrak, Jafníngj
ttrnir og Afmælisgjöfin (Uárus
Pálsson leikari). Kl. 22:15 Préttir
og veðurfregnir. 22:25 Danslög
af plötum til kl. 24:00.
tæknavarðstofan Austurbæjarskól-
tnmn Sími 5030.
,,hóstinn“
Bókmenntagetraun. Barkakýlið og
Visan er við birtum sðast er
í6xtir Gúðmund Guðiriundsson
skólaskáið. Næsta spurniug er una
eftirfarándi vísu:
' Pukrar í pyngjum siyppum
pólitíkin" kæna.
B.aðakrili í kippúm
kaUpir tii að spræna,
túðrandi að typpa um
trúnni lýðsins væna:
frá gulu til hins græna.
Þann 30. fyrra
mánaðar opinber-
uðu trúlofun sína
img'frú Þorbjör
Óskarrdóttir. Brú
Sv-i hav til á Mýrum í Borgar-
firði á bæ þeim, er í Stangar-
holti heitir, að maður, er Þorkell
héfc, lagðist nlðuv til svefns í
stofupalíi dróttinsdag í fardiigum
og'‘sónuvhans, er Þóiálfur hét,
fjórtán vetra gamall. Og sem
sveinninn stóð upp, mátti hann
-elikl mæla. Þótti föSwv hans og
itíöður og þeim öttiim, er hann
sáu, sem t>a rkak<lið va-ri dregið
niður fyrir hóstinn, og var þar
ailt þrútið undir fevevkinni «g svo
harfc, að hvérgi mátti svéigja.
Dróttinsdaginn að kVeldi héitir
—...-------- Þorkell, faðir lians, fyrir sveiuin-
Biskupstungum, og Sigurður !‘ox- ^ lin, að |>eir háöir skyldi fara i
-nomsson Bergþörugötu 27 Rvík. skálaholt að Þorláksmessu um
steinsson. Bergþórugötu
1 dag verða gefin
Saman í hjónatoánd
hjá borg-ardómara
Þóra Helgadóttir
(bankastjóra Guð-
mundssonar) og
Björn Jónsson
(prófessors Helgasonar).
GKNGISSKKANING (Sölugengi):
l bandarískur doitar kr. 16.32
1 kanadískur dollar kr. 16 63
t enskt pund kr. 45,70
100 tékkneskar krónur kr. 226,67
L00 danskar kr. kr. 236,30
100 norskar kr. kr. 228,50
100 sænskar kr. kr. 315,50
100 finsk mörk kr. 7,09
100 belgískir frankar kr. 32,67
1000 franskir frankar kr. 46,63
100 svissn. frankar kr. 373,70
100 þýzk mörk. kr. 389.00
100 gyllini kr. 429,90
1000 lírur kr. 26,12
Athugásemd.
Vegúá dálítið rembingslegrar yfir-
lýsingar írá skólostjóra Hafidíða-
og myndlistarskó’ans viljum við
taká það fram, að okkur er ó-
kunnugt um hvaða árekstra
skólastjórinn á við. Hugsanlegt
er þó, að einhverjir nemendur,
sem ætlað hafa á Daugaveg 166
hafi í athugaleysi farið á Grund-
arstíg' 2A, eða með öðrum orðum
tekið ranga stefnu. Það getur
'konxið fyrir bezta fóik að villast
og ef eihhver kemur til okkar,
sem ífeVar' séi- í Handíða- og mynd
listarskólann, þá munum við nxeð
ánægju segja honum til vegar.
Stjórn My11(1 listaiskólans í
Keykjavík Ijaugaveg 166.
Næturvarzla er í
lapóteki. Simi 1760.
Reykjavíkx
BÓNDINN OG BJABNDÝRIÍ).
Bóndi nokkur og þjónn hans
vovu að ganga heim til síij, að
kvöldlngi. Leið þeirra. lá geán-
um skóg. Skyndilega réðst
bjarndýr á bóndann, greíp
hann heljartökum og leit í
kringum sig til að finna
skemmtiiegan stað til oð njéta
kvöldverðar s:ns. Vesiings
bóndinn var að dauða koin-
inn. Hann kallaði til þjóns
síns ámáttlegri röddu. Eljarg-
aðu nxér, kæri vinur. Kjá'paðu
mér Ixr'óðir minn!
Þjónninn tók á öllu sem hann
átti til. Hann sveiflaði öxinni
sinni og kiauf höfuð bjarn-
dýrsins og réðst síðan d það
með heykvísl. Dýrið vfcldi, va!t
um koll og var örent.
Þegar hættan var iiðin hjá
snei'i bóndinn sér að þjóninum
og tók til að skamma hann
allt hvað af tók.
Hvað er þetta? Hvað hef eg
• gert af mér? spui’ði þjónninn
st-jinhissa.
Hvað hefurðu gert, heimsk-
inginn þinn og fíflið þitt! Þú
hefur drepið þetta dýr á þann
hátt að feidurinn af því er
gerevðilagður. Eg get hieint
elckert gert við skinnið.
(Dæmisögur Kriloft's).
• f'TBKJÍIDÍD
• ÞJÓÐVILJANN
Skálaholt að Þorláksmessu um
sumarið að syngja saltara og
gefa málsverð fátækum manni á
iuessudaglnix og tvn aura vax i
Sicálaholt. Hinh þiiðja dag nær
dagnxálum fekk fyrmeuidui
sveinn, Þórátmr, mái sitt. iMuðu
allir fftið og hhin sæla Þm'lók
biskup.
(Úr Jarteinahók Þoriáks
hiskllps).
Septembei’hefti
Veiðimannsins hef
ur borizt, vandað
að f rágangi og
fjölbrej'tt að efni.
Ritstj., Víglundur
Möller, ritar þar greinina Óséð
og liðið. Einnig lahga grein Við
Norðurá, með mörgum myndum.
Þá er samtal við veiðimálastjóra.
Plat-Learce ritar greinina. Horft
úr hylnurn. Minnisstæður hár-
sktxrður, nefnist grein eftir Ól.
Þorl. Misstir laxar, þýdd grein
éftir R.N. Stewart. Fráságan
Nótt í frumskóginunx, frá Ind-
landi. Gisii Magnússon ritar grein
ina Laxveiðiför — og nxargt
fleira er í heftinu sem hlýtur. að
vera ánægjuauki veiðimönnum.
KíkJsskip:
Hekla er á leið frá Austfjörð-
um til Akureyrar. Esja fór frá
Rviík í gærkvöld vestur um land
i hringferð. Herðubreið er á leið
frá Austfjörðunx til Rvíkur.
Skjaldbreið er vænta.nlega á
Skagafirði í dag á leið til Akur-
eyrar. Þyrill var væntanlegur til
Vestmannaeyja í gærkvö d. Skaft-
fellingur fór frá Rvík í gærkvöld
til Vestmaunaeyja. Þorsteinn fer
frá Rvk í dag til Breiðafjarð-
Krossgáta m'. 192.
MESSlTK A MOBGUN:
DónJkirkjan.
Prestvigsla klukk-
an 10.30 árdegis.
Biskup landsins
vígir g'uðfræði-
kandídat Árna Sigurðsson sem
aðstoðarprest til Hestþinga í
Borgarfjárðarprófastsdæmi og,guð-
fræðikaixdídat Braga Friðriksson
til Lundar og Langruthsafnaða i
Vesturheimi. Hálfdán prófastur
Hélgason lýsir vígslu. Séra Árni
SigurÖsson prédikar. — Síðdegis-
guðsþjónusta kl. 5. Séra Jón Auð-
uns.
Laugarnesprestakall. Messa kl. 2
ejh. Séra Garðar Svavarsson.
Bavnaguðsþjónusta kl. 10.15 f.h.
Séra Garðái’ Svavarsson.
Háteigsprestakall. Messa fel’ur
niður af sérstökum ástæðum. Sérá
Jón Þorvarðsson.
Langlioltspi’eslakall. Messa í Laug
arneskifkju kl. 5. Séra Árelíus
Níelsson.
Bxistaðapres.takall. Messa í Foss-
vogskirkju kl. 2. iSéra Gunnar
Árnason,
Nestprestakail. Messa i kájæilu
Hásicólans ki. 2. Séra Jón Thór-
arensen.
Hailgríms.kirkja. Messa lii. 11.
Ræðuefni: IIvi skal élska bæði
guð og menn? Séra Jakob Jóns-
son. — Messa kl. 5. Séra Sig’ur-
jón Þ. Árnason.
Fríldrkjan. Mewsá kl. 2. Séra Þor
steinn Björnsson.
Minningarspjöld Lándgræðslusjóðs
fást afgreldd x Bólcahúð Lfti usai
Blöndals,, Skólavörðnstíg 2, og á
skrlfstofu sjóðsins Gx-ettisgötu 8
Lárétt: 1 hvítari 7 ■sérhlj. 8 tíma-
bilið 9 lærði 11 slc. st. 12 allt í
lagi 14 samhlj. 15 land ,, Asíu 17
kaðall 18 éndix’ 20 festi.
Lóðrétt: 1 jörð 2 nafn 3 leit 4
mannsnafn 5 á fæti 6 nafn 10
eldsneyti 13 frostbólgu 15 Sérhlj.
16 taka 17 sk st. 19 drykkur.
Laiisn á nr. 191.
Lárétt: 1 ferjá 4 sá 5 fá 7 ýsa 9
lof 10 kúa 11 ama 13 rá 15 op
16 telja.
Lóðrétt: 1 fá 2 rós 3 af 4 só ar
6 ávarp 7 ýfa 8 aka 12 nxél 14 at
15 oa.
Æsr »
> * ■ #»«
Skrifstofan er opin alla daga frá
5.3Ó—7 nenxa la-ugardaga frá 2—-4.
Neytendasamtök Keykjavíkur.
Áskríftarlistar og meðlimakort
uggja frammi í flestum bóka-
verzlunum bæjarins. Árgjald er
aðeins 15 kr. Neytendablaðíð inni-
falið. Þá geta menn einnig til-
kyhnt áskrift í síma 82742, 3223,
2550. 82383, 5443.
Þeir kaupendur Þjóðviljans, sem
yilja greiða blaðið með 10 kr.
hærra á mánuði en áskrifenda-
gjaldið er, gjöri svo vel að til-
kynna það í síma 7500.
Skipadeild S.I.S.:
Hvassafell fer frá Heisingfors í
dag áleiðis til Gdynia. Arnarfell
er í Þorlákshöfn. Jökulfell 'ei’ á
Hornafirði. Dísarfcll er á leið
frá Antverpen til Hamborgar.
Bláfell á að vera á Raufarhöfn.
KIMSKIP.
Brúarfoss fór frá Hull 30. fm. á-
leiðis til Rvíkur. Déttifoss kom
til Gdynia í gær, fer þaðan í dag
áleíðis til Hamborgar, Hull og
Rvt kur. Goðafoss fór frá Rvík
30. fm. áleiðis til Rotterdanx og
Leningrad. Gullfoss fer frá Kaup-
mannahöfn á hádegi í dag til
Leith og Rvílcur. Lagarfoss fór
frá Vöstmannaeyjum í gær til
Akraness og Keflavikur. Reykja-
foss fór frá Keflavík í gær tú
RVíkur. Selfoss er á Þórshöfn.
Tröllafoss fór frá N.Y. 25. fm.
áleiðis til Rvíkur. Drangajökull
fór frá Hamborg í fýrradag á-
leiðis til Rvikur.
Söfntn eru opins
Þjóðmlnjasafnlð: kl. 13-16 á sufxnu-
dögum, lrl. 13-15 á þrlðjudögum,
fimmtudögum og laugardögum.
Lanðsbókasafnið: kl. 10-12, 13-19,
20-22 alla virka daga nema laugar-
daga kl. 10-12 o| 13-19.
Listasafn Einars Jónssonar: opið
frá kl. 13.30 tll 15.30 á sunnu-
dögum.
Náttúrugi'tpasafnið: kl. 13.30-15 á
sunhudögúm, kl. 14-15 á þriðjudög-
um og fimmtudögum.
Krabbameinsfélag Beykjavlkur,
Skrifstofa félagsins er í Lækj-
irgötu 10B, opin daglega kl. 2-S,
Simi Bkrifstófunnar er 6947.
Tjamargolfirt
Ritsafn
lóns T ransta
Békaútgáfa Guðjóns Ö,
Sími 4169.
■jvœsa
fiöggæzluméri'nirnir, bannsefctir ræflarnir.
komu hingáð til að 'faka asnanr. fastan, en
hann hrein svó gíTurléga áð þeir þorðu ékki
að ná’gast, hann fvrir sitt litin líí. Þetta.
eru svöddan' en'défnis áxihVihgje;’.
En þótt lconuvnar töluðu svö digurbarka-
!ega flýðu þær brott fneð ópum urn léíð
og ásnihn "spevrtí éýrun —: eða jafnVei þótt
hann géfði elclci ánnað en ‘veifa taglimi.
nálguðust þær Iiu.un aftur, maisáhdi
ilaðrandi: )En 'sa^án énðúi t'öjc sjg ’hvert
'er' asniún sýhdi 'af Sér wok'ktnt fflfs-
Úgluspéýi',1 etöð á engdar pg • brosti með
'sjálfúni sérv Mikil ’er feú RnýíLni og magn-■
aðui- er 'á'lur 'sá þvættlhgUr "sem streymt
getur af vörurn kvfriim. Þ.sð oldir.t ekki
af þeim.
Laugardagur 3. október 1953 — ÞJÓÐVIUINN — (3
Minnisvarðinrs á Arnarstapa
RikharSur Jónsson myndhöggvari segir frá
verki sinu og aSdraganda þess
19. jiilí í sumar var aíhjúpaöur minmsvarði af Stephani
G. Steohanssyni á Arnarstapa í Skagafiröi. Mitnnisvarö-
ann geröi Ríkaröur Jónsson myndhöggvarj, og er gerö
hans fýnd meö myndum hér á síðunni. Viö afhjúpunina
flutti Ríkharöur sjálfur ræöu og geröi grein fyrir verki
rínu og áödraganda þess.
í upphafi ræðu sinnar rifjaði
Ríkharður nolckuð upp per-
sónuleg kynnj sín af Stephani,
þegar hann kom hingað til lands
varið 1917. Hann komstv'm. a.
svo að orði:
„Ég var einn hinna forvitnu
og hrifnu áhorfenda niður við
höfnina, er hann steig fæti á
frónska mold. Það var eins og
andleg uppljómun gripi mann-
fjöldann, og ég man ekki til
þess að ég hafj fundið aðra
eins hrifningarholskeflu grípa
mannfjölda eins og þegar skáld-
ið, þá all öldurmannlegt, sté
yfir borðstokkinn og iagði ís-
lenzka mold undir fót.
Þá um kvöldið var skáldinu
haldið fjölmennt heiðurssamsæti
í Iðnó ,að mig minnir, og ég
hef alltaf munað hvernig hann
hóf ræðu sína. Hann sagði svo:
— Ég foýst ekki við að Reyk-
víkingum þyki það mikil'l bekkj-
arskrautuður sem hér er setzt-
ur á meðal þeirra, a. m. k.
heyrðist mér það un'dir væng
niðri við skipið í morgun.
Enda var því ekki að leyna
að ýmsir höfðu búizt við að sjá
méira glæsimenni. En það áraði
sannarlega ekki til þess fyrir
Stephani G. því þó hann væri
ekki nenia 64 ára var hann all
öldurmannlegur og hrymdur um
aldur fram, ein,s og eðlilegt var
Um mann sem aidrei hafði unnt
sjálfum sér hvíldar á borð við
annað fólk, sökum hinnar and-
legu áleitni sem aldrei iét hann
í friði, hvorki nótt né nýtan
dag eins og nöfri ljóðanna hans
benda til.
Stephan G. Stephansson var
lágur maður vexti, en þrekvax-
inn og karlmannlegur. Andlits-
drætitirnir voru ailhrjúfir og
svipurinn allur hugall og ein-
beittur. Röddin var frekar dimm
og þung og framsetning málsins
íhugul eins og svipurinn. Hann
var alls ekki hraðmælskur mað-
ur, en ræða hans var hnitmið-
uð og gjörhugsuð. Hann dokaði
oft við er hann talaði, og var
eins og hann biði eftir því að
koma hugsuninni í það form er
hann vildi.
Stephan G. giörðist virðuleg-
ur þegar hann fór að tala, og
af öilum þeim ræðum sem
haldnar voru í samsætinu mikla
fannst mér ræða hans bera all-
mjög af, þrátt fyrir það að
flestir mestu málskörungar höf-
uðstaðarins legðu sig fr.am, bæði
í bundnu og óbundnu máli“.
Síðar í ræðu sinni lýsti Rík-
harður minnisvarðanum og
komst m. a. svo ,að orði:
„Varðan er þrístrend, hálfur
fimmti metri á hæð og átta
metr.ar ummáls að neðan. Rand-
ir hennar eru hlaðnar úr brim-
gnúðum stuðiabergssú'ium er
rísa upp 'af smærri stuðium, og
eru hinir síðarnefndu vitanlega
hagyrðingarnir og smáskáldin
sem stórskáldin rísa upp af.
Fræið er ekki stórvaxið sem
stórviðir geta af sprottið.
Hliðar vörðunnar eru hlaðnar
úr brimsoi'fnu blágrýtj úr
Naustavík, hér framan i Hegra-
nesinu. í miðia hliðfletina eru
hlaðin allstór hellubjörg úr
fjallskriðum á Reykjasrönd.
Mislita smá'grýtið er úr gilj við
{Fagranes á Reykjaströnd, og
svo eru þrír sólarópalar úr hinni
frægu Glerhallarvík, sinn yfir
hverri hellu.
Upphleyptu eirmyndiniar sem
boltaðar eru á hellurnar eru
þannig:
V atnsskarðsmegin er skáidið
sem hjarðsveinn (smali) með
hund sinn og bók, hann ber
hönd fyrir augu og horfir yfir
Skagafjörð og Drangeyjarsund.
Á þá mynd er letrað:
Komstu skáld í Skagafjörð
þegar lyng er leyst úr klaka-
laut, og yfir túnum vaka
börnin glöð við gi’óðurvörð.
Víðimýrarmegin er allstór
hliðmynd af skáldinu, hér gáir
hann til fjalla.
Á þriðja fletinum, þeím er
veit beint að Víðimýrarseli, sit-
ur skáldið með langspil á hné
sér, yfir það hefur hann lagt
skinnskekki'l. Þar á skrifar
hann með fjöðurstaf:
Þó þú langförull legðir
sérhvert land uttd'r fót
bera hugur og hjarta
samt þíns heima ands mót.
Á þessari mynd örlar einnig
á rnerki bóndans (ljár og
reka) . . .
Múrverkinu við hleðslu vörð-
unnar stjórnaði Hróbjartur Jón-
asson múrarameistari og bóndi
á Hamri í Hegranesi, en eir-
steypingu myndanna önnuðUst
steypumeistararnir Leifur Hall-
dórsson og Ólafur Gunnarsson i
málmsteypunni Hellu, Reykjavík.
Fjöldi hjálparmanna bæði
nyrðra og syðra hafa unnið að
smíði vörðunnar og lagfært um-
liverfi hennar".
í lok ræðu sinnar komst Rík-
harður þannig að orði:
„Það var e.inn sólskinsdaginn
núna í vikunni að ég gekk
•héma ofan í gilið milli Arnar-
stapa og Víðimýfarsels, , ætlaði
ég að hvOa mig þar um stund í
ró og næði, en varla var ég fyrr
kominn niður í gilið, en að mér
var hvíslað þessum orðum: „Hve
fagurt 02 'blítt ertu fjallagii".
Ég heyrði að Þetta féll strax í
hljóðstafi. Nú, það er þá ennþá
andi i gilinu, hugsaði óg, og
hann er nð rnana mig til að
halda áfram stefjamáU. Úr því
nrðu svo eftirfarandi vísur, og
ætla ég að gerast svo hÖfðingja-
djarfur við stórskáldið að fiytja
þa?r hér:
Hve fagurt og blítt ert þú fjallagil,
þúi fegurð og söixgvakiiður
er hvíslandi vægðarkvak himnanua tii;
já, hvílík dásemd og friður.
Ég dái þig blessixða iága lyng
og lltfögvu smáblóniln ailt, í kring. '
Ó, niá ég i’t’lja einix mosabing,
og má ég ieggjast Ixér niður.
Ég fagna þér ilmandi fjallagil
er faðniimi á móti mér breiðir;
að hiýða á þitt dillandi draumaspll
í dáleiðslu liuga mlnn seiðir.
Hér hefur þú skáldtiiu ómað þann óð
er íslenzku selðmagni fyllt.i hans ljóð
og kveiktir l>á átlliaga^ástargióð
er eldflaug af ljóðum liaus breiðir.
Nú slcil ég þinii sára söngvanið
og setðantíi orðakynngi,
aö þroskast viö annau eins unaðsklið
og í þessu nxosalyngi.
Mér fiiuist að ég handleiki heigan dóm
er hönd nxíu slxertir eitt örlítið blóm.
l!m æsktmnar þrár og þinn útlegðardóm v
er eins og bergáhx syngl“. i