Þjóðviljinn - 28.11.1953, Side 7

Laugardagur 28. nóvember 1953 — ÞJÓÐVILJINN— (7
Á kreppuárunum fyrir styrj-
öldina þegar fátæk alþýða
hafði ekki efni á að kaupa
bækur var Mál og menning
stofnað. Það varð samvinnufé-
lag íslenzkra menntamanna
og alþýðu í menningarmálum
og áhrif félagsins urðu ómetan-
leg. Á nýsköpunarárunum
breyttust aðstæðurnar um
stund, lífskjör almennings vóru
stórbætt þannig að bækur urðu
ekki fágætur munaður, og átti
Mál og menning raunar ekki
sinn sizta þátt í þeirri þróun.
Á þeim árum margfaldaðist
bókaútgáía í landinu, bóka-
gerð varð drjúgur gróðavegur
og voldugir útgefendur drógu til
-sín höfunda og athygli alþýðu.
Og þótt Mál og menning héldi
uppi sömu reisn í starfi sínu
var útgáfu félagsins skorinn
svo þröngur stakkur að sam-
ikeppnin hossaði ýmsum öðrum
hærra.
Bókafloltkurinn í ár
hægt sé að gefa' út svo ódýr-
ar bækur, og Kristinn E.
Andrésson svarar: Það er
ekki hægt •— nema með mik-
illi þátttöku almennings.
Enn sem fyrr stendur félagið
og fellur með samvinnu alþýðu
og mennta manna.
11 bækur á ári og tímarit-
ið kosta 400 kr., eða 33 krón-
ur á bók. Það verð á úrvals-
ritum er svo lágt að óþarft er
að rökstyðja Það nánar.
En þeir sem ekki hafa efni
á að leggja svo mikið fé til
bókakaupa geta vaiið. Fyrir
300 kr. fá menn 8 bækur og
tímarit'ð; fyrir 200 kr. 5 b'æk-
ur og tímariti.
Þetta eru góðir kostir, og
SÓM í MEMINGARMÁIM
En þessir grózkutímar breytt-
iust á nýjan leik. Aftur fóru að
ikreppast kjör alþýðu, bækur
urðu að víkja fyrir brýnni lífs-
þörfum og ýmsir sem höfðu lit-
ið á bókaútgáfu sem gróðaveg
lei’tuðu sér öruggari verkefna.
Og enn bættist við .annar voði.
Isiand var hernumið af banda-
rísku innrásarliði, og í menn-
ingarmálum flutti það með sér
hvers kyns siðleysi og afmenn-
ingarhroða, og allir játa hætt-
að af þessu hivtust örðugleikar.
En nú er þetta gerbreytt. Á
tveimur árum gefur Mál og
mennng út 24 bækur, og marg-
brcytileikann má bezt marka
af því að minna á bækurnar
sjálfar:
Nýja bókabúðin sem Mál og menning
hefur opnað á SkólavörSustxg 21
una af þeim áhrifum, jafnvel
þeir sem af mestum ákafa verja
hernómið sjálft. Nú höfðu því
enn skapazt forsendur fyrir
stóraukna baráttu þessa sám-
vinnufélags alþýðu og mennta-
manna, aðeins víðtækari og
brýnni en fyrr. Átti félagið enn
það vaxtarmagn sem nægði til
: að snúast við þessum nýju
verkefnúm af reisn?
Félag'ð hefur svarað þessari
-spurningu sjáift i verki. Á
,,kfepputímum“ ■ í bókaútgáfu
íerfaldaðj það starfsemi sina
með einu átaki, á „krepputím-
um“ í menningarmálum býður
það fram verk hinna beztu höf-
unda innlendra og kynnir er-
lenda menningarstrauma. Þetta
•er stóratburður sem vert er að
■veita mikla athygli, þannig á
að snúast við vanda.
Ljóðabækurnar hafa verið
fimm: nýjar bækur eftir Guð-
mund Böðvarsson, Jóhannes ur
Kötlum og Snorra Hjartar-
son; afmælisútgáfa á ljóðmæl-
um Sveinbjamar Egilssonar;
þýðingar ljóða eftir erlenda
meistara gerðar af Helga Hálf-
dánarsyni.
íslenzk skáldverk í lausu
máli birtast í þremur bókum:
skáídsögum eftir einn elzta rit-
höfund þjóðarinnar, Eyjólf Guð-
mundsson á Hvoli, og einn hinn
yngsta, Agnar Þórðarsoni og smá-
sögusafni eftir Kristján Bender.
Erlendar skáldsögur hafa ver-
ið fimm: dönsk eftir Hans Kirk,
bandarisk eftir Howard Fast,
frönsk eft:r Albert Camus, sov-
ézk eftir Pjotr Pavlenko, og enn
er í prentun frönsk skáidsaga
eftir Vercors.
® Fjölbreytnin
Það hað: löngum útgáfu Máls
pg menningar að hún var of fá-
breytt. Félagiarnir voru margir
,og hugðarmál þeirra mismun-
andi, en ö’lum voru þe'm ætl-
aðar sömu bækur. Og þótt
vandað væri til valsins og íjöl-
breytnin yrði mikil á mörgum
árum gat þó ekki hjá því farið
íslenzk fræði birtast í fjórum
bókum: Björn Þorsteinsson
skrifar um þjóðveldið ís’enzka;
Gunnar Benediktsson um sögu
síðustu ára; Lúðvík Kristjáns-
son skrifar um menningar- og
þjóðmálasögu Vestlendnga á
tímabiiinu 1830—60, samtíma-
menn Jóns Sigurðssonar, og frá
öðrum vettvangi er brugðið ljósi
á sama tímabil í dagbók Gisla
Brynjólfssonar frá 1848.
Er íslenzk alþýöa þess
megnug að standa vörð
um menningararfleið sína
og hefja sókn gegn er-
lendri afsiðun?
Um náttúrufræði fja’.la tvær
bækur: Hafið og hu'dar lendur
og Talað við-dýrin.
Þá er bók um ævi og störf
eins mesta listamanns sem nú
er uppi, Chaplins;-minningar f-rá
heimkynnum Kikújúa í Áfríkú
eftir dönsku skáldkonúna' Kar-
enu Blixen og síðast en ékki
sízt írskar fornsögur, valdar og
þýddar af Hermanni Pálssyni.
Cg enn er Þá ótalið tímaritið,
en það stenzt ýkjuiaust saman-
burð við beztu sambærileg rit
sem út koma með öðrum þjóð-
um.
Þessi þurra uppta'ning sýnir
bezt hversu fjölbrevtt er orðin
útgáfa Máls og menn'ngar,
hversu fjarskyld viðfang§eín'n
eru orðin að efni og tíma, allt
frá sagnalist Ira til forna að
kvikmyndal'st Chapiins, frá sál-
arfræði dýra til íslenzkra fræða,
frá völdum sýnishornum heims-
bókmennta til skáldsagnageiðar
Eyiólfs á Hvoli, frá þjóðveld's-
tímanum til nýiustu skáldbók-
mennta íslenzkra í bundnu máli
og lausu.
® Fyrirkomulagið
Félagið er enn trútt hinu upp-
haflega verkefni sínu ,að gefa
út góðar bækur fyrir lágmarks-
verð. Menn spyrja hvernig
Mál og menning hefur nú fund-
ið útgáfu sinni undirstöðu sem
fullnægir hinum mikla félaga-
hópi.
• Otgáfan
En það er eitt atriði enn sem
vert er að vekja athygli á. ís-
lenzk bókagerð hefur einatt ver-
ið af miklum vanefnum, og oft
þegar sérstakiega hefur verið
til kostað hefur íburðurinn ekki
verið í samræmi við verklagni
og smekkvísi. Einnig á þessu
sviði heíur Mál og menning
vísað rétta l-e'ið í h’nni nýju
útgáfu' sinni. Mikil áherzia hef-
ur verið lögð g að láta bóka-
flokkana liafa sinn sérstaka
stíl, án þess þó .að form þeirra
verði einhæft. Stíll bókanna í
ár er þannig ,sá sami og í fyrra
en gerð hans er þó alveg ný.
Bandið er listrænt, og útgáfu-
bækurnar í ár eru mjög fal-
lega myndskreyttar. Nægir þar
að benda á íslenzka þjóðveld-
ið, Talað við dýr'n og Bókina
um Chaplin. Hefur Öll þessi
ytri gerð bókanna tekizt með
þeim ágætum sem sýna hvers
ís’enzk bókaútgáfa er megn.ig
þegar unnið er af alúð. Bóka-
ílokkurinn bffnd'nn . er eign
, sem yljar hverjum bókavini.
Samt er verðið mjög fjarlægt
því sem tíðkazt hefur um íburð-
arútgáfur íslenzkar, félagsmenn
fá kjörbækurnar a’Iar í bandi
á 468 krónur. Á frjálsum mark-
aði eru þær einn:g seldar und-
ir meðalverði en þó verða þær
Bókafloltkurinn í fyrra

ÍRSKAR
FORNSÖGUR
I&LEN/K ÞÝftlNG
OC. INNGANGl'R
H F RM A.N N PAI-SSO N
■ r.YfcfAtU
H F.l M 5KTÍ f.N C LA
mcmliii
m
i
m
!
1|
• í
,x
I>essi titilblöð sýna af hvílíkri
smekkvísi bækur Máls og
menningar eru gerðar
þá 160 kr. dýrari; munurinn T.r
rúmur þriðjungur.
® Á því mun
sannast . . .
Þetta nýja átak Máls og
menn’ngar er stórviðburður i
íslenzku liicnningarlíir óg verð-
ur skráð í annála. Það sýnir'
hvernig snúast á við' vandamál-
um með athöfnum og lífrærr.i
starfi, með þeim mun meivi
reisn sem vandinn er stærri.
En er þetta samt ekki full-
mik'l dirfska?
Af bókaílokknum í iyrra em
brjár bækur að fu’Iu selda.% og
lítið er eftir af öllum hinum.
Þó mættu honum desember-
verkföll'n og miklir örðugle:k-
ar ailrar alþýðr. H'ns er þó
ekki eð dv'jast að því aðeins
fær útgáian ,st'5ðizt að bæk-
urnar hvr-f á’veg ’rn i heim-
il’n, að félagið vrrti r raun
''amvirmu'ré'sg a'hýðu og
menntamanna. Cg á því mun
raunar sannast hvort- ís’.enzk
alþýða er.þess mesnvr á h.æl-tu-
timum að standa vörð um
mennngararfleifð sina og hefja
sókn gegn erlendri afs'ðun.
M. K.