Þjóðviljinn - 15.04.1954, Side 7

— Fimmtudagur 15. apríl 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
(Niðurlag).
C. K. Attlee. leiðtogi stjórn-
arandstöðunnar: „Mætti ég
Jeggja . . . spurningar fyrir
hæstvirtan ræðmnann varðandi
yfirlýsingu hans? . . . mætti
ég spyrja hann, hvort hann
tel.ii ekk.i að reyna beri að
kveðja til ráðstcfnu æðstu
vaidamenn stórveldanna, ekki
til þess að ræða tilraunir þess'-
ar, heldur til að ræða hið mikla
vatidamál, sem heimurinn
stendur nú andspænis: hinar ó-
úíreiknanlegu aflciðingar full-
komnunár vetnissprengjunnar
og þeirra sprenginga, sem hún
kann að komá til leiðar. Vér
vitum ekki, hvar þær munu
ncma staðar.“ .
Sir Winston Chtirchill: „Skoð-
anir mínar varðandi spurningu
hæstvirts þingmanns eru al-
kunnar og þær hafa ckki
breytzt á nokkurn hátt, en það
væri hörmulegt, ef rangur timi
yrði fyrir valinu, svo að þcss-
ari leið vrði lokað að ófyrir-
*ynju.“
C. R. Attlce: „. . . að mér
skilst, þá er ekki vitað, hver
, eru áhrif (geislaverkana af
völdum úraníum- eða vetnis-
sprengja) á menn og á fiska og
önnur dýr. Þetta vitum vér
ekki, og ég held, að það væri
hyggilegt, að viðkomandi yfir-
völd gæfu yfirlýsingár um þessi
efni, eins fljútt og auðið er,
því að margs konar kviksögur
bafa komizt á kreik og mikils
metnir vísindamenn hafa sent
alvarleg bréf um.þessi efni.‘‘
Sir Winston ChnrchiH: „. . .
bandaríska stjórnin hefur ein
yíir þeirri vitneskju að ráða,
sera lej^.st gæti að fullu úr mála-
leitan hæstvirts þingmanns.
Það má alls ekki líta svo á, að
(bandaríska stjórnin) fylgist
ekki af athygii með því, sein
gerist hérlendis. Það er cin-
mitt þess vegna, að mér er
svo umhugað uin, að ekkert.
vcrði sagt íiér, sen-j. erfiðleik-
úm kunni að vaida. Að sjálf-
sögðu viljum vér allir vita
meira -(um vetnissprengjuna
en vér gerum) og allir vild-
um vcr geta lagt staðreyndim-
ar fyrir þingið. Vér vitum ekki
staðreyndimar, og vér getum
auðvcldlega valdið r.u'kiu tjpni
mcð því að leggja of mikið
kapp á að komast yfir þær.“
Hróp af bekkjum Verka-
mannaflokksins: „Svo?“
. Sir W’inston Churchili hcidur
áfram: „Já, vissuiega. Skýlaus
afsvör eru alvarlegir lilutir.
Það er ekki siður í riiplómatísk-
um samskiptum eða jafnvel í
samskiptum meðal hinna vin-
samlegustu og nánustu banda-
manna fara neins þess á leit.
sem kynni að verða vísað á
hug með algcru afsvari.“
E. Sbinwelt, fyrrum land-
varnaráðherra Verkamanna-
fiokksins: „Er hæstvirtur ræðu-
maður ekki samþykkur því, að
það mundi vekja andúð á
Bandaríkjur.um liérlendis og i
öðrum Löndum, Norður-Atlanz-
hafsbanda]agsins, sem gæti
'orðið bandalaginu þungur fjöt-
ur um fót, ef Bandarikin sýndu
nokkra treeðu að verða við
beiðni hans um vitneskju um
annaðhvort tíiraunirnar með
oða eðli vetnissprengjunnar, og
væri það ekki miklu skaðlegra
cn að biðja Bandaríkin að láta
þessa vitneskju í té?“
Sir Wiíiston ChuTchiII: „Hæsf-'
virtur þingmaður sagði, að það
hefði allar þessar viðsjárverðu
afleiðingar í för með sér, ef
spurningar væru lagðar fyrir
Bandaríkin og þau neituðu að
svara þeim. Vcr eigum þess
vegna að gæta varúðar, er vér
leggjum fyrir þau spumingar.
Ég efast um, að Bandarík.iun-
um séu enn að fullu kunnar
allar afleiðingar sprcngingar-
innar I. marz, svo að cltki sé
rninnst á síðari sprengingar."
Noel-Baker, fyrrum ráðherra
í stjórn Verkamannaflokksins:
„Að sjálfsögðu er ég sam-
þykkur því sjónarmiði forsæt-
Aneurin Bcvan
Það er tvimælaiaust ekki sann-
gjarnt.“ ;
Sir Winston CÍiurchill: ,,Leyf-
ist mér virðingarfyllst að vckja
athvgli á því, að . . . ég hef
fjallað um cfni spurninganna í
þeirri röð, sem þa;r voru lagð-
ar fram.“
Forsefi málstofunnar: „Ósk-
ar nokkur þingmanna að taka
til máls urn dagskráratriði?“
W. N. Warbey, .einn þing-
manna Verkamannáflokksins:
„Ég óska að bera fram dag-
skrártiilögu um, að dagskrá
(deildarinnar) verði vikið til
Haraldur Jóhannsson:
verium
isráðherra, að ekki sé unnt að
hafa sérstöðu gagnvart vetn-
issprengjunni fremur en öðr-
um vopnum .... Bcr ekki
brýna nauðsyn til þess að við-
ræður (um afvopnun) verði
hafnar sem undirbúningur að
því að draga úr átökum á al-
þjóðlegum vettvangi og til þess
að ná samkorhulagi, áður en
gífurlegir kestir kjarnorku-
sprengja hafa hlaðizt upp.“
Anthony Eden, .utanríkisráð-
hersrá: ,.Ég hef verið bcðipn að
s$ára þé'ssari fyrirspum Vegna*
samningagerðá, sem vér höfum
haft með höndum. Eins og
hæstvirtum þingmanni er
kunnugt, náðist samkomuíag í
Beriín um þessi efni, og stjóm
hennar hátignar hcfur hvatt
til þess, að umræður um þessi
mál miíli fjórvcldanna verði
hafnar hið ailra fyrsta . . .
Þingheimi mun einnig vera
kunhugt, að það var að frum-
kvæði forseta (Bandaríkjanna),
að þær diplomatisku umræður
voru hafnar, sem nú eiga sér
stað tnilli’ Bándaríkjanna og
Ráðsíjórnarríkjanna til þess
að kanna, hvort líklegt sé að á-
rangur náist á þessu sviði, og
I
cr oss jafnóðum tilkynnt um
árangur umræðnanna.“
John Strachcy, fyrrum her-
málaráðherra Verkamanna-
ílokksins: „Er hæstvirtur ræðu-
rnaður ekki samþykkur því,
að land vort eigi fyllsta rétt
til þess, að Bandaríkin ráðgist
við það um vetnissprengjuna,
með tiiliti ti) þeirrar staðreynd-
ar, að bandarískar ílugvélar
með vetnissprengjuna kunni að
liefja sig til flugs frá brezkum
flugvöllum og stofna þannig í
ha-ttu liíi hvers einasta karls,
konu og barns í landi voru“.
Hróp af bekkjum Verka-
niannaflokksins: „Heyr, heyr!“
Sir W’ínston Churcliill: „Sú
hlið hins almenna ástands Líður
aldrci úr huga mér. En helzt'a
raunhæía vandamálið er, hvcr
sé bczta leiðin til að hafa áhrif
á stjórn Bandaríkjanna, sem er
óheimilt vegrja ákvæða banda-
fíákra lága áð Iáta i té þá'
vitneskju, er þau kjTinu ef til
vilí að vilja láta af hendi.“
.Tohn Strachey: „Er forsætis-
ráðherra ekki samþykkur því,
að þeim sé ekki óheimilt að
ráðgast (við aðrar rikisstjóm-
ir). Löggjöf 'sú, sem kennd cr
við McMahon, kann að leggja
bann við því, að fróðleikur um
kjarnorkumál sé látinn í té,
John Strachey
en hún leggur ekki bann við
því, að (Bandaríidri) ráðgist
við (önnur ríki) urn notkun
kjamorkusprengja?“
Sir Winston Churchill: „Ég
hcld, að tveir menn, sem sætu
íun.d nieð sér, þar sem báðum
væri kunnugt um alit það sem
vitað væri þeirra megin, en
væri bannað að lát'a af hendi
annan fróðleik en þann, scm
þognr hefur birzt í dagblöðum,
ættu erfitt með að ráðgast
við að gagni.“
Hiátur í málstofunni.
Forseti málstofunnar: „Marg-
ir fleiri hæstvirtra þingmanna
hafa borið fram spurningar og
haía hug á að bera fram nýjar
spumingar. Það væri ekki
saimgjamt gagnvart surnum
þeirra eoa flestum þoirra, að
halda þessum orðaskiptum á-
fram.“
Gteorge W’igg einn af þing-
mönnurrt Verkamannaflokksins:
„Herra forseti, í dng hafið þér
ekki leyft neinum bakbekkinga
tiH Éét’rt fram spurriingár, hdld-
ur aðeins ríkisráðsmönnum'.
hiiðar ... til þcss að ræða
knýjandi vandamál, scm varðar
almannahag, nefnilegá:
„Neituh forsætisráðherra
að hcfja þegar í stað viðræð-
ur við Bnndaríkin með það
fyrir augum að frcsta til-
raunum þeim með vetnis-i
sprengingar, sem fara írarri
um þessar mundir.“
Forseti málstofunnar: „Mál
þetta heyrir skýiaust ekki und-
ir ncfnda grcin þingskapanna.
Iíifi „knýjandi vandamál, sem
várðar áimannahag,“ er hér
sprenging, er átti ser stað 1.
marz.“
llróp frá þingmömmm: „Og
síðastliðinn íöstudog."
Forseti niálslofunnar heidur
áíram; „Vinsamlegast leyíið
mór að ljúka rnéli mínu. Það
er auðsætt. af lýsingu þeirri,
sem hér hefur verið geíin, að
aðgerðir þessar fara íram á
veguin, bandarísku stjórnarinn-
ar. Háðherrar vprir bera enga
ábyrgð á máli þessu. Það heyr-
ir fiess vegna ekki undir neina
gr-eina þingskáþahna, er fjalla
um frestun dagskrár, hvorki
(ncínda grein) ‘né neina aðra.“
Sir W'ihstoh ChurchiU: „Ég
vil taka bað fram, að ég skipiist
á orðsendingum við stjórn
Bandaríkjanna nær því á
hverjum cinasta klukkutíma.“
A. Bevan: „Forsætisráðherra
heíur tilkynnt í dag, að síðari
vetnissprengingin sé liður í röð
tilrauna. Þetta voru þingheimi
nýjar frcttir. Vcr vitum ekki,
hvaða ráðstaíanir Bandaríkin
hafa gert (til að forða slysum
eða áverkum) af völdum
sprcnginganna. Rétt cr að liafa
það hugíast, að sprengingar
þessar eiga sér stað utan lög-
sagnarumdæmis Bandaríkj-
anna. Verður (úrskurður for-
setai skilinn á þann veg, að
mál þetta megi ekki ræða hcr
í þirvginu vegna þcss að það
heyri c-kki undir þingsköp, jafn-
vel þótt brezkir þegnar cða.
þegnar annarra þjóða verði
fyrir áverkum eða láti lifið a£
\ö!dui;n sprcngingapna?" . ,
Forseti málstofunnar: „Hæst-
virtur þingmaður misskilur orð
mín. Það er hefð hcr í deikt-
inni, cí brezkir þegnar láta lif
eða eignir af völdum erlendra
ríkisstjórna, að þá megi ræða
þau mál. Um það er ekki að
ræða núi“
A. Bevan: „Hvcrnig v|tið þér
það?“
Forseti málstofunnar: „Ég
veit það ekki né heldur hann.“
Hróp af ráðlierrabckknum:
„Heyr, heyr!‘
A. Bevan: „Með tilliti til
þess, að forsætisráðherra hef-
ur sagt, að sprengingar þessar
hafi verið Úðir í röð tilrauna,
finnst mér sem vér höfum rétt
til þess að spyrja, hvaða var-
úðarráðstafanir Bandaríki
Norður-Ameríku hafi tekið.“
Sir Winston ChurchiIÍ: „Þetta
var ekki tilkjmning af minni
hálfu. Ég las þetta í yfirlýsingu
Strauss aðmiráis í Thc Timcs í
morgun. Þetta er ekki i mín-
um verkahring.“
Noel-Baker: „ITefur það ekki
ávallt verið eitt grundvallar-
sjónarmið brezkra rikisstjóma
að halda úthöfunum frjálsum?
Hlýtur það ekki að vera svo, að
réttindi Breta og annarra þjóða
séu fyrir borð borin, þegar
(svæðum á) úíhöfunum, er lok-
að og þegar geislavirk aska fell-
ur á önnur lönd, eins og verður
i Japan, er sprcngingar eiga sér
stað í Rússlandi? Er það ekki.
skylda stjórnarinnar að vernda
rétt brezkra þegna í þessum
efnum? Hcfur stjómin ekki.
brugðizt þeirri skyldu sinni?“
Sir Winston Churchill: „Vér
leggjum líka kapp á að halda
þurru landi frjálsu. Aðstaðan á
haíinu er ekki sambærileg við
það, sem hún var á dögum.
Nelsons“.
.IILUur í málstofutuii.
Forscti málstofunuar: „Ég er
hræddur um, að vcr verðum að
ljúka þessum orðaskiptum.“
Alhnargir þingmenn rísa á
fætur og óska. að taka til máls.
M. Stewart, cinn þingmanna
Verkamannafiokksins, rejmir að
hefja mál sitt.
Forseti málstofunnar: „Hcfur
hæstvirtur þingmaður dag-
skrártillögu fram að bera?“
M. Stewart: „Ég óska að bera
fram dagskrártillögu um, að
dagskránni verði vikið til hlið-
ar . . . til þess að ræða knýj-
andi nauðsynjamál, sem Varð-
ar almenning, nefnilega:
„Þörf þcss, að stjóra henr.ar
hátignar gripi til varúöarráS-'
stafana vegna vetnisspreaginga
þeirra, sem fram fóru fyrir
skömffiii, og áþekkra spceng-
inga scm kunna að eiga sér
stað inn:i.n skamnis".
Um leið og óg ber dagskrár-
tillögu þessa undir úrskurð yð-
ar, herra forseti, vil ég biðja
yður að taka tillit til eftirfar-
andi sjónarmiða. Enginn telur
ráðherra hennar húíignar bera
ábyrgð á sprengingum þessum.
Ef ástæða væri til að halda, að
einhversstaðar í Brezka sam-
veldinu væri í vændum jarð-
skjálfti eða eldgos eða aðrar
náttúruhamfarir, teldi enginn á
sama hátt stjórn hennar há-
tigtiar ábjTga vegna þcss, en
það væri hiklaust ástæða til að
spyrja stjórn herinar hátignar,
hvaða vurúðarráðstaíanir hún
hyggðist taka í'. . Ég hekl því
virðingarfyllst fram að hér sé
uni að ræða mál, sém falli inn
á verksvið ríkisstjómarinnar,
og það sé þess vegna knýjandi
naiiðsynjamái, . ,sem .varði. al-
mannahag."
Pran>hald á 11. *iðu i