Þjóðviljinn - 18.05.1954, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 18.05.1954, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 18. m«i 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7 I. Sveitina ínína heimsaekja margir ferðalangar á sumrin þegar sólin skín. Þeir koma þangað sér til skemmtunar, og ég hygg að fáir verði fyrir vonbrigðum. Hér er sannarlega sérkennileg íegurð, og óvenju- leg fjöl'oreytni í riki nóttúrunn- ar. En margur ferðamaður spyr okkur heimamenn, á hverju lifið þið hér? Hvar eru túnin, hvar eru í-æktunarskil- yrðin? Það er von að ókunn- ugur sem um veginn fer spyrji svo. Ódáðahraun teygir arma sína heim að túnfæti sumra bæjanna, úfið og grett, sums- staðar vaxið kjarri 'og skógi, annarsstaðar er svart yíir að líta. En svo gott land er ís- land, að jafnvel Ódáðahraun, sem ætla rnætti að væri einn gróður- og gæðasnauðasti hluti þess, 'oýr yfir þeim kjarna, sem íslenzk sauðkind kann að meta og nýta. Hefur þú hugsað út í það Þó meira sé um vert að horfa íram á veginn, er þó líka nauð- syniegt að líta um öxl til lið- ins tíma. Hefur þú hugsað út í það lesandi góður, að fyrir nokkrum áratugum var svo umhorfs í landi okkar eftir þúsund ára búsetu, að landið var þá næstum ver til búsetu fallið en það hefði verið, ef hér hefði aldrei frumbyggi stigið fæti á land fram að þeim tíma. Engar varanlegar bygg- ingar, engin nýtileg fram- leiðslutæki til lands né sjávar, engir vegir sem því nafni gátu nefnzt né nýtiiegar brýr, og Svo að ógleymdu: Ræktað land nauðalitið, enda þótt þjóðin bvggi öll í sveitum, en land allt urið og blósið af hlífðar- lausri beit og skógarhöggi, s.s. rányrkju. Það var fyrst og fremst lang- varandi ránýrkja, í stað rækt- unar, sem setti svip sinn á við- skipti fólksins við ættland sitt. Auðvitað lágu tii þessa marg- víslegar orsakír, en ekki sízt það, að þjóðin glataði sjálf- stæði sínu í hendur erlendu ríki um sjö alda skeið. Þess er þjóðihni allri hollt að minn- ast í dag, og þá ekki sízt vald- höíum okkár, 1 svo gálauslega sem beir fara nú með hið enclurheimta fjöregg, sjálístæði íslands og frelsi. Frá rányrkju tl ræktunar En það var fyrst og fremst ræktun landsins, \sem þessum hugleiðingúm mínum var ætlað að snúast um. Flestum eða öllum er nú orðið ljóst, hversu mikil lífsnauðsýn það er að snúa frá rányrkju til ræktunar. Það er því eðlileg spurning sem ferðamaðuiinn varpar fram, er hann kemur hingað, hvort ekki séu hér erfið og tak- mörkuð ræktunarskílyrði. Og vissulega eru þau það í mikl- um hluta sveitarinnar, miðað við það sem er í fjölmörgum byggðarlögum þessa lands. Á mörgum bæjum hér í sveit er það einkenni túnrséktar. að vegna staðhátta er ræktað land hvers bónda mjög sundurslit- ið, ein dagslátta hér og önnur þar, og af bví leiðir að ó- kunnugir sjá hér minni rækt- un en þar sem túnið breiðir Starri hk Garði: Að slá nýja túnið © 9 sig samfleytt út frá bænum. Auðvitað er það ókostur, að staðháttum skuli vera þann veg farið. Við keyptum okk- ur dráítarvél Fyrir áratug síðan var hý- rækt hér í sveit fremur litil og gömlu túnin á flestum bæj- um eru mjög lítil. Franí að þeim tíma hafði öll nýrækt verið brotijj hér með hestum frá því öld þaksléttanna sleppti, en þaksléttunum tilheyrði rek- an og spaðinn. Hér var því úm afkastalítil vinnubrögð að ræða, miðað við véltækni nú- tíman.s. Fyrir tíu árum réðumst við fjórir ungir menn i að kaupa í félagi International hjóla dróttarvél, ásamt plóg og herfi. Það var fyrsta drátt- arvélin sem kom hér í hrepp- inn. Meira var það áhugi en fjárhagsleg geta okkar félaga, sem ,á bak við þetta fyrirtæki stóð, enda hefur ánægja okk- ar af slarfinu með þessum tækjum orðið meiri en fjár- hagslegur ■ ávinningur, þótt sama gildi um þessar fram- farir sem aðrar, að erfitt er að meta þær til fjár. — Hefur þú lesandi góður setið á dráttarvél, sem dregur af- kastamikinn, sterkan plóg, sem ristir þykkan, breiðan streng, dráttarvél, sem stritar áfrarn með jöfnum hraða, manni • finnst vélin lifandi vera, plógstrengurinn bylgjast óslitið yfir plógjámið, iem veltir honum örugglega við, svo svört moldin snýr upp. Ef . þú hefur ekki reynt þetta, áttu mikið eftir. Ég held að ekkert starf sé eins skemmtilegt. Það er margt sem styður að því, að ræktun lands er öðrum störfum á- nægjulegri. Þú þekkir ekki holtið áftur Ekki spillir það ánægjunnj, ef þú hefur þekkt frá því þú varst barn að alclri holtið, mó- inn eða mýrina, sem þú ert að brjóta til ræktunar, og heíur gert þér Ijóst hversu lítil gagn- semd v-ar að þessari mýri eða mó, miðað við ræktað land. Og þú hefur á meðvitundinni, að endur fyrir löngu var það vaxið skógi og vafið grasi, er spratt í skjóli hans, en for- leður þínir eyddu hvoru- tveggja. Þú plægir, herfar, jaín- ar flagið, ekur í það áburði, sáir, herfar enn og valtrar. Eft- ir fáar vikur fer þú að sjá grænar, grannar spírur gægjast upp úr moldinni, og fyrr en varir er moldarflagið orðið þak- ið dökkgrænu safamiklu grasi, sem bylgjast fyrir hlýrri sum- argolunni. Þú þekkir ekki aft- ur gamla holtið, móinn eða mýrina. Það er aðeins til i huga þínum mynd af því sem áður var. Þú hefur skapað nýtt land. Og þú hugsar sem svo þar sem þú stendiir tilbúinn að slá nýja túnið þitt í fj'.rsta sinn: Þetta nýja tún á eftir að auka farsæld mína, bæta hag minn, ég hef bætt að nokkru fyrir brot feðra minna við þetta land, og síðast en ekki sizt: komandi kynslóðir munu njóta góðs af þessum verkum mínum. Og þegar þú berð saman þennan clökkgræna akur, og urin rányrkt hrjóstr- in í kring, þá skilur þú ef til vill fyrst, að landið þitt, ísland er sannarlega gott lanö, og það er á þínu valdi að gera það enn betra, laða fram það bezta sem bað býr yfir. II. En á þessari stundu hljóta ýmsar spurningar að leita á huga þinn. Og þú spyrð: Hverju hefur aukísa ræktun áorkað á hag bændanna, hvaða breyting- ar hefur hún haft í för með sér, og hvernig er hagur baend- anna nú? Eða með öðrum orðum: Hver er hlutur þjóðfélags okkar í þessu máli? Siyður þjóðfélag- ið að því að aukin ræktun komi bændunum og um leið þióðinni allri að gagni, eða hið gagnstæða? Syndamegm verÚ- ur bagrginn þyngi-i Fyrst er að geta þess, sem vel er af þjóðfélagsins hálfu. Hver sá, sem brýtur land til ræktunar fær styrk frá því opinbera til framkvæmdanna. Styrkurinn er það ríflegur, sem líka vera ber, að verulega murrar um hann fyrir bóndann. í þessu felst viðurkenning þeirrar staðreyndar, að rækt- unarstarfið sé unnið engu sið- ur fyrir framtíð en nútíð. En þá get ég því miður ekki bet- ur séð en upptalið sp að mestu það, sem vel er af þjóðfélags- ins hálfu, en syndamegin verð- ur bagginn þyngri. Skal nú sá þáttur rakinn lítilsháttar, þó stiklað verði á stóru. Það er margt sem aukin ræktun veldur til breytingar á búskaparháttum. Segja má, að hún sé að nokkru leyti undir- rót aukinnar veltu, þ. e. meiri notkun peninga til búrekstar- ins, sem er andstætt þvi sem áður gilti þegar hver bóndi bjó sem mest sð sínu, keypti. sem minnst, notaði sem mest sjálfur eigin framleiðslu, fram- leiddi minna á markað. Aukin ræktun heíur gert hvorttveggja, aukið kaup bónd- ans á rekstrarvörum og alls- konar tækjum, og á hinn bóg- inn aukið framleiðslu hans á markað. Um Icið er hann kom- inn meir en áður var inn í hringiðu fjármálalifsins, háður duttlungum bes's og syeiflum, í þjóðfélagi, þar sem sá þykir mestur og beztur, sem náð get- ur lengst í því að hirða arðinn af annarra vinnu gegnum verzl- un og viðskipti. Rétt er að víkja að því nánar, á hvern hátt aukin ræktun hefur orð- ið völd að þeim breytingum bú- hátta, sem drepið hefur verið á. Að gerast heira resms og sólar Með aukinni ræktun kemur nýr útgjaldaliður til sögunnar, sem eykst í sama hlutfalli og ræktunin. Það er tilbúinn á- burður. Sá útgjaldaliður, er þegar orðinn einn sá stærsti í búrekstri þess bónda, er tekur heyfeng sinn á ræktuðu landi. Þá er vélvæðing sú, sem allir bændur keppa nú að, og margir eru langt á veg komnir með að koma á hjá sér, raunveru- lega afleiðing aukinnar rækt- unar. Án ræktaðs lands kæmu vélarnar tæpast til greina, og eftir því sem ræktunin er meiri, njóta vélarnar sín bet- ur. Vélvæðingin hefur aftur í för með sér enn nýja útgjalda- liði, og þá ekki svo smáa, þar sem fyrst er stofnkostnaðurinn, og siðan rekstrarkostnaðurinn. Nú sér það hver hygginn bóndi, að þar sem svo mikið fé er Iagt í það á hverju vori að láta túnin spretta, stenzt hann alls ekki efnalega að eiga það lengur undir sól og regni, hvort heyið hirðist vel, hrekst eða verður ónýtt. Þá er að- byggja votheyshlöður og þurr- heyshlöður með súgþurrkun. Fleira mætti telja sem aukin ræktun leiðir af sér, þó hér sé látið staðar numið. Um tilbúinn áburð En hvaða áhrif hefur svo þjóðfélagið á hag bóndans í gegn um alla þessa nýtilkomnu útgjaldaliði? Þá er það fyrst tilbúni áburðurinn. Það má kalla furðanlegt fyrirbrigði í verzlunarmálum okkar í dag, að þessi nauðsynjavara hefur ekki verið gerð að féþúfu braskara og auðhringa, sem flest annað. Bezt gæti ég trú- að að sala og dreiíing áburð- arins væri í sæmilegu Iagi, og eigum við það Áburðar- einkasölu ríkisins að þakka. Gefur það bendingu um, hversu haga mætti innflutningi og dreifingu ýmissa annarra nauð- synjavara til stórhagsbóta fyrir atvinnuvegi og almenning, frá því sem nú er. Bjargráðið og benjamínið Til er stjórnmálaflokkur er nefnir sig Framsóknarflokk. Forystumenn þess flokks kalla sig fulltrúa bænda á Alþingi og í ríkisstjórn, enda þangað komnir mest fyrir atkvæði bænda og má það teljst meira en lítið vafasamur búhnykk- ur. Þessir „fulltrúar bænda“ sungu í kór látlausan barlóms- söng um dýrtíð og verðbólgu, sem allt væri að drepa. Töldu þeir sig einir færa um að bæta úr meininu, sem hinir flokk- arnir væru valdir að. Þetta var á mestu velgengnisárum al- mennings á íslandi, upp úr 1940. Um raunverulega dýrtíð var þá ekki að ræða, því hag- stætt hlutfall var þá milli kaupgjalds og verðlags fyrir vinnandi stéttirnar, almenning í landinu. „Fulltrúar bænda“ höfðu úrræði á reiðum hönd- um, gegn dýrtíð þeirri og verð- bólgu, er þeir stögluðust mest á. Og ekki stóð á framkvæmd- unum, strax og þessir „fulltrú- ar bænda“ komust í valdaað- stöðu í innilegri ást og ein- drægni með svartasta aftur- haldinu. Og hvað haldið þið að ráðið hafi verið? Það var gengislækkun. Þessi ráðstöfun bar að vísu vörumerkið: „made Framhald á 8. aiðu. Áburðaryerksmiðjan varð mörgum miUjónatu-rum dýrarl en þurft bel'ði að vera. hún verður fljótlega of lííil. En þrátt íyrir það tengja bændur við hana vonir um möguleika til aúklnnar ræktunar.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.