Þjóðviljinn - 15.06.1954, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 15. júní 1954
Útvarp síðustu viku er fá-
dæma lítið umræðuefni. Ég
hef að jafnaði verið fáorður
um hljómlist, en nú er það
hún, sem ég minnist helzt.
Einsöngur Magnúsar Jónsson-
ar á hvítaunnudag var mjög
glæsilegur, og er mikið fagn-
aðarefni, er svo ágætir og
glæsilegir listamenn koma
fram á sjónarsviðið og bætast
í hóp þeirra er fyrir eru. Kór-
söngurinn frá Húsavík var
látlaus og elskulegur. Tilbrigð-
in um stef eftir Sjækofskí á
fimmtudaginn voru unaðsleg
og skyggðu þó hvergi á söng
Elísabetar Svarthöfðu það hið
sama kvöld.
Laugardagskvöldið bauð
upplestur skáldverka og.önn-
uðust þann upplestur kunnir
leikarar. .Valdimar Lárusson
las mjög vel stílhreina smá-
sögu eftir Kristján Bender,
Þorsteinn Ö. Stephensen
kvæði eftir Jakobínu Sigurð-
ardóttur. Kvæði Jakobínu
hafa orðið þjóðkunn síðustu
Bióu'stiívi
tvö árin og það að fáheyrðum
ágætum, sém byggjast á hvoru
tveggja í senn: fullkomleíka
þess ljóðforms, er skýrast og
áhrifaríkast talar til okkar
Islendinga, og þess yrki3efnis,
sem næst liggur hjartarótum
okkar, þegar allt kemur til
ails. Betri upplesara fyrir ljóð
hennar getur maðui’ vart
hugsað sér en Þorstein Ö.
Iiöskuldur Skagfjörð las kafla
. úr Önnu á Stóruborg eftir Jón
Trausta. Ekki snart hann
nærri eins og þeir fyrr-
nefndu, og mun það að ein-
hverju hafa legið í því, að
hann valdi sér ekki eins list-
rænt viðfángsefni. — Upp-
ilöí.
Tónlistaríélagið
Norræna tónlistarliátíSm
Kammer — tónleikar
veröa haldnir í kvöld kl. 6.45 síðdegis í
Austurbæjarbíó.
Flutt verða verk eftir Jan Maegaard, Johannes
Midlelfart Kivertz, Niels Viggo Bendtson, Joonas
Kokkonen, Bjarne Brustad, Eino Limala og Er-
land von Koch.
Aögöngumiðar seldir hjá Eymundsson og Lárusi
Blöndal. Verð kr. 20,00.
Tvær ferðií í viku frá 16. jásd
Frá og með 16. júní verður flugferðum „Gullfaxa" til
KAUPMANNAHAFNAR fjölgað. Flogið verður beint til
Kaupmannahafnar á miðvikudögum og þaðan til Reykja-
víkur samdægurs. Á laugardögnm verða flugferðir til
Kaupmannahafnar með viðkomu í OSLÓ og á sunnudög-
um verður flogið frá sömu stöðum til Reykjavíkur.
Flugfélag íslands er eina félagið, sem heldur uppi
beinum samgöngum milli Reykjavíkur, Kaup-
mannahafnar og Osló.
Doktorsritgerð Halldórs Kalldórssonar
ÍSLENZK ORÐTÖK
Eins og kunnugt er af fréttum varði Halldór Halldórs-
son dósent í íslenzku við Háskólann, doktorsritgerð sína
íslenzk orðtök á laugardaginn var. Blaðið getur nú fært
lesendum sínum þá ánægjulegu fregn að ritgeröin hefur
þegar verið prentuð og kemur á markaðinn áöur en lang-
ir tímar líða.
lestur Helga Kristinssonar á
fimmtudagskvöldið var lát-
laus og viðfelldinn. Kvæðin
voru yfirleitt mjög vel valin,
og er það góðra gjalda vert að
velja lítt kunn kvæði eftir lítt
kunna höfunda, en öll af þeirri
gerð, að þeirra verður auð-
veldlega notið við fyrstu
heym. Þá ber ekki sízt að
minnast á upplestur norska
skáldsins Hermans Wild-
denvey, er hann flutti ljóð
sín á sunnudagskvöldið. Var
það ein herleg nautn á að
hlýða þeim, er svo vel kunnu
skil á máli hans, að ljóðalest-
urs yrði að fullu notið af þeim
sökum, og einnig hygg ég aðr-
ir hafi notið nokkurrar á-
nægja við að hlýða á raddblæ
og hrynjandi, og er manni
næsta auðvelt að trúa því, að
Norðmenn muni ekki eiga
aðra honum snjallari í íþrótt
framsagnarlístarinnar.
Erindi Stefáns Einarssonar
prófessors um leikritaskáldið
Evgene O’Neill var skýrt og
greinargott svo sem önnur er-
indi þessa vandvirka vísinda-
manns. Það var gaman að fá
Baldur Bjarnason með sagn-
fræði sína efir langa hvíld.
Baldur gerir fræðiatriði sín
ljós og þannig úr garði, að
það er viðfelldið að hlýða á
hann, þótt málfar hans geti
ekki talizt gallalaust. Jóhann-
es Markússon flugmaður
ræddi um flug á fimmtudag-
inn. Þessum erindum Úr heimi
flugsins hygg ég að margur
hafi ánægju af, og það gleður
mig mjög, hve málfar flug-
mannanna hefur verið gott í
erindum þeim. — Unnsteinn
Stefánsson ræddi enn um sjó-
rannsóknir af sömu prýði og
áður. Eg missti af því út-
varpsefni, er á eftir kom á
föstudaginn. — Ólafur kristni-
boði ræddi um tilorðningu
biblíunnar á sunnudaginn.
Ræða hans lá á mótum sagn-
vísinda og trúrækni og veitti
þó trúrækninni betur. En það
er oftast eitthvað hlýlegt við
að hlusta á Ólaf. — Minnis-
stæðasta útvarpsefni vikunn-
ar var þáttur Björn Th. Ur
heimi m yndliistarinnar, og hef
ur hann ekki verið merkilegri
í annan tíma. Bar þar hvort
tveggja til: fi’æðslan um hið
mikla Ásbúðarsafn og samtal-
ið við höfund þess.
Leikritið Hans og Gréta
hefur tvímælalaust notið sin
betur í leikhúsi en í Utvarpi.
— Nú var rætt um hirðingu
skrúðgarða á góðu máli. —
Fréttaauki Hallbergs hins
sænska á fimmtudaginn var
mjög skemmtilegur.
G. Ben.
Sjómaimadagur
Framhald af 3. síðu.
dórsson og Ólafur Aðalbjöfnsson.
Dagskrá útvarpsins á sunnu-
daginn var að vérulegu leyti
helguð Sjómannadeginum, m. a.
var útvarpað frá hátíðahöldun-
um við Dvalarheimilið og hófinu
á Hótel Borg. Merki dagsins og
Sjómannadagsblaðið voru seld á
götum úti. Einnig hófst sala á
miðum í Bíla-, báta- og búvéla-
happdrætti Dvalarheimilisins og
var salan ör.
Hér er um mikið verk að ræða:
416 blaðsíðna bók, settá þéttu
letri. Höfundur byrjaði að vinna
að henni árið 1939, hélt síðan
áfram með hana árið eftir og
1942. Síðan lá verkið í salti til
seinrií hluta vetrar 1951, er höf-
undur tók því' lokátakið, og
lagði það síðan fram með um-
sókii um dóseiitsembæfti við Há-
skólann. •
Undirtitill bókarinnar er:
Drög að rannsóknum á mynd-
hverfum orðtökum í íslenzku, en
méð því er átt við orðtök er
fela í sér líkingu. Henni er skipt
í tvo hluta. Er hinn fyrri al-
menns efnis, um verkefnið,
rannsóknaraðferð og heimildir o.
s. frv. En seinni hlutinn er hins-
vegar orðtakaskrá, þar sem gerð
er grein fyrir uppruna, sögu og
merkingu 830 orðtaka í íslenzku
máli. Er þeim raðað eftir staf-
rófsröð, þar sem „lykilorðið"
ræður röðinni, en ekki kann
fréttamaður að gera nánari
grein fyrir því, þar sem hann
hefur aðeins haft tækifæri til að
líta á bókina. Hér kemur til
skýringar kaflinn um orðtak nr.
531:
kemur út innan skamms
„Kríta múka um e-ð.
Orðtakið merkir „segja frá
e-u“. Það er t. d. notað í sam-
bandinu ég veit ekki, hvort ég á
að kríta neina múka um það
„ég veit ekki, hvort ég ætti að
minnast á það“. f alkorti var
reikningur haldinn þannig, að
gerð voru krítarstrik fyrir vinn-
inga, Frá því er orðtakið runn-
ið. Um orðið múkur er rætt við
nr. 532“.
Fátt hefur verið skrifað um
þetta efni á íslenzku áður, og
sambærilegt verk mun ekki vera
til á Norðurlandamálum.
Á síðkastið hefur það farið
allmjög í vöxt að menn hafi
misskilið og vanskilið íslenzk
orðtök. Af því hefur leitt mik-
inn rugling og vond mállýti. Mun
dæmið um þjófin sem kom úr
heiðskíra loftinu vera þar einna
gleggst. Þessi bók á að geta
kennt íslendingum aftur hvern-
ig helztu orðtök í málinu eru
hugsuð og mynduð, og stuðlað
þannig að málvernd og málauðg-
un. Það er fagnaðarefnið sem
á var minnzt í upphafi fréttar-
innar.
Verk sem unnin eru á næturnar — Tal og hlátur á
næturþeli — Bréf frá G.H.E. — Þolum við
ekki þrifabaðið?
SUM VERK ERU unnin á næt-
urnar, t.d. eru kantarnir á
gangstéttunum málaðir á næt-
urnar, þegar minnst er um-
ferðin. En nú hefur Bæjar-
pósturinn verið beðinn að
koma því á framfæri við rétta
aðila að menn þeir sem þessa
næturvinnu annast, séu áminnt
ir um að hafa ekki hátt við
vinnu sína. Brögð hafa ver-
ið að því að þeir hafa talað
hátt og hlegið með þeim af-
leiðingum að fólkið í húsun-
um í kr.ing hefur vaknað af
værum blundi. Þetta á auð-
vitað ekki að eiga sér stað;
verk sem framkvæmd eru
kringum mannahústaði á
svefntima eiga að vinnast í
kyrrþey svo að fólkið hafi
svefnfrið. Verkamennirnir
verða að reyna að hafa taum-
hald á kátínu sinni og talanda
meðan þeir eru að vinna fyrir
neðan svefnherbergisgliigga
sofandi fólks. Vonandi verður
þetta góðfúslega tekið Lil at-
hugunar.
, {
G,H.E. sendir eftirfarandi bref:
„•Háttvirti herra Bæjarpóstur. þ
Séra Denjamín er að níða
Kiljan í Morgunblaðinu ný-
lega. Ég held að prestvígðir
menn ættu að nota menntun-
ina til annars þarfara en
kasta steinum að þeim sem
eru á undan samtíðinni. Við
eigum svo lítið af stórum
mönnum, að við ættum að
hafa vit á að láta þá í friði;
það er það minnsta sem við
getum gert fyrir þá. Fólkið
talar um sóðaskapinn í ritum
Kiljans, segir að hann lýsi
bara heimsku fólki og aum-
ingjum. Hvað á oft áð segja
það, að það erum við sem
erum sóðar; skáldið er að
taka okkur í 'gegn. Ekki trúi
ég því að við þolum ekki
þrifabaðið án þess að verða
vondir. Við megum til að þola
snillingnum, þótt hann trufli
nægjusemi okkar, helzt að
vera svo gáfaðir að þakka
honum fyrir ónæðið. Hafa
ekki frumkvöðlar mannkyns-
ins alltaf sett samfélagið á
annan endann, blásið á það
eins og spilahorg. Ég held að
við Islendingar ættum að vera
montnir af Kiljan okkar og
Framhald á 9. síðu