Þjóðviljinn - 29.06.1954, Side 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 29. júní 1954
þlÓÐVfUINN
*?tgefandl: SamelnJng’arflokkur alþýCu — Sósíallstaflokkurlnn.
Fréttastjórl: Jón Bjarnoson.
Rltstjórar: Magnús Kjartansson (áb.). SlgurBur GuSmundsson.
BlaCamenn: Ásmundur Sigurjónssor.. Bjarnl Benediktsson, Guð-
xnundur Vigfússon, Magnús Torfi ólafsson. i'
Jtuglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjóm, afgreiOsla, augiýsingar, prentsmlðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7600 (3 línur).
Áekriítarverð kr. 20 á mánuSi i Reykjavfk og nágrennl; kr. 17
annars staSar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.í.
Skömmastnleg |@gn
Stjórnarblöðin sáu ekki ástæðu til þess að birta mikl-
ar fréttir um viðskiptasamningana við Sovétríkin; þau
prentuðu hina opinberu tilkynningu ríkisstjórnarinnar
siyppa og snauða með litlum fyrirsögnum og völdu henni
-stað þar sem búast mátti við aö henni yrði sízt veitt at-
hygli. Eitt stjórnarblaðanna, Vísir, hefur meira að segja
séS ástæðu til að finna að því að Þjóðviljinn skyldi telja
þennan samning merkan atburð. Þetta skýtur nokkuð
skökku við áhuga þessara sömu blaöa þegar aðrir atburð-
ir hafa gerzt í afm’ðasölumálum fslendinga. T.d. stóðu
þau öll á öndinni þegar samningar tókust við svindlarann
Dawson, þau sendu sérstaka fréttaritara til útlanda, létu
senda sér dagleg skeyti og þar fram eftir götunum. Samt
heíou þau viðskipti aðeins orðið örlítið brot af sölunni til
Sovétríkjanna, þótt allt he.fði verið með felldu. auk þess
sem það er sízt ánægjuefni að selja fisk til útlanda sem
hráefni. Og í þokkaoót höfðu íslendingar ekki annað en
skaða og skapraun af viðskiptunum við fjárglæframann
þennan, og standa nú yfir málaferli sern helzti árangur
samninganna.
En þeíta dæmi um Ðawson sýnir að stjórnarblöðin geta
svo sem haft áhuga á afuröasölumálum og talið þau frétt-
næm. Ástæðan til þagnarinnar nú er sú m.a. að það er
vacþóknanlegt ríki sem gert hefur stærri og hagstæðari
viðskiptasamning við-íslendinga en dæmi eru til; það eru
" c-kk'lT'íagsmunir þjóðarinnar heldur pólitískt ofstæki sem
einkennir afstöðu þessara blaða. Árum saman var þeim
valiö það hlutskipti að verja þær aögerðir stjórnarvaid-
anna að kasta á glæ mörkuðum íslendinga í Sovétríkj-
unum og láta helriur banna fiskveiðar og freðfiskinn
hrúgast upp óseldan en eiga það á hættu að illa þenkj-
rndi fólk nærðist á þorski og karfa af íslandsmiðum.
Þessi forherðing mótar enn skriffinna stjórnarblaðanna,
þeir eru hættir að geta hugsaö og skrifað í samræmi við
hagsmuni íslendinga.
Þetta er þeim mun athygiisverðara sem viðskiptasamn-
ingarmr við Sovétríkin færa þjóðinni mikil og góð tíðindi;
þeir eru sönnun þess að afurðasala íslendinga þarf ekki
að vera neitt vandamál — og fátt skiptir þjóö, sem lifir á
siávarútvegi, meira máli. Það voru íslendingar sjálfir
sem stungu upp -á því aö selja Sovétríkjunum-35.000 tonn
af freðfiski, og þarlendir ráðamenn voru þegar í stað
reiðubúnir til að taka á móti öllu því magni. Það sýnir að
íuflir moguleikar eiga að vera á að selja mun meira magn
ef við teljum okkur geta framleitt það. Og víst mætti ætla
að állir þjóðhollir menn teldu slík tíðindi mikil og merk,
hvað sem öllum ágreiningi um þjóðmál líður.
Þessi viðskipti sanna að þjóðin öll getur haft örugga
og góða atvinnu af íslenzkum framieiðslustörfum — og
það er sú staðreynd sem ekki sízt bögglast fyrir brjóstinu
á stjórnarvöldunurr.. Um þessar mundir vinna um 3000
manns á vegum hernámsliðsins, 1 þágu erlendra manna
sem eru að búa um sig á íslenzkri grund. Allt þetta
xólk er tekið frá íslenzkum framleiðslustörfum og þau eru
takmörkuö sem því nemur. Afleiðingarnar blasa m.a. við í
því að meginhluti togaraflotans er nú stöðvaður, mikil-
yirkustu framleiðslutæki íslendinga eru ekki hagnýtt.
Þessi staðreynd er þeim mun ömurlegri sem hver maöur
véit nú að það er aðeins stefna ríkisstjórnarinnar sem
hamlar framkvæmdum. Og ríkisstjórnin stöðvar togarana
cg lamar starfrækslu hraðfiystihúsanna til þess að
tryggja hernámsliðinu nægilegt vinnuafl.
Þetta er ráðamönnum stjórnarblaðanna mæta vel ljóst,
og einmitt þess vegna er reynt að fela stærstu afurðasölu-
sámninga sem íslendingar hafa nokkru sinni gert í þeirri
von að almenningi dyljist þær staðréyndir sem nú skipta
mestu máli.
Það bar mikið á kirkjunni
í útvarpinu síðustu viku, bisk-
upsvígsla á sunnudag, setning
prestastefnu og prestsvígsla
á mánudag og síðan synodus-
erindi bæði á mánudags- og
þriðjudagskvöld. — Auðvitað
hafði maður ekki tíma til að
hlýða nema litlu einu. Maður
heyrði þó skörulega ræðu
hins nývígða biskups og syno-
duserinain bæði. Séra Sigurð-
ur Stefánsson er ágætur
útvarpsmaður og hefur sann-
að það fyrr en með erindi
sínu um séra Jón Þorláksson
prest á þriðjudagskvöldið.
Hann kann vel að velja fólki
hugstæð efni, byggir vel er-
indi sín og semur þau fjör-
lega og hefur skýra, látlausa
og þægilega framsögn. — Er-
indi Richards Beck á mánu-
dagskvöldið var einnig hið
fróðlegasta um efni, sem
nærri stendur hjarta okkar,
þar sem er • fálagsstarfsemi
landa okkar vestan hafs og
þjcðlegir þættir hennar. En
tiifinningasemi lýtir mál hans
hæði að- því er frásögn og
framsögn snertir.
Vignir nokkur Guðmunds-
son tollþjónn á Akureyri talaði
urn daginn og veginn, og varð
sá þáttur ómerkilegri en ég
minnist áður. Mjög er tekinn
að dvína skilningurinn á upp-
runalegu eðli þessa þáttar, og
hefur oft verið á það minnzt,
að það hæfir ekki að flytja í
þeim þaetti heilsteypt erindi, •
jafnvel þótt það séu vel sam-
in erindi um hin merkustu efni,
þau-eiga heima á öðrurii stað í
dagskránni. En það bítur þó
höfuðið af allri skömm að
taka þennan þátt til svo ó-
gfímuklæddrar yfirstéttar-
þjónkunar sem erindaflutnings
gegn 8 stunda vinnudegi. Ræða
hans hefði verið hugsanleg
þingræða hjá nautheimskum í-
haldsgaur fyrir 15—20 árum.
Auk innrætisins, sem erindið
opinberaði, þá ljóstraði það
líka upp algerri vanþekkingu á
máli því, sem um var rætt. —
Ræðumaður hamast á löggjöf
sem banni mönnum að vinna
eftir kl. 5 á kvöldin, hve ólm-
ir sem verkamenn eru til þeirra
hluta, til að sleppa við að fara
á fyllirí. En það er bara ekki
til einn einasti stafkrókur í
lögum um 8 stunda vinnudag,
8 stunda vinnudagur er eitt at-
riði í samningum verkamanna
við atvinnurekendur á hverj-
um stað. Úívarpsráð verður að
ganga úr skugga um, áður en
það ræður mann til erinda-
flutnings, að það sé ekki að
ráða eirihvern illa innrættan
vankunnandi fábjána til þeirra
hluta.
Þórarinn Þórarinsson flutti
erindi frá útlöndum. Og pað
var mjög á sömu breiddargráðu
og erlendu pistlarnir í Títnan-
um. — Þar er ekki feimninni
fyrir að fara við að ganga í
berhögg við staðreyndir og
skálda upp staðreyndir, til að
gera hlutina dálítið sögulega.
Hann lýsir því yfir, að raun-
verulega sé Genfarráðstefnunni
lokið án árangurs, nákvæmlega
á sama tíma og mestrar bjart-
sýni gætir um árangur. Svo
leggur hann heilmikið út af
óskum og draumum Rússa og
Kínverja um langa stjórnar-
kreppu i Frakklandi, meðan
kommar í Indó Kina eru að
koma fram vilja sínum. Komm-
arnir í Frakklandi virðast ekki
aldeilis eins hlýðnir yfirboður-
unum í Moskva eins Qg af er
látið um þá tegund manna um
v-íða veröldu, þar sem þeir
lögðu einhúga hönd að verki
með að síyðja fyrstu tilraun-
ina, sem gerð var til stjórnar-
myndunar. Þórarinn er kæru-
lausastur allra, sem flutt hafa
erindi frá útlöndum.
Enn eru tvær útvarpssögur á
ferðinni. Heimur í hnotskurn
svíkúr ekki þau fyrirheit er
fyrsti lestur gaf. Hvert kvöld
er meira og minna sjálfstæður
þáttur um mer.n, sem urðu
.kunningjar hlustenda strax
fyrsta kvöldið. Kýmnin og gam-
ansemin er á hverju kvöldi
söm við sig og nýtur sín svo
prýðilega í látlausri framsögn
Andrésar Björnssonar. — Mér
var niikið fagnaðarefni, þegar
fyrirheitið kovn um hið mikla
skáldrit Maríu Grubbe, sem
maður hafði lesið fyrir löngu.
En fkitningur hennar er ómögu-
legur. Rödd Kristjáns Guð-
laugssonar er óhrein, hann
vantar alla leikni í lestri og
kunnáttu til að nálgast hlust-
andann. Þetta skáldrit gerir
kröfu til mjög fullkomins flutn-
ings. Og manni verður það ó-
sjálfrátt á að hugsa til Helga
Hjörvars.
Úr heimi myndlistarinnar var
gott og skemmtilegt, en ekki
eins ágætt og verið hefúr. Það
fylgir því mikill vandi, að hafa
gert hluti ágætlega. — Frá-
sögn Ólínu Jónasdóttur var
skemmtileg og fagurlega gerð
og hagleiki stöku hennar er
löngu þjóðkunnur. — Gerð og
eðli efnisins var þungt eins og
fyrri daginn og fremur ólíklegt
til újáfcsnningshylli. — Erindi
MagOTrear Finnbogasonar urn
biargsig og fýlatekju var mjög
fróðlegt, og þótt flutningur
væri -þunglamalegur, þá var
svo mikil sál í frásögninni, að
mikil nautn va.r á að hlýða
þeim sem ánægju hafa af fróð-
leik af þessari gerð. — Náttúr-
legir hlutir væru mjög hugþekk
ir hjá Ingólfi Davíðssyni, ef
hann flytti dálítið betur. —
Léttu tónarnir hjá Jónassyni
eru alltaf mjög neðarlega.
Forleikurinn að Tannhauser,
lögin eftir Sigíús Einarsson,
einsöngur Schlusnuss og söngur
Guðmundar Jónssonar á laug-
ardagskvöldið var hvert öðru
hugþekkara og glæsilegra.. Og
þá'má ekki í bví sambandi láta
ógetið erindis Róberts Abra-
hams um asneriska nútíma-
hljómlist. Mál Róberts íinnst
Framh. á 11. siðu
Þriðju Norðuiiandatónleikar
Sirifoníuhijómsvéit Ríkisút-
varpsins úndir stjórn Ólafs
Kiellands arinaðist þessa þriðju
tónleika eins og þá'fýrstu.
„Litil sinfónía fyrir strok-
hljómsveit“ éftir Svíann Hild-
ing Hallnás var þar fremst á
efnisskrá, býsna köld og
strembin, nema helzt andante-
kaflinn, sem var ekki óáheyri-
legur. „Sinfónía nr. 4“ eftir
annan Svía, Dag Wirén, er
frambærilegt verk. Sá höfund-
ur liefur alltaí einhverjar hug-
myndir fram að færa, að vísu
aldrei djúpúðgar né heillandi,
en þó þannig .lagaðar, að hlust-
andinn veitir þeim athygli. I
fyrri hluta verksinS „Andante
ed allegro alla burla“, eftir
Finnlendinginn Jouko P. Tolon-
en brá fyrir áheyrilegri lag-
línu ásamt greinilegum finnsk-
um tóni, en í síðari hlutanum
i var stefið allt of ómerkilegt til
að vera boðlégt. „Sinfónía nr.
3“ eftir Aarre Merikanío er ær-
ið hávaðasöm, og heldur ó-
fróðleg, að því er fyrsta og síð-
asta kaflann varðar, en svo er
þar miðkaflina eíns og gróandi
vin í eyðimörkinni, flæðandi
hljómlist af aridánum innblás-
in, ósvikinn finnskur tónskáld-
skapur. Líklega cr þessi an-
dante-þáttur það ’bezta, sem
flutt hefur verið í tilefni nor-
ramu tónlistarhátíðarinnar (ef
undan er skilinn Péturs Gauts
forleikurinn og Finnlandia, sið-
asta tónverkið á efnisskrá Sin-
fóníusveitarinnar að þessu
sinni).
— Þegar litið er yfir það,
sem flutt hefur verið á fyrr-
nefndri tónlistarhátið, hlýtur
það að vekja athygli, hversu
lítið flest þessara skandína-
vísku tónskálda virðast hafa
til brunns að bera. Allt eru
þetta að vísu menn, se.m hlot-
ið hafa ágæta’ tónlistarmennt-
un, svo að kúnnáttuskortur er
þeim varla fjÖtur um íót.- En
það er eins og þessum nútírna-
mönnum sé einatt fyrirmunað
að segja nokkuð það, er glatt
geti hjarta hlustandans, — og í
hverju ætti sönn tónlist að yera
fólgin, ef ekki því? Hér er nú
auðvitað ekki verið að kveðr
upp neinn áfellisdóm yfir nú-
tímatónlist út af fyrir sig,
enda hafa óneitanlega verið
samin ágætistónverk í nýtízku
stíl, og aúk þess voru satt að
segja fæst af þessum tonverk-
um norrænu tónlistarhátíðar-
iunar fram úr hóíi riýtízkúíeg.
Meginástæða þess, hversu rnik-
ið af þeirri tónlist, sem satri-
in er nú á tímum, verðúf að
teljast fánýtt, er eflaust sú,
hversu lítilþæg mörg tónská'd
eru orðin um sjálfan efnivið
tónsmíða sinna, en um dýpri
orsakir þeirrar staðrevnc.ar
mætti rita langt mál. Úr léieg-
um steíjum verða aldrei verð-
mæt tónverk, jafnvel þó að
tækni sé í sæmilegu lagi
-y-Þótt yér séum hér að gagn-
rýna þessa norrænu frænciur
okkar, sem látið hafa verk sin
af bc-ndi til flutnings, ,er ékki
svo að skilja, að vér þykjumst
sjálfir miklu betur á vegi
staddir. Sannleikurinn er sá,
að talsverður hluti þeirrar tón-
listar eftir íslenzk tónskáld,
sem glymur í útvarpinu dag
hvern, á sér varla mikinn til-
verurétt. Hér skal þó ekki far-
ið frekar út í bá sálma, en
þeim skandínavísku tónskáld-
um, sem hér bafa ótt hlút að
máli, þakkað fyrir að hafa lát-
ið oss til sín heyra. ■'
B. F.