Þjóðviljinn - 05.08.1954, Blaðsíða 7

Mér fyrir ofaa sést oirm íbíti
Norðnr-Ástrálíu. Spjótið sem hahn er með
notar hann til að sliutia fisk. — Tii hægri
er ungur sverfcingl frá Suður-AiTíku.
Þjóoíræðin, víaindagreinin
um kynþættina, heíur oft og
tíðum verið misnotuð í þágu
; hinnar miskunnarlausu ný-
lendukúgunar auðvaldsins.
í>jónustumenn heimsvalda-
steínunnar hafa á allan hátt
reynt að staðfesta drottinvald
hinna hvítu m. a. með því að
halda fram gerfivísindakenn-
ingum um „æðri og lægri kyn-
þætt.i“. Álit margra þjóðfræð-
inga og mannfræðinga á ný-
lenduþjóðunum hefur ekki
. verið mikið frábrugðið skoðun
Kiplings,. .„lofsöngvara brezka
heimsveldisins“ á þeim,.en hann
kallaði íbúa nýlendnanna „að
hálfu leyti djöfla og að hálfu
ieyti börn“.
En á okkár dögúm hefur það
o-rðið æ erfiðara að halda ný-
lenduþúunum við trúna á
' kðnniséíninguná um „hið mikla •
verkefni hvita mannsins“:
hina erfiðu skyldú nýlendu-
herrar.na að rýðja menning-
imrii til rúms í nýlendunum.
S>eir hafá kúgað nýlenduþjóð-
irnar með. fátækt, þrældómi,
hernaði, . trúarbrögðum og
brennivini, og aldrei gert neitt
til þess að útrýma sjúkdómum
né fáfræði, það er öll viðleitni
þeirra til að auka menningu
hýlenduþjóðanna. Ög einmitt
af þessurn sökum hafa þessar
þjóðir nú risið upp og heimta
sinn rátt. Það er tæplega hægt
að búast við að þaer verði upp-
, numdar af hrifningu yfir þeirri
menningarbgráttu hvíta kyn-
stöfnsins sem kemur m. a.
. fram í. ógnarstyrjöldum brezku
nýlénduherranna á Malakka-
; skaga ,og í Kenyá.
- FraaðiiHemi vakna til skiln-
ings á frelsisbaráttu
. kúguðu þjóðaima
. 1 bókum ,þeim sem hafa ver-
ið igefnar út á síðustu tímum
, um' þjóðfræði er þegar tekið
að gæta.~áhrifa frá frelsisbar-
áttu nýlenduþjóðanna. . Úrelt-
, um skoðunum og andvísinda-
legum .kénnihgum um kyn-
þáttamisrétti o. fl. þ. h. heíur
veiið varpað fyrir borð. Á
Norðurlöndurn er helzti for-
-. ystumaður hinnar nýju stefnu
., próféssor . Gutorm Gjessing,
íor|tjpriþjóðfræðasafnsins í
• Osló. í bók sinni „Styrjaldir og .
. menningar“ berst liann öflug-
lega fyrir hinum nýju skoðun-
. um, og hrekur hinar úreltu
kenningar. þjóðfræðinnar um
,,'bardagahvöt' frumstaéðra
þjóða“, en. sú kenning hefur - ,
verið ein aðalröksemdin fyrir Hér ^greglan í Kenya að störfum. Lögre glnþjónar berja meS stöfum nokkrar Kíkájú-
þv'i að sfríð sé samgróið eðli konnr, sem grunaðar eru nm að hafa h.ii’t í hy.yju uð r.'.ðast á iögreglustöðjna til að frelsa
masmsins og óurnðýjanlegt í menn sina, sem þar voru í haldi.
samfélagi „manndýranna“. Og
nú hefur Gjessing gefið út
annað ritverk um sama efni
„Maðurinn og menningin“,
einkar aðgengilega ritaða bók
í tveim bindum. (Frá þessari
bók hefur áður verið sagt ýt-
arlega hér í blaðinu).
Nýlendnkúgararnir og
menningin
í þeirri bók sinni lætur
Gjessing í ljós ugg og óró yfir
þeim hroka sem hinir hvítu
nýlenduherrar sýna gagnvart
þeim þjóðum sem þeir hafa
kúgað undir vald sitt og kalla
í óvirðingarskyni „frumstæð-
ar“. Hann sýnir fram á hvern-
ig heirrisvalda- og nýlendu-
stefnan hefur ruðst yfir menn-
ángarþjóðiélög annarra þjóða,
Tagt ’ í rúétir samfélög þeirra
og ménningararfleifð og kom-
ið þar á með ofbeldi hinni ó-
, sveigjanlegu samkeppni auð-
valdsins. Hann segir frá und-
anförum kapitalistanna, trú-
boðunum, og gefur lesendum
sínum nokkra hugmynd um
þær afleiðingar sem eftirsókn
nýlenduríkjanna eftir völdum
yfir framandi og íjarlægum
þjóðum hefur haft fyrir millj-
ónir manira.
Hann greinir frá þeim með-
ölum sem nýlenduveldin hafa
talið sér sæmandi að nota í
baráttu sinni íyrir þvi að
leggja undir sig æ stærri og
fleiri nýlendur. Aðferðirnar
hafa verið mismunandi, allt
frá hinum kænustu stjórnmála-
klækjum til miskunnarlausra
hryöjuvorka. Allt stjórnmála-
legt vald hefur verið notoð til
að halda „hinúm undirgeínti“
niðri.
En.glendSngar fundu þó upp
á því að taka upp svpkallaða
„óbeina nýlencustjórn“. En
kynþáttamisríftið var ekki af-
numið með henni, né hek’ur
vald hinis h'.áta , rhanns yfir
hinúm „Utúðu“. Hvénær seai
þéir Téýiðu sír að gera kröfur
um manhsæmanc.i lifskjör, og
settu Sig rpp á 'tnáú hinum
erlendu valdhöfum, þá hikuðu
Bretar ekki við að giípa til
hinna ruddalegustu ofbeldis-
ráðstafana, rn. a. hónrefsinea
þeirra sem mótþróa sýndu.
Frakkar hafa haldið hinni
beinu r.vlentíustiórn en haft
þann hátt á að venia nokkurn
hhfta ’búa hverrar nýlendu' við
franska s'ið’u rvp.eð hægt væri
að sr_rra:r'->a rtjórn nvkndn-
ahna h'inu'frrnska ríkiskérfi.
Lsið Sovétrikjanna
í mótsetnTigu við þessar ný-
lendustjórnaraðferðir Breta og
Frakka bendir Gjessing á
lausn Soyétríkjanna á þjóð-
ernisvandamálunum. Þau hafa
frá upphafi stefnt að því að
veita hverjum þjóðemisminni-
hluta sjálfssíjórn, efla efna-
hagslíí þeirra og menriingu og
útrýma ■ sérhverju kynþátta-
rnisrétti'.
Gróðasóknin og
nýlendumar
Höfuðorsök eftirsóknar stór-
veldanna í nýlendur er og hef-
ur frá upphafi verið löngun
þeirra og þörf fyrir æ meiri
gróða, yfir það hefur aldrei
verið hægt að draga neina
blekkingahulu. Nöfn þau sem
sumar nýJendurnar . hlutu
benda e.llgreinilega til þessa.
Á strönd Vestur-Aíríku eru
m. a. nýlenduhéruð nieð þess-
um nöfnum: Karrí-ströndin,
Pipar-ströndin, Fílabeins-
ströndin, Gullströndin og
Þrælaströndin.
Umhyggja nýlcndustjórn-
cndanna fyrir gróða þeirra af
nýlendur.um hefur alltaf verið
grundvallaratriði í stjórn
þeirra á nýlendunum. Hvenær
sem þeir sýndu það veglyndi
að bæta hag íbúa þeirra á
einhvern hátt, kom það íyrr
eða síðar í ljós að þær ráð-
stafanir hafa fært yfirvöldun-
um ríflegan hagnað. Er þau
fela innfæddum mönnum und-
irtylluembætti í stjói;n ný-
lendnanna þá er það einung-
, is vegna þess að þau geta ekki
fengið nægilega marga hvíta
menn til þeirra starfa ög slaka
því nokkuð á stjómartaurriún-
u;n, jainíramt því sem : ný-
lendubúarnir venjast hinni er-
lendu stjórn. En úrslitaá.stæð-
an til þess að nýlendunum
hefur verið veitt nokkur. sjálf-
stjórn er sú, að ríkisvélin verð-
ur við það miklum mun ódýr-
ari í rekstri, en við það eykst
gróði nýlendustjórnendánna að
sama skapi.
Sá gróði er engar smáupp-
hæðir. Afríka er stærsta um-
ráðasvæði p.ýlenduveldanna
sem ríki heimsvaldastefnunnar
ráða enn yfir í heild, á núver-
andi síðasta skeiði hennar. Þar
má m. a. nefna að frá Vestur-
og Mið-Afríku komu árið 1941
94% allrar demantaframleiðslu
heimsins, Suður-Afríkusam-
bandið er stærsti gullfram-
leiðandi heims’ns, Belgíska-
Kongó framleiðir tvo þriðju
hluta af kóbaltframleiðslu
heimsins og er fimmti stærsti
koparframleiðandinn.
Kúgun og bylting
Milljónir manna sem fram-
leiða þessi miklu verðmæt-i eru
undirorpnar einræði hins hvíta
manns, en fá engan hlut
í arði handaverka sinna. Hin-
ir hvítu arðræningjar líta .nið-
ur á „hina innfæddu", ,-syrija
þeim um öll almenn mannrétt-
indi og bíta svo 'höfuðið af
skömminni með því að dulbúa
eigingirnishagsimmi sína und-
ir yfirskini „hjálpar við þjóð-
ir sem skammt eru á veg
komnar“. Én sú „hjálp“, þ. e.
útflutningur fjármagns til ný-
lendnanna er einmitt ;höfuð-
þáttur arðránskei'fis 'riýlendu-
skipulagsins. Það fjámiagn er
Framhald á 11. -'siðu.
Fimmtudagur 5. ágúst 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Eric Ðanielson: