Þjóðviljinn - 18.12.1954, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 18. desember 1954
pbygging öflugs atvinnulífs og úf-
rýming húsnæðisskorts eru brýn-
ustu verkefni bæjarstjórnarinnar
Niðurlag.
Húsnæðisskorturinn
Ég kem þá að tillögu okkar
um 50 millj. kr. lántöku til í-
búðabygginga, teknamegin á
eignabreytingum. Ingi R. Helga-
son mun gera grein fyrir álykt-
unartillögum flokksins í hús-
næðismálum. Ekkert vanda-
mál er eins brýnt af þeim sem
snerta bæjarmál Reykjavíkur
og að skjót og varanleg úrlausn
verði fundin á böli húsnæðis-
leysisins. Þúsundir bæjarbúa
verða að búa í bröggum frá
stríðsárunum, heilsuspillandi
kjallaraíbúðum og þæginda-
snauðum skúrræksnum. Heilsa
hundraða barna er í hættu og
heimilishamingja fjölmargra
eyðilögð. Þannig er ástandið í
húsnæðismálum Reykjavíkur
um miðja tuttugustu öld.
í skjóli þessa ástands þrífst
svartur okurmarkaður á leigu-
húsnæði og seldum íbúðum.
Helmingur mánaðartekna
verkamanns er orðið algjört
lágmark fyrir sæmilega leigu-
íbúð. Hver áhrif þetta hefur á
raunveruleg lífskjör almennings
liggur í augum uppi. Enda fer
sá hópur launamanna sífellt
stækkandi sem á þess engan
kost að láta kaupgjaldið
hrökkva fyrir brýnustu nauð-
synjum, þótt engu sé varið til
skemmtana eða menningarauka.
Atbeini bæjarins
óh j ákvæmilegur
Hvort sem mönnum líkar það
betur eða ver verður ekki unn-
inn bugur á húsnæðisneyðinni í
Reykjavík nema fyrir atbeina
bæjarfélagsins sjálfs. Ekki svo
að skiija að stöðva eigi bygg-
ingar einstaklinga eða samtaka
sem slíkar framkvæmdir hafa
með höndum. Þvert á móti ber
að efla þær og styðja með öll-
um ráðum af hálfu bæjarins.
Hinu þýðir ekki að neita að
þessar byggingai íeysa ekki all-
an vandann enda ekki við það
miðaðar. Kemur þar margt til
greina og þá ekki sízt skortur-
inn á hagkvæmum lánum til
langs tíma, en stórfelldar úrbæt-
ur á því sviði eru höfuðfor-
senda þess að húsnæðisvanda-
málið verði leyst til frambúðar.
Bærinn verður því að byggja
íbúðir í stórum stíl og þá ekki
sízt leiguíbúðir, það eitt útrým-
ir húsnæðisskortinum og þrýstir
niður hinni hóflausu húsaleigu
sem nú er krafizt í flestum til-
fellum. Þetta eru að vísu engin
ný sannindi. Við sósíalistar höf-
um haldið þessu linnulaust
fram á undanförnum árum,
fært fyrir því óyggjandi rök og
barist fyrir öflugri þátttöku
bæjarins í byggingarstarfsem-
inni. Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur streytst á móti af öllum
mætti og séð svo um að bygg-
ingarframkvæmdir bæjarins
væru sem allra lítilfjörlegastar
og kæmu í fæstum tilfellum
því fólki að gagni sem verst
er sett,
Hér verður að horfast í augu
við staðreyndirnar. Allt annað
hefnir sín í ríkum mæli og ger-
ir vandamálið torleystara en
ella. Framkvæmdaleysi bæjar-
ins í þessum efnum á síðustu
árum gerir það að verkum að
ekkert annað en stórátak í í-
búðabyggingamálum kemur að
tilætluðu gagni!
Lán bér eða erlendis
Við höfum því lagt til að
ákveðið verði að taka 50 millj.
kr. lán til íbúðarhúsabygginga
á næsta fjárhagsári. Ég er við-
búinn að heyra þá mótbáru að
lán sé hvergi fáanlegt. Það eru
hin venjulegu svör borgarstjór-
ans og bæjarstjórnarmeirihlut-
ans. Ég vil því minna á, að
flokkur bæjarstjórnarmeirihlut-
ans er mikils ráðandi í peninga-
málum þjóðarinnar, hann veitir
Ræða Guðmundar
Vigíússonar við 2.
umræðu um fjárhags-
áætiun Reykjavíkur
ríkisstjórninni forustu og ræður
mestu um lánsfjárstefnu bank-j
anna. Fái bærinn samt sem
áður enga áheyrn sem er næsta
ótrúlegt, sé eftir því gengið
af alvöru og festu, þá eru þess
dæmin að tekin hafa verið er-
lend lán til nauðsynjafram-
kvæmda, svo sem Sogsvirkjun-
ar og Hitaveitu. Eg fullyrði að
lántaka til íbúðarhúsabygginga
í Reykjavík, eins og nú er á-
statt í húsnæðismálum bæjar-
búa, er ekki síður mikið nauð-
synjamál.
í fyrra var borgarstjóra heim-
ilað að taka 10 millj. kr. lán til
íbúðabygginga og holræsagerð-
ar, að áskyldu samþykki bæj-
arráðs. Ég vil spyrja borgar-
stjóra um aðgerðir hans og
undirtektir lánsstofnana. Svo
mikið er víst að ekkert slíkt lán
hefur verið tekið, með sam-
þykki bæjarráðs. Sama heim-
ildin er í frumvarpinu nú, en
mig grunar að hún sé aðeins til
að sýnast en ekki alvarlega
meint. Er slíkt illt og ætti að
leggja þau vinnubrögð á hill-
una.
Ég legg áherzlu á að 50 millj.
kr. lántökuheimildin sé sam-
þykkt nú og að framkvæmd-
inni verði gengið af þeim þunga
og þeirri alvöru sem hæfir þessu
brýna hagsmunamáli bæjarbúa.
Hálf milljón til
verkamannahúss
Gjaldamegin á eignabreyt-
ingu leggjum við til að inn
verði tekinn nýr liður: Verka-
mannahús við höfnina 500 þús-
und krónur. Þetta baráttumál
verkalýðssamtakanna og Sósíal-
istaflokksins hefur nú loks náð
fram að ganga, eftir áratuga
andstöðu Sjálfstæðisflokksins.
En þrátt fyrir samþykkt bæjar-
stjórnar er ekkert fé ætlað sér-
staklega til byggingar verka-
mannahúss á frumvarpinu.
Framkvæmd þessa hagsmuna-
og menningarmáls reykvískra
hafnarverkamanna, hefur nógu
lengi beðið þótt hafizt verði
handa og fé ætlað til bygging-
arinnar, loksins þegar íhaldið
hefur verið neytt frá andstöðu
sinni.
Nauðsyn félags og
tómstundaheimila.
Þá flytjum við aðra tillögu
um nýjan lið gjaldamegin á
eignabreytingum: Félags og
tómstundaheimili x úthverfum
500 þús. kr. Ég þarf ekki að
iýsa fyrir bæjarfulltrúum nauð-
syn þess að bærinn skapi út-
hverfabúunum bætt skilyrði til
félagslífs og æskunni aðstöðu til
hollra tómstundaiðkana. Reykja
vík er sorglega fátæk af slíkum
stofnunum, sem geta orðið íbú-
um hennar og þá ekki sízt hinni
uppvaxandi kynslóð til menn-
ingarauka í frístundum. Árlega
rísa hér upp lélegar vaitinga-
stofur um allan bæ, sem verða
athvarf þeirrar æsku sem ekki
eru búin önnur tómstundaskil-
yrði. í þessu liggur hætta sem
þarf að fjarlægja áður en hún
hefur gert meiri skaða en orðið
er. Félags og tómstundaheimili
í sem flestum bæjarhverfum er
áreiðanlega eitt varanlegasta
ráðið til þess að beina hug-
um æskunnar og annarra að
hollum og menningaraukandi
viðfangsefnum.
Framlag til
sorpeyðingarstöðvar -
Loks flytjum við tillögu,
einnig gjaldamegin á eigna-
breytingum, um að varið verði
350 þús. kr. á næsta fjárhags-
ári til byggingar sorpeyðingar-
stöðvar. Þetta mál hefur lengi
verið á döfinni og ég man ekki
í hve mörgum kosningum Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur lofað
Reykvíkingum sorpeyðingar-
stöð, en á það hefur hann verið
óspar en minna orðið um efnd-
ir fram að þessu. Málið hefur
nú verið undirbúið af borgar-
lækni og bæjarráð samþykkti
áætlanir hans um framkvæmdir
fyrir meira en ári síðan. Samt
hefur ekki verið hafizt handa
en í þess stað áætluð ný
fjárveiting til sorphauga, 150
þús. kr. samkv. frumv. Sú fjár-
veiting er vafalaust nauðsyn-
leg eins og stendur, en tæplega
æskilegt að hún verði fastur
liður á fjárhagsáætlun í mörg
ár. Allar líkur eru til að svo
verði nema loks verði hafnar
framkvæmdir við að reisa sorp-
eyðingarstöðina. Er hér um
mikið heilbrigðis- og þrifnaðar-
mál að ræða, sem ég vænti að
allir bæjarfulltrúar geti nú orðið
sammála um að hrinda í fram-
kvæmd, en til þess þarf a. m.
k. að veita fé til byrjunarfram-
kvæmda, eins og lagt er til í
tillögu okkar sósíalista.
Nauðsyn
stefnubreytingar
Ég hef þá lokið vi’ð að gera
grein fyrir breytingartillögum
okkar við frumvarpið. Þær eru
við það miðaðar að sníða af
því mestu og auðsæjustu gall-
ana. Og þær eru fluttar í því
trausti, að þrátt fyrir allt sem
"í milli ber, sé einhver vilji fyr-
ir hendi til að draga úr ónauð-
synlegri eyðslu en leitast við
að verja þvi meira fé til þess
sem er grundvöllur góðrar af-
komu og hagsældar allra ibúa
Reykjavíkur: uppbyggingar ör-
uggs atvinnulífs og lausnar á
húsnæðisvandamálinu.
Eftir sem áður er það sann-
færing mín, að sú gjörbreyting
á fjármálastefnunni og afstöðu
bæjarfélagsins til atvinnulífs-
ins og húsnæðismálanna, sem
nú er brýnni en nokkru sinni
fyrr, fæst ekki nema skipt sé
um meirihluta í bæjarstjórn.
Mörg sólarmerki benda nú tii
þess, að framundan sé vaxandi
samstaða vinstri afla og ný
sókn sameinaðrar alþýðu. í
því efni hefur reykvísk alþýða
ekki sízt til mikils að vinna: að
heimta höfuðborg sína úr hönd-
um síngjarnrar og þröngsýnnar
yfirstéttar og taka stjórn henn-
ar og framkvæmdir í eigin
hendur.
m
innin^arópjoi
fslenzk skáldsaga á heimsmælikvarða
GYÐJAN 0G l \I\\
eftir KRISTMANN GUÐMUNDSSON
Þessi stórsnjalla skáldsaga, sem farið hefur sigur-
1 för víða um heim, er komin út í íslenzkri þýðingu
Einars Braga Sigurðssonar og verður
Jólaskáldsagan í ár
Sagan gerist suður á Krít á 14. öld fyrir Kristburð
og fjallar um hamingjuleitina heima og erlendis, bar-
áttu holdsins og andans og ástina, sem er möndullinn
í öllum skáldskap Kristmanns. „Gyðjan og uxinn“ er
af flestum talin snjallasta skáldsaga höfundarins og
öndvegisverk í íslenzkum bókmenntum. Hún einkennist
af snilldarlegri sálkönnun, listrænni fegurð, örlagarík-
um atburðum og glímu mannsins við ósýnileg máttar-
völd.
Þetfa er í fyrsta sinn, sem „Gyðjan og uxinn" kemur út í heild
á íslenzku. Þar með er glæsilegt listaverk komið heim til ís-
lands úr seyján ára útlegð.
„GYÐJAN OG UXENN“ er þriðja bindið í ritsafni Kristmanns Guðmundssonar
Fyrri bindin eru smásagnasafnið „Höll Þymirósu“ og skáldsagan „Arfur kyn-
slóðanna'1, sem flytur „Morgun lífsins“ og ,,Sigmar“ í einu bindi.
Ritsafn Kristmanns er vandlátum bókamönnum kærkomin gjöf
Bcrgarútgáfan
■■■■■■•••■•■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■-^■■■■•■■•••■■■■•■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■B
■■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•■■■■'
Bækumar fást í Bókabúð Máls og mermingar