Þjóðviljinn - 01.02.1955, Síða 6

<>) — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 1. febrúar 1955
dlÓOVIUINN
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósialistaflokkurinn,
Ritatjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmimdsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjami Benedlktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Rltatjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig
19. — Simi 7600 (3 linur).
Áskrlftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintaklð.
Prentsmiðja Þjóðviljans hJ.
'_____________________________________________________/
Íslenzkur áburður á erlendan markaS
Undanfarna daga hefur þýzkt flutningaskip legið við
bryggju áburðarverksmiðjunnar í Gufunesi. Hefur það
verið fermt íslenzkum áburði, er seldur verður til Frakk-
lands, og mun þegar búið að ganga frá sölu á 4000 lest-
um. Hér er um aö ræða algert nýmæli í íslenzkri út-
flutningsframleiðslu, þar sem í fyi’sta sinn fer á erlendan
markað íslenzk iðnaöarframleiðsla, unnin við orku ís-
lenzkra fossa. Birtist hér enn eitt skýrt dæmi um mögu-
leika lands okkar og framtíðarmöguleika þjóðarinnar til
að lifa frjáls af eigin framleiðslu í eigin landi.
Stjórnarblöðin hafa sem eðlilegt er gert atburð þenn-
an að umtalsefni. Enda er vissulega ástæða til að fagna
honum. Hins vegar forðast þau að rifja á nokkurn hátt
upp sögu málsins í sambandi við hann, enda munu þau
fremur kjósa aö hún liggi sem mest í þagnargildi.
Eins og oft hefur verið frá skýrt hér í blaðinu börðust
sósíalistar á Alþingi miskunnarlaust fyrir því að Áburð-
arverksmiðjan yrði byggð miklu stærri. Þegar málið var
útkljáð voru allar tillögur þar að lútandi felldar af full-
trúum stjórnarflokkanna. Ein viðbáran sem notuð var,
var sú að óvíst væri um marka,ðsmöguleika fyrir fram-
leiðsluna erlendis. Nú sýnir það sig að markaðir em þegar
fyrir hendi, og fyrirhugáð áð flytja út sex þús. tonn
þegar á þessu ári, aðeins til Frakklands, en nærri má
geta hvort ekki má víðar finna markaö fyrir jafn mikla
nauðsynjavöru sem tilbúinn köfnunarefnisáburður er
orðinn fyrir jarðrækt alla víðsvegar um heim.
Enn hefur heldur ekki verið reynt að hrekja þá rök-
semd sósíalista, að fjár til byggingar miklu stærri virkj-
unar og verksmiðju hefði mátt afla með því að semja um
lán við þjóðir sem vegna landshátta hafa ekki mögu-
leika til framleiðslu þess konar áburðar, og þurfa því að
flytja hann inn í stórum stíl, og semja um að greiða lán-
in með hluta af framleiðslu verksmiðjunnar.
Þannig hefði mátt tryggja hvorttveggja í senn, fram-
kvæmdamöguleika og markaðinn fyrir framleiðsluna. All-
ar horfur eru því á því nú, að framtíðin sýni bráðlegá
hvilík reginvilla var í því fólgin aö hafna tillögum Sós-
íalistaflokksins á Alþingi um að reisa stærri verksmiðju,
er hefði getaö framleitt miklu meiri útflutningsverð-
mæti.
Að vísu er Áburðarverksmiðjan þrátt fyrir þetta
stærsta iðnaðarfyrirtæki hér á landi enda langsamlega
hið dýrasta. Kostar án efa ekki minna en 130—150 millj.
kr. fullgerð. Því hörmulegri er sú meöferð, sem meiri
hluti Alþingis, einmitt þingmerm núverandi stjórnar-
flokka, leyfðu sér að viðhafa um eignarrétt hennar, þegar
ákveöið var að afhenda hana að verulegu leyti til eignar
nokkrum fjárplógsmönnum fyrir að leggja fram sem
hlutafé fjórar millj. kr. af þeim 150 sem hinn raunveru-
legi stofnkostnaður sennilega verður. Og óhætt má einn-
ig fullyrða, aö ef Sósíalistaflokkurinn hefði ekki á sínum
tíma flett ofan af þeim áfomium, sem bankasjóri Fram-
kvæmdabankans upplýsti á sínum tíma við þingnefnd á
Alþingi að fyrirhuguð væri, þ.e. að selja einnig hlutabréf
ríkisins, þá hefði verið búið að afhenda verksmiöjuna aö
öllu leyti til einstaklinga. í það skipti tókst Sósíalista-
flokknum að bjarga því sem bjargaö varð. En það er ekki
nóg. Meðferö þessa máls öll er spegilmynd þeirrar regin-
spillingar sem fest hefur rætur í öllu okkar fjármálalífi
jafnt innst sem yzt. Þegar sjálft löggjafarþigið gengur
svo langt, sem í þessu máli, verður almenningsálitið að
taka í taumana og sýna slíkum stjórnmálamönnum í tvo
heimana. Sósíalistaflokkurinn mun ótrauður halda á-
fram baráttunni fyrir að endurheimta Áburðarverksmiðj-
una í eigu ríkisins. Ef það tekst verður það holl lexía
fyrir fjárplógs- og stjórnmálamennina sem eldinn skör-
uðu að köku sinni með meðferð sinni á því máli fyrir
fimm árum, og sýnir þeim að til eru hlutir, sem þeim ekki
líðst að framkvæma. Því ef áfram verður haldið á sömu
braut, mun íslenzka þjóðarskútan bráðlega sökkva í fen
Blíkrar ægisspillingar.
Leikritið á sunnudaginn,
Leikið á leirflautu, hélt ég í
fyrstu, að ætlaði að vera
ófherkilegur hlutur, en það
rættist úr þVí og varð að lok-
um mjög sniðugt, góð skemmt-
un og markviss ádrepa. Taki
þeir sneið sem eiga.
Kvöldvakan á fimmtudag-
inn var að verulegu leyti helg-
uð kvæðum Runebergs, og
var upprifjun þeirra hug-
þekk og þakksamlega þegin af
eldri kynslóðinni. Ingibjörg
Stephensen las þýðingar Matt-
híasár allt að því nákvæmlega
eins og þarf að lesa þær. Hins
vegar er það allátakanlegur
skortur á smekkvísi að fá
Baldur Bjamason til að ræða
um máltöfra. — Erindi Ævars
Kvarans um Hallgrím Péturs-
son í lokin spillti sízt blæ
þessarar hátíðlegu kvöldvöku
og þá ekki lögin eftir Kalda-
lóns. Þetta var sem sagt góð
kvöldvaka.
Svo komu líka mjög góð er-
indi, og þrjú þau beztu snertu
tungu okkar og bókmenntir.
Símon Jóh. Agústsson prófes-
sor flutti eftir hádegi á sunnu
daginn síðari hluta erindisins
um Hávamál frá sálfræðilegu
og siðfræðilegu sjónarmiði.
Þetta var gott erindi um
hjartfólgið efni hverjum Is-
lendingi, skýrlega samið, djúp
fræði við alþýðu hæfi. Svo
þyrfti að kynna fleira af önd-
vegisverkum íslenzkrar tungu
sem Hávamál voru kynnt að
þessu sinni |og Völuspá í
fyrra. — Því miður leyfðist
mér ekki að hlusta til loka
á erindi Jóns Jóhannessonar
prófessors um sannfræði og
uppruna Landnámubókar. Eft
ir upphafi að dæma er ekki
ástæða til að ætla annað en^
að erindið hafi í heild verið
hið ágætasta. Það er erindi,
sem ástæða væri til að endur-
taka eitthvert laugardags-
síðdegið, og ekki ætti sú stað-
reynd að draga úr þeirri nauð-
syn, að erindið er fram komið
fyrir ósk frá óbreyttum hlut-
anda, sem með ósk sinni og
formi hennar gaf ljómandi
sýnishorn þess, á hvem hátt
miklum hluta alþýðu manna
liggur á hjarta að fræðast um
mikilvæga þætti menningar-
sögu sinnar og á hvern hátt
hann veltir þeim fyrir sér. Það
er mikill glæpur að bregðast
menningarlegum skyldum við
slíka alþýðu manna. — Þá
finnast mér erindi Bjarna Vil-
hjálmssonar um íslenzkt mál
æ innihaldsríkari eftir því sem
stundir líða, og Árni Böðvars-
son nær æ fastari tökum á því
erfiða viðfangsefni að gera j
fimm mínútna rabb að já-
kvæðum þætti í baráttu fyrir
þjóðlegri vemdun daglegs |
máls. — Eríndi Hauks Snorra-
sonar frá ströndum Hudson-
flóa var á þá lund sem mjög
er æskileg um ferðaþætti,
skörp innsýn í dramatíska
þætti sögustaðanna sem um
er farið. Þá fyrst fá lýsing-
ar ókunnra landa notið sín
að fullu, þegar þau íklæðast
örlögum þeim, sem náttúra
þeirra hefur búið þvi lífi, sem
háð hefur sína baráttu í
skauti þeirra. — Viihjálmur
Þ. Gíslason naut sín méð
bezta móti í þættinum um
bækur og menn, þar sem hann
að gefnu tilefni ræddi um
samband okkar við franskar
bókmenntir.
EJn svo voru ákaflega ó-
merkileg erindi. Dagur og veg-
ur hefur aldrei verið þvílíkar
óraleiðir fyrir neðan allar
hellur eins og að þessu sinni,
og er þá mikið sagt. Gísli
þessi Ástþórsson, sem fenginn
var að hljóðnemanum, setti
óumdeilanlegt met í bjána-
skap og smekkleysum. Út-
varpinu er það mikil háðung,
að þvílíkt bull og hann var
með skuli komast að. Svona
mistök eiga sér enga afsök-
un. Útvarpsráð hlýtur að
þekkja svo mikið af sæmilega
greindu fólki, að það sé hrein-
asti óþarfi að flagga með ein-
hverjum vesalingum, sem
blása sig* svo út með merki-
legheitum og þykjast ætla að
vera sniðugir. Ég vænti þess,
að Útvarpsráðs vegna fái
þessi aumingja maður að hvíl-
ast í rólegheitum með Ólafi
læðu sinni, sem hann virðist
meta mest allra hluta. — Þá
lét Ólafur Björnsson prófes-
sor ekki eftir liggja sína vit-
leysisfræðslu um efnahagsmál.
En þar er hann í sínum rétti.
Hann er fulltrúi þess hagkerf-
is, sem er sjálfu sér svo sund-
urþykkt, að mikill matur er
orsök hungurs og mikill auð-
ur orsök fátæktar. 1 slíku
hagkerfi er engin heil brú, og
um það er ekki nokkur leið
að tala af viti nema til nið-
urrifs. Mann getur furðað á
því, að nokkur maður skuli
geta misboðið skynsemi sinni
svo að ganga í þjónustu slíks
hagkerfis, en þegar einhver
Hefur stígið það spor, þá er
ekki þess að vænta að maður
heyri orð af viti frá þeim
hinum sama um efnahagsmál
upp frá því.
Tvær smásögur voru flutt-
ar á síðkvöldum vikúnnar og
báðar eftir íslenzka höfunda.
Áðmírállinn eftir Ágnar Þórð-
son er vel sögð saga úr
ástandinu í þeim viðurkennda
frásagnarmáta úr þeim her-
búðum að gera gys að hinum
flatmagandi löndum og tókst
það verkefni ágætlega í þess-
ari sögu. — Saga Þóris Bergs-
sonar Að lokum er aftur á
móti eiginlega ekki saga, held-
ur angurvær hugleiðing um
hinzta dóminn um verkin okk-
ar mannanna og næsta áhrifa-
lítil og ekki síður þegar hún
er flutt með miklum hátíð-
leika. — Tvísöngvakynningin
á föstudaginn var ánægjuleg.
I heimilisþættinum á laug-
ardaginn fékk maður að heyra
málróm Aðalbjargar Sigurð-
ardóttur. Það er átakanlegt,
ef satt er, að útvarpið þoli
ekki svo sterka menningar-
lega innviði og sú kona hefur
til að bera og því sé hún
vart talin útvarpshæf. Hún er
óumdeilanlega einn allra bezti
útvarpsfyrirlesari sem við eig-
um, og útvarpsráð má ekki
láta þá skömm spyrjast, að
hlustendum sé ekki gefinn
kostur á að hlýða á hana.
G.Ben.
Ingólfur Runólfsson
Minningarorð og kveðja
Jólaskemmtun heima í sveit
minni. Ég kom seint. Dansinn
var byrjaður. Um húsið ómuðu
dillandi tónar harmonikkunnar.
Á dansgólfinu svifu menn og
meyjar í fjörugum dansi. Allt
var þetta fólk kunningjar mínir
eða vinir.
En inni við gaf 1 stóð einn mér
ókunnur maður. Ungur maður,
laglegur, með óvenju mikið
dökkt hár. Þetta var harmon-
ikkuieikarinn Ingólfur Run-
ólfsson 'kennari á Akranesi.
Það eru nú liðnir meira en
tveir tugir ára síðan þetta gerð-
ist, en þó ég kynntist Ingólfi
ekkert í það sinn að öðru en
þeim ljúfu tónum sem harmon-
ikka hans sendi frá sér, þá er
mér maðurinn minnisstæðUr
eins og hann kom mér fyrir
sjónir þessa nótt; það var eins
og augu hans sæju allt sem
gerðist í kringum hann, og þó
virtist manni jafnframt að all-
ur hugur hans væri við túlkun
laga þeirra er hann lék.
Rúmur áratugur leið, þá báru
atvikin mig til Akraness til
frambúðardvalar. Ingólfur
hafði þá um nokkur ár verið
búsettur í sama húsi og systir
mín og auk þess voru konur
okkar náskyldar. Það fór því
að líkum að ég kynntist Ing-
ólfi fljótt og allnáið. Varð sá
kunningsskapur mér mjög mik-
ils virði. Margar ferðir fór ég
til Ingólfs ef ég þurfti að leita
góðra ráða. Og aldrei brást það
að ráðin voru Veitt fljótt og
vel..
Ingólfur var vinur allra
hinna smáu manna og málleys-
ingja. Hans ævistarf var barna-
kennsla. Og áreiðanlega hefur
Ingólfur valið sér þetta ævi-
starf að vel athuguðu máli.
Börnin voru vinir hans og hon-
um var það sönn gleði að geta
veitt þeim fræðslu og hjálp til
þess að rata hinar vandtroðnu
brautir lífsins. Ég minnist:'
nokkurra samtala við hann um
ýms vandamál æskunnar og þá
ekki sízt hversu næman skiln-
ing hann sýndi er smábarna-
yfirsjónir bar á góma. Ég tel
ekki ofsagt að Ingólfur hafi
verið í alfremstu röð kennara,
a. m. k. kom það fyrir að böm
Frambald á 11. síöu.