Þjóðviljinn - 18.03.1955, Blaðsíða 10

^o) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 18. marz 1955
Benjcimín og gengislækkunin
Framhald af 7. síðu.
ræðisríkja. Árið 1949 lýstu
Kanadamenn yfir því mjög
hátíðlega, að ef til styrjaldar
drægi milli Breta og Banda-
ríkjamanna þá myndu Kan-
adamenn fylgja Bretum að
máli og berjast við hlið þeirra
þar til yfir lyki. Hvílíkir
bræður. Og allt út af verzl-
kennt um úlfaþytinn milli
hinna heitt elskuðu lýðræðis-
þjóða? Auðvitað Rússum,
einkum Stalín. Vissulega var
reynt að stefna að styrjöld
við Rússa vegna þeirrar þró-
unar sem þar átti sér stað.
Við skulum líta á vísitölu
iðnaðarframleiðslunnar eins
og hún var þá í Sovétríkjun-
um og Bandaríkjunum. Vísi-
talan er 100 árið 1929.
1929 1939 1946 1949
. 100 99 155 160
100 552 466 670
Verzlunarfyrirkomulagið er
eitt af því sem veldur ill-
deilum þjóða í milli. Það sjá-
um við á þessu. En það er
ekki nýtt. Fyrsti maðurinn,
sem skrifaði vísindarit um
stjórnmál, Platon hinn gríski
(429-348 f. Kr.) vildi ekki að
þjóð sín ræki verzlun. Hann
vildi láta öðrum þjóðum eftir
alla verzlun vegna þess, að
hann áleit að af verzluninni
stafaði svo mikil siðspilling.
Síðan hafa runnið mörg vötn
til sjávar. En hefur verzlunin
breytzt til batnaðar síðan á
dögum Platons ? Hefur verzl-
unin ekki ennþá siðspillandi
áhrif í heiminum? Við skulum
athuga vel verzlunaraðferðir
Bandaríkjanna.
Bandarísk verzlunar-
aðferð.
Bandaríkin hafa ekki verzl-
að við aðrar þjóðir á jafn-
réttisgrundvelli. Bandaríkin
hafa ekki flutt inn jafnvirði
þess, sem þau flytja út. Þau
flytja meira út en inji. Þetta
hefur verið regla. Við þetta
skapast mótvirðislaus útflutn-
ingur, og reyna Bandaríkin að
jafna hallann með því að
draga til sín gullforða þeirra
landa, sem flytja inn banda-
rískar vörur. Þannig hafa
Bandaríkin dregið til sín
stóran hluta af gullforða Eng-
lands og Frakklands og ann-
arra Vestur-Evrópuþjóða. —
Ýmsum brögðum beita Banda-
ríkin til þess að draga til sín'
sem mest af gullforða við-
skiptavina sinna.
' Ffæg eru átökin milli Breta
óg Bándaríkjanna um olíu-
markaðina, baráttan um
markaðina er ein hlið á þessu
máli. En fyrir þessa verzlun-
araðferð hefur gullforði
Bandarikjanna vaxið úr 14,5
milljörðum dollara 1938 upp
í 24,6 milljarða í árslok 1949.
Hins vegar hefur gullforði
Frakklands lækkað úr 2,760
milljónum dollara 1938 niður
í 523 milljónir dollara, Bret-
lands úr 3,450 milljón dollara
niður í 1,590, Svíþjóð úr 321
milljónum dollara niður í 70
milljónir dollara og Hollands
úr 998 milljónum dollara nið-
ur í 195 milljónir dollara.
Dregur að gengislækkun.
Miðað við vöruframleiðsl-
una, sem er raunverulegasti
grundvöllurinn undir gengi
peninganna, hefur gengi doll-
arans lækkað, en þar sem
Bandaríkin koma fram sem
gullkaupandi í þeim löndum
sem vantar dollara til að
greiða með innflutning sinn,
geta Bandaríkin hækkað doll-
arann miðað við gull, þó
Kuup - Sala
Mun’ð kalda borðið
að Röðli. — RöðulL
Nýbakaðar kökur
með nýlöguðu kaffi. —
Röðulsbar.
Fyrst til okkar
Húsgagnaverzlunin
Þórsgötu 1
Munið Kaffisöluna
Hafnarstræti 16.
Myndir og málverk
sem legið hafa 6 mánuði eða
lengur, verða seldar næstu
daga, ódýrt.
Rammagerðin, Hafnarstræti 17
Ragnar Ölafsson
hæstaréttarlögmaður og lög-
giltur endurskoðandi. Lög-
fræðistörf, endurskoðun og
fasteignasala, Vonarstræti 12,
sími 5999 og 80065.
0 tvarpsviðgerðir
Radíó, Veltusundi 1.
Sími 80300.
Sendibílastöðin h.f.
Ingólfsstræti 11. — Sími 5113.
Opið frá kl. 7.30-22.00. Helgi-
daga frá kl. 9.00-20.00.
Saumavélaviðgerðir
Skrifstoíuvélaviðgerðir
S y 1 g j a.
Laufásveg 19, sími 2658.
Heimasími: 82035.
1395
Nýja sendibílastöðin
Sími 1395
Lj ósmyndastof a
jfZSS*
Laugaveg 12.
Viðgerðir á
rafmagnsmótorum
og heimilistækjum.
Raftækjavinnustofan Skinfaxi
Klapparstíg 30. — Sími 6484.
Sendibílastöðin
Þröstur h.f.
Sími 81148
dollarinn ætti að lækka miðað
við vöruframleiðsluna. Gengi
dollarans er því falskt. Og
hvað gerði stjóm Bandaríkj-
anna þegar málum var þannig
komið? Hún krafðist þess að
Væstur-Evrópuþjóðirnar lækk-
uðu gengi sitt miðað við doll-
ara. Þannig átti að hækka
gengi dollarans. Snemma í júlí
1949 ræða heimsfréttirnar,
með Times í broddi fylkingar,
að stjóm Bandaríkjanna
heimti gengislækkun punds
gagnvart dollara. I sama
mánuði er gerð fyrirspurn um
þetta í brezka þinginu. Sir
Stafford Cripps þáverandí
fjármálaráðherra lýsti yfir
því í neðri málstofu brezka
þingsins, að ekki kæmi til
greina að lækka gengi punds-
ins. Cripps reyndi að spyma
við fæti. En auðhringar
Bandaríkjanna heimtuðu
gengislækkun í Vestur-Evr-
ópu. Fyrir þá peninga, sem
taka átti af íbúum V.-Evrópu
af völdum gengislækkunarinn-
ar átti að kaupa vopn. Hvað-
an? Frá Bandaríkjunum. Til
hvers? Til þess að berjast á
móti kommúnistum ? Hvers
vegna? Vegna þess að komm-
únistar spilltu sambúð lýð-
ræðisríkjanna og vildu ein-
ræði. Hverskonar einræði ?
Verzlun á jafnréttisgrundvelli.
Loks skipuleggur stjóm
Bandaríkjanna málið í gegn-
um Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
Einn af starfsmönnum hans,
dr. Benjamín Eiríksson, var
þá að undirbúa gengislækkun
fyrir ísland, sem átti að koma
til framkvæmda 1950 vegna
framkvæmda, sem verið var
að undirbúa á Keflavíkur-
flugvelli. En fyrst átti að
beygja veldi Breta. Og allur
heimurinn fylgdist með Sir
Stafford Cripps þegar hann
fór vestur um haf, ákveðinn í
því að beygja sig ekki fyrir
Bandaríkjunum.
18. sept. 1949 tilkynnti Sir
Stafford Cripps i útvarps-
ræðu frá brezka forsætisráð-
herrabústaðnum Downing
Street 10, að ríkisstjórn
Breta hefði ákveðið að lækka
gengi sterlingspunds gagnvart
dollar um 30,5%. Og þar sem
Bretar eru höfuð Vestur-
Bvrópu og með stærstan gull-
forða bakvið gengi sitt, lækk-
uðu Vestur-Evrópuþjóðimar
sitt gengi einnig gagnvart
dollar. Islenzka ríkisstjómin
lýsti því strax yfir að krónan
skyldi fylgja pundinu og
lækka um 30,5%.
1949 vörðu Danir einni
milljón d. kr. dag hvern í her
sinn. Nú kostar hervæðingin
þá rúmar þrjár milljónir á
dag. Fyrstu peningarnir til
hervæðingar Atlantshafs-
bandalagsríkjanna voru mikið
til teknir með gengislækkun-
inni. Útgjöldin 1949-’50 vom
19,3 milljónir dollarar. Síðan
voru lagðir nýir skattar á al-
menning og vörur hækkaðar
til þess að auka hervæðing-
una. Og 1952 til 1953 em
hemaðarútgjöldin til Atlants-
hafsbandalagsins komin upp í
74,8 milljónir dollara.
Ástandið í efnahagsmálum
íslendinga 1949 var ekki
glæsilegt. Islendingum var
bannað að verzla við Sovét-
ríkin. (Bjarni Benediktsson
lýsir því yfir, að Sovétríkin
hefðu neitað að verzla við Is-
land). Bandaríkin verzluðu
ekki við ísland svo að neinu
nam. En svo þegar Vestur-
Evrópuþjóðirnar fóm að sjá
í gegnum blekkingavef Banda-
ríkjanna og marshallhjálpin
farin út um þúfur, fóm að
renna tvær grímur á Trúman
forseta. Og í útvarpsræðu sem
hann hélt um þetta leyti vitn-
aði hann gegn Bjarna Bene-
diktssyni og sagði m. a. að
það væri ekki nóg fyrir stjórn
Bandaríkjanna að banna
Vestur-Evrópuþjóðunum og
öðmm „lýðræðisþjóðum" að
verzla við Rússa. Bandaríkin
yrðu að verzla við þessar
sömu þjóðir í staðinn. Hvað
íslendinga snertir var þetta
framkvæmt að nokkm leyti,
en þó ótryggt. I árbók Lands-
banka íslands 1951, blaðsíðu
2 standa þessi orð: „Það er
athyglisvert, að á árinu 1951
tókst að ná hagstæðum vöm-
skiptajöfnuði við Bandaríkin
í fyrsta sinn“.
Tafla sú, sem dr. Benjamín
Eiríksson birti í grein sinni
um gengislækkun og verð-
hækkun, er ágæt sönnun fyrir
því, sem hér hefur verið sagt.
Og mér finnst rétt að Þjóð-
viljinn birti þessa töflu. '
Verðvísitölur inn- og útflutnings 1946—1953, og viðskiptakjör
miðað við óbreytt gengi. 1946=100.
Verðvísitölur
Ár Innflutnings Útflutnings Viðskiptakjör
1946 100 100 100
1947 113 109 96
1948 127 111 87
1949 126 104 83
1950 128 95 74
1951 165 117 70
1952 168 120 71
1953 155 118 76
Eins og sjá má á þessari
töflu bötnuðu viðskiptakjör fíflin, sem hafa verið að
íslendinga að mun 1953, en flokka menn í lýðræðissinna
seint á því ári hófust á ný og ekki lýðræðissinna standa
viðskipti við Sovétríkin. Það uppi rökþrota. Augu almenn-
sem dr. Benjamín sagði um ings í Vestur-Evrópu eru að
þessa "hækkun úr 71 upp í 76 opnast. Menn sjá, að stjóm
er tóm endaleysa.
Marshallstefna Bandaríkj-
anna hefur beðið algert skip-
brot. Og ef við reynum að
skyggnast undir yfirborð
heimsverzlunarinnar, undirrót
kalda stríðsins, þá er kalda
stríðið komið á undanhald. Og
Bandaríkjanna með mr. Dull-
es í fylkingarbrjósti er að
reyna að bjarga hinum rang-
látu verzlunaraðferðum sínum
með kjamorkustyrjöld við
Kína. Margar vopnaverksmiðj-
ur í Bandaríkjunum hafa bók-
staflega lifað á styrjöldum í
Asiu síðan um aldamótin. Eix
sigur* kommúnistanna í Kína
er að tryggja allsherjar frið
í Asiu. Og vopnaverksmiðjur
geta ekki lifað á friði.
Hagsmunir íslendinga
byggjast fyrst og fremst á
friði. En á friðartímum vant-
an alltaf f járfestingu til frið-
samlegra framkvæmda, þó
ekki vanti fjárfestingu til her-
virkja. I núverandi kaupdeilu
má búast við því, að verka-
menn knýi fram góða samn-
inga. Slíkt myndi vissulega
stríða á móti hagsmunum
Bandaríkjanna, sem eru með
fjárfestingu til hervirkja hér
á landi. Og þar sem núverandi
ríkisstjórn Islands hugsar
meira um hagsmuni Banda-
ríkjanna en íslenzku þjóðar-
innar, mun íslenzka ríkis-
stjórnin vissulega kref jast
gengislækkunar eða minnk-
andi fjárfestingar í þágu ís-
lendinga.
T\eir heimsmarkaðir
Bandaríkin verzla yfirleitt
ekki á jafnréttisgrundvelli.
Auk þess er verzlun við
Bandaríkin mjög ótrygg. T.d.
eru blöð í ýmsum fiskiðnaðar-
borgum Bandaríkjanna, þar á
meðal í Boston, farin að
krefjast þess, að innflutning-
ur á fiskafurðum verði bann-
aður. En við skulum þó vona
að viðskipti okkar við Banda-
ríkin haldist sem lengst.
Austur-Evrópu þjóðimar
verzla á jafnréttisgrundvelli.
Og við Islendingar höfum
mjög góða reynslu af við-
skiptum við þær þjóðir. Auk
þess eru markaðir þar mjög
tryggir.
Þyngdarlögmálið
og Morgunblaðið.
Eg sé það á skrifum Morg-
unblaðsins, að dr. Benjamín
er orðinn aðalkennari Sjálf-
stæðisflokksins í hagfræði.
Hugtakið ,,lögmál“ er notað á
svo bráðskemmtilegan hátt.
I leiðara blaðsins ekki alls
fyrir löngu, var gengislækkun
lýst sem einskonar þyngdar-
lögmáli.
Nú var það í raun og veru
Galileí, sem uppgötvaði þjugd-
arlögmálið, en Isak Newton
yfirfærði það á himintunglin.
En svo kemur Morgunblaðið
og færir þyngdarlögmálið yfir
á íslenzkan gjaldmiðil, og á
þann hátt, að krónan sé svo
eðlisþung, að hún hljóti að
halda áfram að falla og falla.
Eg dáist að skrifum dr.
Benjamíns og nemenda hans,
og ég vona að hann og nem-
endur hans haldi áfram að
skrifa í Morgunblaðið um hin
nýju lögmál hagfræðinnar.
Þrír játa
Framhald af bls. 5.
hersins játar hernaðarnjósnir,
rúmenskur maður í Stokkhólmi
játar að hafa safnað upplýsing-
um um landa sína í Svíþjóð og
maður í Gautaborg játar að
hafa stundað viðskiptanjósnir.
Hinir átta neita öllum sakar-
giftum.
NIÐURSUÐU
VÖRUR