Þjóðviljinn - 12.06.1955, Blaðsíða 3

Sunnudagur 12. júni 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (3
í Surtshelli eru margar fagrar og skrítnar ísmyndanir; hér er
t.d. ískastali (og sér á bak Gunnars Guttormssonar t. v.)
, — Hvað borðaðir þú um há-
degið, paddi Dan?
Þessi hvítasunnuferð Fylking-
arinnar' átti að vera skemmtiför,
og á 'góða kommúníska vísu
bjuggust þátttakendur nú til að
breyta'í samræmi við það mark-
mið Þessvegna svaraði Daddi
Dan ekki á hversdagslegan hátt:
ég borðaði rollukjöt, eða: ég
borðaði plokkfisk, eða: ég
gleypti eina brauðsneið og
mjólkurglas. Ekkert af þessu;
Daddi Dan svaraði í samræmi
við tilgang ferðalagsins: Ég
borðaði aðallega nýlenduvörur.
Þetta tilsvar Dadda Dan kost-
aði fyrsta magakrampann í ferð-
inni, og fóru margir á eftir. Til
dæmis sitjum við í makindum
yfir kaffi og brauði með dýru
áleggi í skálanum við Hvítárbrú
þegar einhver spyr upp úr eins
manns hljóði: Hvar er hann Jói
litli? Annar gellur við og segir:
Hann er þarna á bak við boll-
ann. O nei nei, svarar þá Jói
sjálfur, ég er hérna á bak við
molann. Maggi Lár, sem skip-
aður var doktor hópsins, hefur
Skýrt svo frá að hér hafi menn
íengið 17. magakrampa farar-
innar. Og þó var ekki, komið
nema' á 4. stund ferðalagsins.
Við slógum tjaldi á Kald-
árbökkum við Húsafell í hvöss-
um vindi laugardagskvöld fyrir
hvítasunnu. Frammi voru eyrar
og niðandi bergvatn, að baki
grænkandi kjarr í gulum móa.
Það var þröngt um tjaldið á
þessum stað: eitt hornið stóð út
á eyrina, annað var reist yfir
dálitla laut. Við Tryggvi völd-
umst í þessa laut — eftir það
vorum við nefndir lautinant-
arnir. Um kvöldið seinna var
farið að glíma við kvíahelluna
hans séra Snorra. Hún var ekki
mikil fyrir mann að sjá úr f jar-
lægð, en hún varð mönnum þó
æðiþung í skauti. Því verður þó
ekki neitað að þeir Þorsteínn
og Viðar grösuðu henni. En
ekki voru það fagleg átök — og
mikið er kynslóðinni gengið
síðan aukvisar áttu að lyfta
henni á kné sér en meðalmenn
að skokka með hana kringum
kvíarnar. Síðar höfum við þó
heyrt sagnir af því að tólf ára
snáði á Húsafelli hafi fyrir eitt-
hvað þremur árum unnið þetta
meðalmannsverk. Nú kvað hann
vera farinn að hóta hundunum
með henni: ég skal kasta í ykk-
ur kvíahellunni ef þið haldið
ekki kjafti. Það er þannig von
um kynslóðina.
Það var mikið sandfok á
eyrunum milli Húsafells og
Kalmanstungu á hvítasunnu-
morgun. Við stigum úr bílnum
neðan túns og létum storminn
fejkja okkur upp á hálsinn að
bæjarbaki: ferðinni var sem sé
héitið upp í Surtshelli Hryggur
þessi liggur vestur frá Strútn-
um. Lækkar hann út fyrir Kal-
manstungu. en hækkar síðan
aftur. Norðan hans fellur Norð-
lingafljót og var mórautt af
moldroki a þessum hátíðisdegi.
Austur með fljótinu, undir áð-
urnefndum hálsi, liggja svokall-
aðar Norðurengjar. Þangað hafa
Kalmanstungubændur lengi sótt
heyskap, og gera það sjálfsagt
enn; og þar voru hestar á beit.
Leiðin að Surtshelli liggur aust-
ur þedsar engjar á bökkum
fljótsins, slétt og greiðfær. Við
vorum kringum tvær stundir að
hellinum sem er víst í hánorður
frá Strútnum, í nær marflötu
hrauni.
Það er margt undarlegt á ís-
landi, og þó er fólkið kannski
fágætast. Förum við ekki nema
i langferðir upp á öræfi til að
skoða göt og undirgöng í hraun-
um — og erum sæl af. Þar skil-
ur með íslendingum og flestum
öðrum menningarþjóðum svo-
nefndum, að við eigum nær
enga fortíð í mannvirkjum né
öðrum stórum verkum. Við er-
um svo fátæk að áþreifanlegum
hlutum úr sögunni að við stönd-
um á öndinni, öll þjóðin, þegar
einn góðan veðurdag finnast
gömul biskupsbein á einum stað.
Minning okkar tengist fyrst og
fremst fornum bókum, og við
höfum gætt landið sjálft lífi og
sögu. Það er engin ástæða til
að vera óánægður með þetta
hlutskipti. Aðrar þjóðir hafa
minnismerki við alfaravegi. Við
yrkjum líf í auðnina. Hver er
ríkastur? Surtshellir er að vísu
ekki mannvirki, en hann er þó
staðurinn þar sem Surtur jöt-
unn bjó í árdaga; siðan kemur
sagan af Hellismönnum, og að
sjálfsögðu leit Fjalla-Eyvindur
inn í þetta skýli. Hallmundar-
hraun norðan Strúts er raunar
ekki hlýlegt þennan hvassa
dag; í því leynist þó ekki að-
eins mesti hellir á Islandi, held-
ur einnig hluti af hugmynda-
heimi þjóðarinnar um aldir. Það
er fróðlegur staður.
Einu sinni leitaði sekur mað-
ur undan Borgfirðingum í
Surtshelli. Hann vildi komast
sem lengst undan eftirreiðar-
mönnum og lét því ekki staðar
numið innan við opið, heldur
gekk og gekk. Eftir nokkra
daga kom hann að öðru opi,
þar gægðist hann upp og var
þá kominn norður á Langanes.
Svona mikill var Surtshellir í
þjóðsögunni; er þess þó ógetið
að þegar maðurinn ætlaði að
hella sandinum úr skóm sínum,
þá var það gullsandur. Við hon-
um keypti maðurinn sér lausn.
Nú er komið á daginn að hell-
irinnn er ekki nema um 660
faðmar, og eru þó þrjú stór op
á honum- Er maður kemur nið-
ur um fyrsta opið djarfar þegar
fyrir birtunni frá því næsta.
Lengstur er hellirinn heill frá
síðasta opi, talið frá niðurgöng-
unni sem er nyrzt; og komst
vist ekkert okkar inn í botn.
Það voru á leiðinni afhellar og
ýmsar skrýtnar jarðmyndanir
og ískastalar sem við töfðumst
lengi við að skoða. Það er nógu
ævintýralegt að skríða á fjór-
um fótum djúpt í niðamyrkri
undirheimanna, með grjót í
fangið og hraun við bak, vita
ekkert hvað við tekur, hafa
enga átt né stefnu, koma kann-
ski að beinahrúgu einhverstaðar
í þessum myrku þrengslum,
finna máski gullsand í kaldri
lind.
Surtshellir er mestur, en til
eru þeir sem segja að Stefáns-
hellir sé fegurstur. Þangað fóru
flestir er þeir höfðu skoðað í
skó sinn eftir uppgönguna úr
Surtshelli. En þá var undirritað-
ur genginn úr skaftinu, og gat
heldur ekki lagt trúnað á ævin-
týr þau sem honum voru sögð úr
StefánsTielli. Þau verða því látin
liggja hér í þagnargildi; sann-
leikurinn er æðsta boðorð. Við
komum í tjaldið eftir 8 stunda
fjarveru. Um kvöldið skruppu
þeir Jón og Svanur á fjöll, og
létu sig ekki muna um það. Þar
kváðust þeir hafa séð öll ríki
veraldarinnar og þeirra dýrð.
Hinsvegar kom enginn freist-
ari. Hinir háðu flestir dálítinn
landsleik í knattspyrnu á kvöld-
vökunni, enda komið gott veður
á öræfunum og dögg á jörð. Þar
blés ísak svo ákaflega af mæði
að dómari varð tvisvar að
stöðva leikinn sakir moldroks.
Hvítá er ekki vatnsmikil þar
efra, en hún lætur þeim mun
meira ofan við Barnafossa. Þar
námum við staðar á annan og
horfðum á vatnið hvar það foss-
ar hreint og tært fram úr hraun-
jaðrinum. Þar fyrir framan tek-
ur við nokkurra metra breið
og slétt klöpp. Þar syntu end-
ur fram á grunnu bergvatninu,
unz þær komu á þrömina þar
sem klöppin steypist þverhnípt
niður í Hvítá — þar hófust þær
til flugs og hurfu á brott. Það
er einkennilegur staður.
Gegnt Kirkjubóli opnuðum
við rúðui-nar öðru sinni og veif-
uðum til skáldsins, ef hann
skyldi vera úti við. Svo var
kvæðið hans enn sungið fullum
hálsi;
Komdu, litli Ijúfur,
labbi, pabbastúfur.
Láturn drauinsins dúfur
dvelja inni um sinn
— heiður er himininn.
Blærinn faðmar beeinn,
býður út i daginn,
Komdu, kalli minn.
Það er auðskildasta kvæði á
íslenzku. Þó öðlast það dýpst
lif í lyngi á lindarbakka upp af
Borgarfirði; þaðan er það kom,-
ið.
En himinninn var ekki heiðux”
þennan dag. Það hérað sdm
mér þykir fegurst á íslandi
duldi yndi sitt í regni og súld.
Um miðaftansskeið er fallegast
í Borgarfirði; — það er þeg-
ar Eiríksjökull skín í fullum
ljóma vestursólar, fjöllin teygja
skuggafingur austur um byggð-
ir, en öll vesturhöll baða'st roðti-
andi sólskini. Fögur eru þau
litaskil. Sjálfur er maður á ferð
undan sól — Hafnarfjall á
hægri hönd að baki, Baula á
vinstri hönd frammi, ilmuff
kjarrsins við Svignaskarð í vit-
um, niður vatnanna í eyrum,
hvítir bóndabæir í allri átt, fólk
að starfi, hestur í haga. Það er
sýn fegurðarinnar.
Við fundum ekkert gull í hell-
inum. Má þó vera að síðar verði
hermt í sögum hvernig þjó5
okkar leystist fyrir land sitt,
eins og friðleysinginn fyrÍF
gullsandinn. Við ræddum um 3.5
við tryðum á athvarf náttúr-
unnar.
Svo stillti Daddi Dan gít-
arinn, og var ekið heimleiðis ,f
söng. — B. B.
Smíónmhljómsveitin Ríkisútvarpið
i . ;• v' ■ ;v ■ ’ :••
I TÓNLEIKAR
:
■
í Þjóðleikhúsinu þriðjudaginn 14. júní
kl. 8.30 síðdegis.
■
■
Stjómandi: RINO CASTAGNINO
Einsöngvan: MARÍA MARKAN-ÖSTLUND
■
■
■
Verkefni:
■
Óperuforleikir og aríur eftir Cimarosa,
Verdi, Donizetti, Wagner, von Weber, Mozart
S og Rossini.
Aðgöngumiðar í Þjóðleikhúsinu.
Nemendasamband Menntaskólans í Reykjavík
Árshátí ð
Nemendasambandsins verður að Hótel Borg
fimmtudaginn 16. júní og hefst með borðhaldi kl. 18.30.
Aðgöngumiðar verða seldir í anddyri Hótel Borgar
(suðurdyr) á þriðjudaginn kl. 17—19.
Pantaðir chðgöngumiðar óskast sóttir sem fyrst
( Stjórnin
Nokkrir þátttakenda stilla sér upp til ljósmyndatöku í Stefáns-
helli. Ef myndin prentast vel sést að sjáöldur manna eru
óvenjulega víð; er það til dæma um myrkrið í hellinum.
QuttsAndur