Þjóðviljinn - 03.07.1955, Qupperneq 5

Sunnudagur 3. júlí 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Viðskiptin við alþýðuríkin stórfellt hags-
munamál íslenzku þjóðarinnar
Baráfta Sóslalistaflokkslns fyrir þeim viðskiptum til oð
tryggja velgengni atvinnuveganna og velmegun þjóSar-
innar hefur þegar boriS verulegan árangur
I áratugi hafa íslenzkir sós-
íalistar sýnt fram á, að með
sigri sósíalismans í Sovétríkj-
unum, og nú síðar í löndum
Austur-Evrópu og Kína, væru
að myndast þar þjóðfélög,
sem gætu orðið dýrmætir og
varanlegir markaðir fyrir ís-
lenzkar útflutningsvörur. Þeir
markaðir væru svo miklir, að
þeir gætu hæglega tekið mest-
an hluta útflutningsfram-
leiðslu íslendinga, og eins
væri hægt að fá frá þessum
löndum mikið af þeim vörum,
sem íslendingar þarfnast.
En meðal íslenzkra aftur-
haldsmanna liefur löngum
ríkt mikil tregða á viðskipt-
um við hin sósíalistísku lönd,
og hefur hvað eftir annað
orðið að starblindu pólitísku
ofstæki. Hefur tekizt að tefja
þróun eðlilegra viðskipta ís-
lands og alþýðuríkjanna og
tímum saman að slíta þau al-
veg, enda þótt svo virðist
sem með baráttu Sósíalista-
flokksins fyrir eðlilegum við-
skiptasamböndum við þessi
lönd hafi nú loks tekizt að
þoka afturhaldinu til undan-
lialds svo um munar. Enn
þrjóskast þó ríkisstjórn Is-
lands við að viðurkenna al-
þýðustjórn Kína, enda þótt
öll hin Norðurlandaríkin hafi
fyrir löngu tekið upp eðlilegt
stjórnmálasamband og við-
skipti við hið nýja Asíustór-
veldi alþýðunnar.
j ★
Árið 1926, þegar slitnuðu
, liastarlega stjórnmálasam-
þand og viðskipti Bretlands
og Sovétríkjanna, vegna ögr-
ana brezku íhaldsstjórnarinn-
ar, bentu íslenzkir sósíalistar
á, að niðurfelling þeirra við-
. skipta gæti opnað íslenzkum
vörum leið á sovézkan mark-
að, en síldarútvegurinn átti
þá við mikla markaðserfið-
leika að stríða. Var horfið að
því ráði að senda Einar Ol-
geirsson til Sovétríkjanna, og
gerði hann 1927 fyrstu við-
skiptasamninga sem Sovétrík-
in og ísland höfðu gert með
sér, im sölu á 25 þúsund
tunnum síldar.
Stopult framhald varð þó
á þeim viðskiptum, þó var
íslenzk síld seld öðru sinni
til Sovétríkjanna 1930 og
aftur 1936.
En þrátt fyrir áhuga ým-
issa útflytjenda, og einkum þó
■ útgerðarmanna á þessum við-
skiptum, var stór hluti ís-
lenzku auðmannastéttarinnar
þeim andvígur og tókst að
iiindra að. þau væru efld og
gerð að traustri undirstöðu
islenzkrar útflutningsfram-
leiðslu.
Um árabil, 1931-’36, fluttu
1 Islendingar þó allmikið inn
frá Sovétríkjunum, þar á með
al timbur, olíu og hveiti. Má
[ Oefna t. d. að samvinnuhúsin,
vestan Verkamannabústað-
anna, voru reist úr rússnesku
timbri, sem var ódýrara en
annað timbur á boðstólum.
Sást hér enn, að um hag-
kvæm viðskipti gat verið að
ræða, ef möguleikarnir hefðu
verið nýttir.
★
Stórviðskipti við Sovétríkin
og önnur lönd Austur-Evrópu
hefjast ekki fyrr en eftir
stríð, fyrir frumkvæði ný-
sköpunarstjórnarinnar. Þegar
Einar Olgeirsson flutti tillög-
urnar um nýsköpunina, þar
með um hinn nýja fiskiskipa-
flota íslendinga, var ein aðal-
röksemd andstæðinga nýsköp-
unarinnar sú, að markaðir
yrðu hvergi fáanlegir fyrir
það mikla magn fisks, er
kæmi á land úr 30 togurum
og 200 vélbátum. Var farið
um þetta hæðilegum orðum,
íslenzka afturhaldið, starblint
af pólitísku ofstæki, sá engar
leiðir til markaðsöflunar.
Þá og jafnan síðan bentu
sósíalistar á hina miklu
möguleika á mörkuðum í sós-
íalistísku löndunum. Einmitt
viðskiptin við lönd sem tekið
höfðu upp kreppulausan þjóð-
arbúskap gátu orðið hinn
traustasti grundvöllur út-
flutningsframleiðslu Islend-
inga.
Nýsköpunarstjórnin ákvað
1945 að senda þá Einar Ol-
geirsson og Pétur Benedikts-
son til að reyna þessa mögu-
leika, og voru þeir utanlands
haustmánuðina 1945. 1 þeirri
för gerðu þeir viðskiptasamn-
inga við Tékkóslóvakíu, Pól-
land og Finnland og hófu við-
ræður um viðskipti við Sov-
étríkin. Vorið 1946 var svo
send íslenzk viðskiptasendi-
nefnd til Moskva, er Rússar
höfðu lýst sig reiðubúna til
viðskipta, og tókst þá að
gera mjög hagstæða samn-
inga, og aftur árið eftir, 1947.
Voru það hvorttveggja mestu
viðski ptasamni nga r, sem Is-
land liafði gert til þess tíma.
★
Það sýndi sig með þessum
viðskiptasamningum að sósíal-
istar höfðu haft rétt fyrir
sér, er þeir töldu að einmitt
markaðsöflun í hinum kreppu-
lausu löndum sósíalismans
tryggði íslendingum atvinnu
og velmegun. En eftir að ís-
lenzka auðmannastéttin ánetj-
aðist fyrir alvöru bandaríska
mútu- og marsjallkerfinu,
tóku hinir bandarísku hús-
bændur ríkisstjórnanna að
amast við austurvegsviðskipt-
um. 1 bandarísk blöð var skrif-
uð grein eftir grein um ,hætt-
una' af þeim viðskiptum, og
svo fór að ofstækisfyllstu aft-
urhaldsklíkurnar fengu því
ráðið að hinum hagstæðu við-
skiptum við Sovétrikin var
liætt. Málgögn hinna íslenzku
stjórnarvalda héldu uppi lát-
lausum rógi og níði um þess-
ar viðskiptaþjóðir íslendinga,
og þar sem náðist til þegna
þeirra voru þeir beittir liin-
um ótrúlegustu bolabrögðum.
Munu t. d. lengi minnzt kurfs-
háttar og ofsókna Bjarna
Benediktssonar, dómsmálaráð-
herra- og utanríkisráðherra
Sjálfstæðisflokksins, í garð
tékkneskra náttúrufræðinga,
er hingað komu til rannsókna
á þessum árum, og stakk svo
í stúf við þær móttökur sem
erlendir fræðimenn eiga að
mæta á íslandi, að alþjóðlegt
hneyksli hlauzt af.
Árið 1948 var enginn samn-
ingur gerður við Sovétríkin
og næstu ár heldur ekki.
★
Árangur ofstækisstefnu aft-
urhaldsins kom brátt í ljós.
Árin 1951-’52 var svo komið
að farið var að takmarka stór-
um freðfiskframleiðsluna og
atvinnuleysi hófst á ný. Vin-
imir og bandamennirnir úr
Atlanzhafsbandalagi og „efna-
hagssamvinnunni," sem aftur-
haldið setti traust sitt á,
reyndust ekki sem bezt, og er
minnisstæð „vinátta“ Breta og
„efnahagssamvinna" þessi ár.
Allan þennan tíma hélt Sósí-
alistaflokkurinn áfram bar-
áttu sinni fyrir tryggum mörk-
uðum, sem gætu tryggt það
að framleiðslutæki Islendinga
væru í starfi og sköpuðu þjóð-
inni örugga vinnu og síbatn-
andi afkomu. En viðleitni Sósí-
alistaflokksins innan þings og
utan í þessa átt strandaði á
fjandskap, ofstæki og aftur-
haldssemi stjórnarvaldanna,
ekki sízt ráðherra og annarra
áhrifamanna Sjálfstæðis-
flokksins, sem lifðu og hrærð-
ust í þjónustuseminni við
Bandaríkjaafturhaldið, hvað
sem leið íslenzkum liagsmun-
um.
★
Það kom sér heldur ekki illa
fyrir afturhaldsklíkur Sjálf-
stæðisflokksins og Framsókn-
ar- að skapaðist á Islandi
„hæfilegt" atvinnuleysi, með
því átti að beygja verkalýðs-
samtökin.
Þannig hikaði afturhaldið
ekki við að hindra árum sam-
an viðskiptin við Sovétríkin, *
enda þótt þau viðskipti væru
alltaf auðfengin, án nokkurra
pólitískra skilyrða, en á sama
tíma var efnahagslíf landsins
ofurselt bandarísku auðvaldi í
sífellt ríkara mæli.
Glöggt dæmi um andúð
valdhafans á viðskiptum við
alþýðuríkin eru tilraunir aft-
urhaldsins að hindra viðskipti
við A-Þýzkal. Árið 1950 sýndi
Einar Olgeirsson fram á, að
þar væri kostur hagstæðra
viðskipta, og flutti meira að
segja ríkisstjórn og Alþingi til-
boð austur-þýzkra stjórnar-
valda um slík viðskipti. Þetta
var að engu haft, íslenzk
stjórnarvöld höfðu öðru að
sinna.
★
Þó fór svo, er markaðirnir
í auðvaldsheiminum tóku að
dragast saman undan þunga
vaxandi viðskiptakreppu, að
almenningsálitið neyddi ís-
lenzk stjórnarvöld að fara þær
leiðir, sem Sósíalistafl. hafði
vísað, og gera viðskiptasamn-
ing við Sovétríkin að nýju ’53.
Það urðu strax stærstu við-
skiptasamningar, sem íslenzka
ríkið hafði gert, og er ekki of-
mælt, að einmitt viðskipta-
samningar íslands og Sovét-
ríkjanna hafi verið síðan og
séu enn einn hornsteinninn
undir efnahagslíf Islendinga.
Þar voru gerð m.a. stórinn-
kaup á olíu og sementi, svo
nam öllum innflutningi Is-
lendinga á þeim vörum. Marg-
Framhald á 7. síðu
Viðskiptin við sósíalistísku ríkin, lönd hins kreppulausa áœtlunarbúskapar, geta tryggt
stöðugan og ábatasaman rekstur íslenzkrar útgerðar og fiskiðnaðar — Myndin: Frá
Reykjavíkurhöfn. A
í Sovétríkjimum og öðrum alpýðuríkjum hefur
risið upp hinn fjölbreyttasti iðnaðar, og gœtu ís-
lendingar flutt paðan flestar pœr innflutnings-
vörur sem peir parfnast og greitt með fiskafurð-
um. Vörusýningin sem nú stendur yfir í Reykja-
vík, gefur hugmynd um fjölbreytni sovézkra út-
flutningsvara. — Frá Eletrosilaverksmiðjunum í
Leningrad.