Þjóðviljinn - 10.07.1955, Síða 5

—
UR LIFI
ALÞÝÐUNNAR
Spyrðmsr
Sunnudagur 10. júlí 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Hann mátti muna sinn fífil
fegri. Hér stóð haxm nú,
bundinn af hinum gamla,
slitna skrokki sínum, innan-
um stráklinga og kasir af
hínum bröndótta aldavini sin-
iim, dauðum. Utan af firð-
inum barst vélaskrölt bát-
anna, lífgað upp af gargi
mávanna og lykt af þangi
og slori. Já, hann tók tvo
sloruga og kramda þorska og
og smeygði spyrðubandinu
yfir sporðana með þykkum,
stirðum öróttum hnúum,
dökknuðum af sjóseltu í glím-
uhni við hinn silfurgráa, sem
hann nú spyrrti saman, tvo
og tvo, svo líflausa og slyddu-
lega. Hve oft hafði hann
ekki fundið vöðva sína
hnyklast og harðna, er hann,
við snöggan og þungan kipp,
hafði dregið, fullur krafts og
eftirvæntingar, hinn brönd-
ótta hægt og sigandi upp úr
djúpinu, þrátt fyrir öfluga
mótspyrnu og bægslagang
hans. Þá hafði hinn grái
fengið rúmgott banabeð á
bátsbotninum innan um fé-
laga sína, sem sömuleiðis
höfðu orðið að lúta í lægra
haldi fyrir mannskraftinum
og gjalda með lífinu viðleitni
sína til öflunar fæðu. En nú
var þeim bröndótta mokað
upp úr djúpinu með vélarafli,
meinað að neita afls síns, og
stúfað niður í stórar, daun-
iilar lestar eins og hann ætti
sér enga sögu. O svei, þvilíkur
munur. Vélarskröltið færðist
nær. Hann vissi, að karlarnir,
sem höfðu efni á að eiga
trillur, voru að koma að
landi með aflann eftir nótt-
ina. Hann langaði helzt til
að fleygja frá sér spyrðu-
böndunum, og rölta ofan á
bryggjuna, sjá hvernig sjór-
inn freyddi hátt á stefni bát-
anna, er þeir legðust drekk-
hlaðnir að, finna lyktina af
nýjum fiski og heyra blauta
hljóðið, er þeir fleygðu fisk-
inum með stinginum upp á
bryggjuna. En hann varð að
vera þar sem hann var kom-
inn. Það var bót í máli, að
enn voru menn, sem vildu
hætta á gömlu veiðiaðferðina,
enda þótt hún gæfi minna í
aðra hönd en landvinna. Hann
herti sig við spyrðinguna.
Hann gæti alltaf fengið að
fljóta með einn og einn túr.
Kaldur Iöðrungur
Hann hrökk upp úr hugs-
unum sínum við það, að
fiskhausar flugu um höfuð
hans. Strákarnir voru byrj-
aðir aftur. Hann varð að
beygja sig hvað eftir annað
til að haus, sem ætlaður var
strák skömminni við hlið
hans, hafnaði ekki á höfði
hans sjálfs. Það var nú meira
hvað unglingarnir nú á dög-
um voru baldnir og málugir.
Þó þessir eiginleikar ættu
kannski ekki við hér, mundi
þeim koma þeir í góðar þarf-
ir, er þeir kæmust til vits og
GlfsU
ára og yrði ljóst að þeir lifðu
í hernumdu landi. Þeir kváðu
líka véra miklir fyrir sér,
þessir útlendu dátar, þótt aðal
iðja þeirra væri að sögn sú,
að reyna að koma áfengum
drykkjum ofan í hálfvaxna
telpukrakka. Ekki var nú
karlmennskunni fyrir að fara
hjá þeim: Að vera að burð-
ast með vín en þora ekki að
gera því skil sjálfur. Hann
hastaði á strákana en þeir
espuðust aðeins. Hann minnt-
ist fyrstu sjóferðar sinnar,
sem hann fyrir þrábeiðni
sína hafði fengið að fara með
föður sínum, sem þá var há-
seti á sexæringi. Það var
þungt loft og ólgu sjór. Hon-
um var sagt að vera í háls-
rúminu, en þar voru viðvan-
ingar vanalega hafðir. Það
var á móti út fjörðinn, og
hann hafðið sviðið í andlitið
af sjávarseltunni. Karlarnir
voru allir þöglir og svipþung-
ir eins og loftið. Jafnvel
Stjáni, sem taldi frú sinni trú
um, að allar stelpur væru
skotnar í sér, var óvanalega
alvörugefinn. Hann hafði
reynt að bera sig mannalega
þótt hann hafi helzt langað til
að færa hafinu fórnina, sem
það krafðist svo freklega. En
hann hafði harkað af sér.
Þeir létu nú reka út af Barð-
anum. Stór og gljáandi þorsk-
ur með hausinn afkáralega
beygðan aftur, hafði þegar
litað botnfjalirnar með blóði
sínu, sem vætlaði út um hnífs-
sárið, og lamdi með sporðin-
um, eins og til að mótmæla
þessari meðferð á sér. Brátt
tojcu fíeiri þátt í þessum mót-
mælum. Honum gekk erfið-
lega að innbyrða. Það var
sama hvað hann fékk inn af
færinu, það rann alltaf jafn-
mikið út aftur. Hann langaði
helzt til að fleygja færinu út-
byrðis og leggjast niður og
orga hástöfum
Báturinn virtist stjórnast
af hugsunum hans, sem voru
á hinni mestu ringulreið.
Hann var lagstur út á öldu-
stokkinn með tár í augunum,
og kúgaðist. Hann hefði helzt
viljað sofna,
Einhver þreif í hann aftan
frá, hann sá reiðilegt andlit
föður síns og fann snöggan
og kaldan sviða á vangann,
er blautur vettlingurinn small
á hann. Hann reiddist ofsa-
lega. Ekki föður sínum eða
neinum sérstökum. Sjóveikin
var nú horfin og hann skynj-
aði nú aftur himin og haf
svo óendanlega vítt, og brátt
hafði hann blóðgað þann
fyrsta. ■
Illgresi.
Strákarnir voru nú hættir
að henda hausum, en byrjað-
ir að kveðast á. Þetta var
holl íþrótt ungum Islendingi.
Hann var oftast búinn að
koma með vísu í huganum á
undan strákunum. Nú vora
hausarnir farnir að rífast
eitthvað út af fé og fóður-
gjöf. Hann vantaði spyrðu-
bönd. Hann sendi strák eftir
þeim, og lagði við hlustirnar,
Framhald á 7. síðu
» UJUWW'MM ......... II nmm
Heimsfriðarráðið, sem á
hvei’ju ári sæmir nokkra
menn viðurkenningu fyrir
starf þeirra í þágu heimsfrið-
arins, veitti Chaplin verðlaun
Hollenzki meistarinn, höfund-
ur „Söngs fljótanna",
Joris Ivens.
í fyrra; eixmig i ár urðu m.a.
tveir kvikmyndamenn fyrir
valinu; þeir Cesare Zavattini
i og Joris Ivens.
I Öllum sem þekkja verk
I þeirra mun bera saman um,
! að þeir verðskuldi slíka við-
! urkenningu, þó mun það sann-
I ast sagna, að flestir hafi ekki
i heyrt þeirra getið; nöfnum
1 þeirra hefur ekki verið haldið
i á loft með auglýsingaskrumi.
!
' Kithöfundurinn að baki
{ myndanna
I Zavattini er einn í hópi
! þeirra tiltölulega lítt þekktu
{ höfunda, sem skrifa einvörð-
1 ungu fyrir kvikmyndir, semja
kvikmyndarit.. Að sjálfsögðu
vekja leikararnir mesta eftir-
tekt þeirra, sem kvikmyndir
sjá; stundum, en þó sjaldnast
festist nafn kvikmyndastjór-
ans í vitund áhorfenda — nöfn
eins og John Ford, Eisenstein,
Kené Clair eru nærri því á
vörum jafnmargra og nöfn
„stjamanna" — en þeir eru
sárafáir sem taka eftir nafni
rithöfundarins, sem allt starf
hinna byggist þó á.
Hins vegar má öllum vera
það ljóst, að starf Zavattinis
hefur verið engu þýðingar-
minna en hinna miklu leik-
stjóra í þeim mikla árangri
sem ítalskar kvikmyndir hafa
náð eftir striðið, hann hefur
verið helzti frumkvöðull hinn-
ar ítölsku raunsæisstefnu í
kvikmyndum. Hann hefur
fyrst og fremst haft mjög
nána samvinnu við Vittorio de
Sica: flestar kvikmyndir de
Sica hafa orðið til í samvinnu
vio Zavattini, allt frá Sciusica,
sem f jallaði um betlidregnina í
Napóli, sem burstuðu stígvél
hinna bandarísku hermanna,
til Undranna í Mílanó og Um-
berto D. Síðasta snilldarverk
ítalskrar kvikmyndalistar,
sem sýnt hefur verið hér í
Keykjavík, Kóm klukkan 11,
byggði leikstjórinn Giuseppe
de Santis einnig á handriti
eftir Zavattini. Allar kvik-
myndir Zavattinis bera með
sér að honum var alvara þeg-
ar hann sagði:
Höfuðverkefni krikmynd-
anna í dag er að Ieggja fram
síaukinn skerf til friðarbar-
áttxumar. Þung ábyrgð hvílir
á herðum Mstamanna. Anda-
giftin ein nægir ekki. Lista-
mennirnir verða einnig að
ívvikmyndalistin
og friðarbaráttan
geta fært hana i raunsæjan
búning.
Brýr og fólk, skurðir
og fljót
Joris Ivens er í öðrum hópi
kvikmyndamanna, sem fæstir
þekkja: hann býr til sann-
fræðikvikmyndir (dokument-
arfilm). :■ Hann varð fyrst
kunnur fyrir nokkrar fram-
úrskarandi kvikmyndir um
brýr og skurði Hollands og
hina miklu varnargarða í
Zuidersjó, Síðan tók hann
að gera kvikmyndir um lif-
andi fólk í stað dauðra hluta;
hann bjó til Imkmynd um líf-
ið í belgíska námuhéraðinu
Borinage og hann samdi aðra
um borgarastyrjöldina á
Spáni. Hann vakti athygli á
sér eftir heimsstyrjöldina,
þegar hollenzka stjórnin réði
hann til að gera kvikmynd
í Indónesíu meðan nýlendu-
stríðið stóð yfir. Þegar Ivens
varð þess áskynja hvað var
að gerast í Indónesíu sleit
hann samningnum, fór til
Ástralíu og samdi þar kvik-
Cesare Zavattini (til hægri) og Vittorio de Sica,
sem hafa í sameiningu skapað ýms mestu sniUdar-
verk ítalskrar kvikmyndalistar. Myndin er tekin af
þeim á fundi, sem ítalskir kvikmyndamenn héldu
nýlega í Bóm til að ræða um ráðstafanir til að
veria kvikmyndaiðnað Italíu fyrir þeim hættum,
pólitiskom og f járhagslegum, sem að honum steðja.
mynd um aðstoð þá sem hafn-
arverkmennirnir þar veittu
hinum stríðandi frelsisliðum
Indónesíu. Sú mynd, Indones-
ia Calling, hefur verið sýnd
hér á vegum Filmíu.
Mesta afrek hans er þó
kvikmynd sú sem hann gerði
að tilhlutun Alþjóðasambands
verkalýðsins Söngur fljót-
anna. Hún hefur enn ekki
komið hingað til lands, en
vonandi verður þess ekki
langt að bíða. Söngur fljót-
anna fjallar um fólkið sem
býr við hin miklu fljót: Missi-
sippi, Amazón, Níl, Ganges,
Volgu og Jangtsekíang,
Myndin sýnir líf þessa fólks,
alls konar fólks af ólíkum
kynþáttum, daglegt strit þess,
neyð þess, baráttu og ham-
ingju og það er óefað þessi
mynd fyrst og fremst, sem
Heimsfriðarráðið hafði í huga,
þegar það sæmdi Ivens verð-
laununum.
Tvöfökl ábyrð
Minnast má orða Ivens, sem
hann mælti þegar hann und-
irritaði Stokkhólmsávarpið
um bann við kjarnorkuvopn-
um fyrir fimm árum. Þau eru
enn í gildi:
— Við sem viimurn í þágii
menningarinnar tökum á oklc-
ur tvöfalda ábyrgð, þegar við
undirritum þetta ávarp. Við
verðrnn að gera hvort
tveggja: vara fólkið við þess-
um sprengjum og beita okkar
eigin vopnmn til að túUca
trúna á lífið. Við verðum að
beita okkur fyrir því, að
gamlar hendnr og ungar hend*
ur, harðar hendur og mjúkar
hendur verði að einni hönd —
voldugum hnefa sem lyftist
gego eyðilegginguimi.