Þjóðviljinn - 12.08.1955, Blaðsíða 4

4) — ÞJÖÐVILJINÍí —’Föstudagur 12. ágúst 1955
lllÓÐVIUINN
tJtgefandi: \
Samelningarflokkur alþýBu -
Sósialistaflokkorinn
1
Okrið
Stjórnarblöðin hafa ekki enn
treyst sér til að gefa nánari
ekýringar á því hugvitssamlega
hagkerfi sem mælir svo fyrir að
. ekki sé liægt að gera út togara
nema lúxusbílar séu fluttir inn,
ekki sé hægt að greiða opin-
l»erum starfsmönnum kaup
nema drukkið sé sem mest af
rándýru brennivíni og ekki sé
hægt að salta síld nema fólk
reyki sem mest af tóbaki á ok-
urverði. Hins vegar heldur
Morgunblaðið áfram að klifa
á því að útflutningsframleiðslan
standi ekki undir því að greiða
■ almenningi það kaup sem nú
tíðkast.
En það er ekki kaupgjald al-
mennings sem er að sliga fram-
leiðsluna, heldur milliliðaokrið.
• Og þar hefur ríkisstjórnin sjálf
' forustu. Tekjur ríkissjóðs eru
nú um 500 milljónir á ári og
verulegur hluti þeirra er tekinn
af sjávarútveginum beint og ó
beint. Af venjulegri vél í vertíð-
arfiskibát innheimtir ríkið rúm-
ar 20 þúsundir aðeins í sölu-
skatt og auk þess rúmar 10 þús-
undir í tolla og önnur gjöld. Af
einni skipsskrúfu í togara þarf
að greiða ríkinu um 15 þúsund
, krónur og af einni málningar-
umferð á togara tekur ríkið um
10 þúsund krónur. Þá tekur rik-
- ið í útflutningsskatt af fiskaf-
urðum um 12 milljónir króna á
ári, og er ísland trúlega eina
land í heimi sem leggur beinan
skatt á útflutningsvörur.
Og ekki eru bankarnir hlé
drægir við iðju sína. Talið er að
hreinn gróði þeirra hafi á s.l.
ári numið um 50 milljónum kr.,
og er sú upphæð að verulegu
leyti tekin af útflutningsfram-
leiðslunni. Ötlánsvextir eru hér
7-7VÓ % en í nágrannalöndunum
víðast 3%!
Þá eru olíuhringarnir ekki
smátækari með beinni tilstuðlan
rikissjóðs. Fjárfesting þeirra á
nokkrum árum mun hafa numið
100-150 milljónum króna, þeir
halda uppi þrefoldu dreifingar-
kerfi um land: allt, þeir hafa
hver uan aig komið upp birgða-
stöðvum sem nægja mýndu öllu
• landinu, þeir slást’um að kaupa
olíuflutningaskip. Allt er þetta
tekið með okurgróða — ekki
sízt frá útgerðinni.
Ótaldir eru þá fjölmargir að-
ilar, heildsalamir, fiskprangar-
amir o.s.frv. Ef allur þessi
óhemju milliliðagróði væri áð-
eins skertur að nokkra myndi
öll útgerð á íslandi vera stund-
uð með verulegum ágóða og það
þyrfti ekki að gera hana að ó-
maga á munaðarvöram. Þá
mvndi fljótlega sannast að út-
flutningsframleiðslan stendur
ekki aðeins undir því kaupgjaldi
sem nú er greitt, heldur getur
trvggt allri alþýðu mun betri
kjör. En til þess að svo megi
verða þarf nýja stjómarstefnu
og nýja ríkisstjórn, til þess þarf
fólk, sem nú verður að þola nýj-
ar og nýjar álögur, að taka
höndum saman á stjómmála-
rsviðinu af sömu eindrægni og
ábyrgðartilfinningu sem mótaði
^perkfallið inikla i vor. ' ?
Flestir hugsandi menn horfa
með ugg til þeirrar þróunar
í'sérn 'nú :S sér stað í ^erðlags-
máluftt!v Hver verðhækkunin
'rekur' aðra, ýmist með sam-
•þýkki stjómarvaldanna eða
fyrir beina tilstuðlan þeirra.
Núverandi stjórnarflokkar
vinna að því öllum árum að
ræna alþýðu manna þeim ár-
angri í kjarabaráttunni sem
náðist með verkfölluniim í vor.
Þeir standa af mikilli dyggð
við hótanir Óláfs Thors og
kumpána um að þess skyldi
„hefnt í héraði sem halLaðist
á Alþingi", að það sem verka-
lýðurinn ynni með sókn sinni
á vettvangi verkaiýðsbarátt-
unnar skyldi aftur af honum
tekið eftir leiðum verðhækk-
ana eða gengisfellingar.
Talsmenn stjórnarflokkanna
og málgögn þeirra reyna að
telja almenningi trú um, að
verðhækkanirnar að undan-
förnu og hinar stórauknu á-
lögur séu óhjákvæmileg afleið-
ing þeirra kauphækkana sem
verkamenn knúðu fram. Allt
þetta tal er vísvitandi og aug-
ljós blekking. Langmestur hluti
þeirra verðhækkana sem átt
hafa sér stað þýða enn aukinn
gróða fyrir auðmannastéttina.
Milliliðirnir og stórfyrirtækin
sem hækkað hafa þjónustu
sína í skjóli þess að stjórnar-
flokkarnir afnámu allt verð-
lagseftirlit og gáfu þeim laus-
an tauminn, höfðu ærinn gróða
fyrir og hefðu því vissulega
getað bætt á sig þeim auknu
útgjöldum sem stöfuðu af
hækkun kaupsins, án þess að
fá það uppborið með nýjum^
hækkunum á vöruverði og
þjónustu. En þessum aðilum
þolist allt og þeir þurfa enga
baráttu að heyja né fómir að
færa til þess að fá kröfum
sínum fullnægt. Þeirra aðferð
er að auglýsa nýtt verð á vör-
unni eða þjónustunni og þess
þarf ekki einu sinni með. í
fjölmörgum tilfellum hækka
þeir þegjandi og hljóðalaust án
nokkurra tilkynninga. Auðstétt-
in og braskaramir kunna að
nota „frelsi“ rikisstjómar í-
halds og Framsóknar, frelsið til
að ræna almenning og rýja, í
skjóli algjörs afskiptaleysis og
vinsamlegrar afstöðu stjórnar-
valdanna.
Og sjálf fetar ríkisstjómin
dyggilega sömu slóðina. Nýjum
álögum er bætt á fólkið í land-
inu undir því yfirskyni að rík-
ið vanti fé til að „halda fram-
leiðslunni gangandi". Ríkis
stjórnin hefur nú komið því
svo meistaralega fyrir að á-
fengisneytendur standa undir
launabótum til opinberra starfs-
manna, tóbaksneytendur eru
skattlagðir til þess að hægt sé
að gera út á sunnanlandssíid
og togurunum er haldið gang-
andi með skatti á innflutningi
lúxusbíla. Eysteinn leggur nýja
tóbaksskattinn á almenning án
þess að blikna, enda þótt sann-
að sé og opinberlega viður-
kennt að ríkistekjurnar fara
um 100 milljónir króna fram
úr áætlun á fjárlögum!
Ekki má heldur gleyma
„garminum honum Katli“, bæj-
arstjórnaríhaldi Reykjavíkur.
CRÆNLAlVDSVIWlJllIM
Eg hef að undanfömu verið
að blaða í Grænlandsvininum,
þetta er mjög fróðlegt og
skemmtilegt blað sem kemur út
sex sinnum á ári, og er gefið
út af Ragnari V. Sturlusyni,
Einholti 11 hér í bæ. Þriðja
tölublað þessa rits er nú ný-
komið út, og kennir þar
margra góðra grasa. Þama
er grein um að við íslendingar
ættum að fara í sumarleyfi
til Grænlands og litast um á
fornum slóðum íslendinga í
Eystribyggð. Óneitanlega væri
í því tilbreytni og fróðleikur,
ef eitthvert félag sem skipu-
leggur og tekur að sér hóp-
ferðir fólks að sumarlagi skipu-
legði slíka hópferð næsta sum-
ar, og varla þarf að draga það
í efa, að marga mundi fýsa að
taka þátt í slíkri ferð, þó vit-
að væri að ýmsa erfiðleika
þyrfti að yfirstíga á sliku
ferðalagi.
Þá eru í blaðinu greinar um
forna hjúskaparhætti Græn-
lendinga, um „Fólkið í Eystri-
byggð“, „Grænlenzkar þjóðsög-
ur“, „Undir friði kóngsins",
um „Verðlag í Grænlandi“.
Margur fleiri fróðleikur er í
blaðinu, ásamt þjóðsöng Græn-
lendinga. Ragnar V. Sturluson
hefur unnið þarft verk með
því að hrinda þessu blaði af
stokkunum. Enda er blaðið það
vel úr garði gert, að það verð-
skuldar athygli almennings, ég
vil því hvetja fólk til að kynna
sér blaðið.
Það ér ekki vanzalaust fyrir
okkþx íslendinga hvað við er-
um fáfróðir um nábúa okkar
á Grænlandi, Grænlandsvin-
urinn gefur okkur innsýn í líf
og lífsbaráttu þessa fólks.
Sú var tíðin, að ferðir milli
•íslands og Grænlands voru
ekki fátíðar. Eins og menn vita
af skráðum heimildum þá var
Grænland numið af íslending-
um árið 895 undir íorustu Ei-
ríks rauða, er reisti bæ sinn
í Brattahlíð í Eystribyggð. Sið-
ar eða 1262 var Grænland á-
samt íslandi samið undir Nor-
egskonung, með Gamla sátt-
mála. Eftir það smáfækkar
ferðum milli landanna, þar til
sambandið rofnar alveg. Um
örlög íslendinga á Grænlandi
er fátt vitað með nokkurri
vissu ennþá, enda engar rann-
sóknir verið gerðar af okkur
íslendingum, til að ráða þá
gátu. Þó er alls ekki ósennilegt,
að ennþá mætti afla á Græn-
landi margvíslegra heimilda
um afdrif hins íslenzka kyn-
stofns á Grænlandi, og hefur
fé verið hér lagt fram, til þess,
sem síður skyldi. Það er erindi
Grænlandsvinarins að fræða
okkur um Grænland og fólkið
sem það land byggir nú, og
koma kynnum á, milli þessara
landa, ef hægt væri.
Frásagnir af lífi og háttum
Grænlendinga eins og þær
hafa birzt í Grænlandsvinin-
um síðan hann hóf göngu sína,
eru bæði myndríkar og lit-
auðugar, þær eru því í senn
fróðleiks- og skemmtilestur.
Jóhaan J. E. Kúld.
Þrátt fyrir 25 millj. kr. tekju-
afgang á s.l. 3 árum þótti því
sjálfsagt að láta ekki fyrirhug-
aða hækkun útsvaranna nægja
heldur greip það tækifærið og
bætti 9,4 millj. aukaútsvari of-
an á fyrri áætlun. Og síðan er
ósóminn kórónaður með því að
gera Reykvíkingum að greiða
11,5% álag ofan á útsvars-
upphæðina — og landslög I
þannig þverbrotin. Þannig hef-
ur íhaldinu tekizt að hækka
útsvörin á Reykvíkingum um
21% frá fyrra ári. Og skipt-
ingu hækkunarinnar er svo
meistaralega fyrir komið, að
auðstéttin fær aðeins 3 millj.
á sitt breiða bak en almenningi
er ætað að greiða 20 milljónir!-
Þessi herferð braskarastétt-
arinnar, ríkisvaldsins og um-
boðsmanna auðstéttarinnar í
bæjarstjórn Reykjavikur á
hendur almenningi er svo aug-
ljós hefndarráðstöfun að eng-
inn ætti að efast um tilgang-
inn. En nú er það almennings,
allra þeirra þúsunda sem verða
fyrir barðinu á ágengni um-
boðsmanna braskaravaldsins,
að draga réttar ályktanir af
þessum aðgerðum, mæta þeim
á raunhæfan og áhrifaríkan
hátt. Alþýðan þarf að sam-
eina krafta sína, efla sókn.
sína á sviði stjórnmálabarátt-
unnar og sækja þannig rétt
sinn í hendur auðstéttarinnar
og flokka hennar. Valdatímabil
þeirra þarf að taka skjótan
enda, bæði á sviði landsmála
og bæjarmála. Því aðeins að
alþýðan sameinist og hefji
máttuga sókn á hendur aftur-
haldinu og skemmdaröflum
þess er að vænta nýrra og
betri tíma fyrir íslenzka al-
þýðu.
Verkaxnaður.
Sextug 30. júlí sl:
Sigrún Sigurjónsdóttir
ljósmóðir í Vopnafirði
Sigrún Sigurjónsdóttir, ljós-
móðir í Vopnafirði, varð sex-
tug 30 júli s.l.; og ef ég þekki
„Ljósu“ mína rétt, þá hefur
hún notað tækifærið til að
renna skörpum sálarsjónum
Sigrún Sigurjónsdóttir
sínum ekki aðeins yfir langa
og stundum örðuga ævibraut,
heldur einnig yfir sögu Vopna-
fjarðar samtimans, skin og
skugga; og dregur hún sina
lærdóma af þeirri sögu.
Sigrún ijósmóðir er fædd í
Jökulsárhlsð, en fluttist ung til
Vopnafjarðar. í æsku hennar
reis menning þessa byggðarlags
hátt, samfara efnahagslegri vel-
megun þorra bænda og sjó-
manna. Vart mun ofmælt að
í annan tíma hafi ekki vaxið
upp meira mannval í Vopna-
firði; og menntun, félagssam-
tök og öll menning æskufólks
var einstætt á þeirra tíma
mælikvarða. Öllu þessu ber
Sigrún Ijóst vitni, og alla ævi
sina hefur hún verið að læra.
Lífið hefur verið henni há-
skóli, en í æsku lærði hún
tungumal: ensku og norður-
landamálin; og á sextugsaldri
lærði hún þýzku sér til gagns
og ónægju. Er hún ferðaðist
um grannlöndin með skemmti-
ferðafólki fyrir þremur árum,
hélt þessi alþýðukona uppi
heiöri hins gamla Vopnafjarðar
og íslenzkrar alþýðumenntunar
með því að þurfa ekki á túlk
að halda.
En Vopnafirði hélzt misjafn-
lega á fólki sínu. Gunnar
Gunnarsson batt koffort sín
á Ljótsstaðahlaði og hélt til
Kaupinhafn, Einar Sæmunds-
sen hætti að vera hrókur alls
fagnaðar í Vopnafirði og gerð-
ist skógarmaður á Suðurlandi,
Björgvin Guðmundsson fór með
sönginn vestur um haf.
Árið 1923 fór Sigrún til
Reykjavíkur og lærði þar ljós-
móðurfræði. Að því búiiu hvarf
hún aftur heim og tók við
Vopnafjarðarumdæmi hálfu, en
hin síðari ár hefur hún gegnt
ljómóðurstörfum í allri byggð-
inni. Eitt harðasta vorið á þess-
ari öld, 1924, hóf hún starf
sitt. Um 20. maí var hún fyrst
sótt til konu á örsnauðu af-
dalakoti; og þegar hún kom ut-
an úr ófærðinni, örþreytt, stóð
hún uppi með formúlur sínar
að sunnan andspænis örbirgð
og allsleysi. Fyrst varð hún að
kveikja eld í hlóðum af blaut-
um og takmörkuðum eldiviði,
og síðan taka á móti barni
sem engin flík var til utan áj
það dó aðeins . fárra mánaða
gamalt. Þetta reykjandi hlóðar-
eldhús var það musteri sem
þessi kona vígðist í til meira
en 30 ára líknarstarfs. Barnið
klæðlausa hefur vprið henni
talandi tákn og mótað, ásamt
mörgum áþekkum svipmynd-
um, afstöðu hennar til lífsins
og samtíðarinnar og stöðuga
leit hennar eftir leiðum tií
betra og bjartara mannlífs. —
Fyrstu daga ljósmóðurstarfsins
kafaði hún fannimar milli 3ja
afdalabæja, og allt þar til birti.
af nýju framfaraskeiði voru
ferðalögin í þessum viðlenda
hreppi erfiðari en nútímafólk
getur gert sér í hugarlund.
Sigrún giftist skömmu áður
en hún hóf ljósmóðurnámið; en
missti mann sinn, Þorberg
Tómasson, eftir stutta sambúð.
Sonur þeirra hjóna Sigurjón,
var dýrasta eign hinnar fátæku
ekkju. Hún vann lengi fyrir sér
með prjónaskap, því ljösmóð-
urlauniii voru lág og ekki ríkt
Framhald 4 6. eíöu.