Þjóðviljinn - 04.09.1955, Blaðsíða 6

6)*— ÞJÓÐVILJINN — Suxmudgur 4. seþtember Í955
þiúoinuiNN
Útgefandl:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sðsialistaflokkurnn —
Hsrnámsmenn
Þvi hefur lengi verið hald-
13 fram, að umhyggja banda
rískra stjórnarvalda fyrir ís-
. Jenzkum verkalýð væri ekk-
ert smáræði, og þykir það
r.xi ásannast, þegar boðið
er sex ,,vex’kalyðsleiðtogum“
t:l Bandaríkjanna, og ekki
nóg með það, heldur vilja
einnig góðsöm bandarísk yf-
irvöld leggja fram fé til ,,að
íræða íslenzka verkamenn
rm vex’kalýðsmál, stofna
hér ,,verkalýðsskóla“. Og á-
3:ka góðsöm stofnun hér á
lf ndi .undir handax’jaðri
£‘áif«tæðisflokksins, hefur
inð'fiiega viljað annast
rMUio’öngu og koma þeim
fmirnunum í réttar hendur,
hendur Siálfstæðisflokksins,
I •'’-oc.Aknarflokksins og Al-
•Jr-ðufiokksins.
a Aoíns ber þetta um-
>, -o-o-insama boð um sendi-
íi ’’ ’^'enzkra verkalýðsleið-
t/ til Bandaríkjanna dá-
li ’v nndarlega að. Flestum
hqfði þótt eðlilegt og sjálf-
íí ''t að slíkt heimboð væri
sc.nt heildai’samtökum ís-
lenzkra vei’kamanna., en
það gæfi síðan fjórðungs-
& mtökum sínum og einstök
•trn vei’kalýðsfélögum kost á
a.ð ’ij'elia menn í nefndina.
S? báttur var á hafður með
b * um verkalýðsfélaga-
Sf ndinefnd til __ Sovétríkj-
E ma á sl. vori. í stað þess
þpfa bandarísku yfirvöldin
nð bióða þremur stjóm-
r: álaflokkum, þeim sem
s: anda að bandaríska
h - rnáminu á íslandi. að
T-lia „verkalýðsforingia" í
x - fndina. Hafa þeir valið, og
t;- fríður flokkui*inn: Frið-
leifur Fiiðriksson, Eggert
> u’steinsson, Þoi’steinn Pét-
xi-sson og Ragriar Guðleifs-
só.n, Sigurjón Jónsson og
Jón Hjartar!
Engan mun undra þó Al-
þ'rðusa.mband fslands telji
þetta einkennilega máls-
r:eðferð af hálfu hinna
tndarísku verkalýðsvina.
T xrseti sambandsins Hanni-
H Valdimai’sson, tekur al-
%’ ■'■Q af skarið um það mál í
rr:áIgagni þess, er hannskýr
3r frá vinnubrögðunum, og
í- qir þar m.a.: „Er héldur
e>ki nema rétt að pað ber-
i:t til réttra aðila, að alpýðu-
S"mtökin íslenzku telja sér
s :ndan fullan fjandskap
treð pessu leynibrölti öllu
c-a íhaldspukri. Oq pað vilja
þau að öllum sé Ijóst að um-
ned.d sendinefnd er ekki
S"ndinefnd íslenzkra verka-
léðssamtaka, héldur er hún
þ:im með öllu óviðkom-
andi.“
Þess hefur mjög gætt í
&■■■ mskiptum _ Bandaríkj a-
r anna og fslendinga, hve
ö ðugt bandarískum hefur
ixynzt að skilja hugarfar fs-
F ndinga. En sennilega hef-
vr þeim sjaldan mistekizt
jafn eindregiö með ráðstöf-
rri til að efla gengi vina
í.irrna hér á landi.
í registur
Hvað haldið þið, góðir les-
endur, að mörg blöð og tíma-
rit hafi verið gefin út á Is-
landi árið 1952, til dæmis?
37? 65? 81? Nei, enginn ykk-
ar á kollgátuna, og munar
miklu. I lEfnisskrá nýbirtrar
Árbókar Landsbókasafnsins
um árin 1953-1954 eru 230 —
tvö hundruð og þrjátíu —
titlar skráðir undir flokks-
heitinu „050 Tímarit. 070
Blöð,“ eins og þar stendur;
en í Árbók eru að sjálfsögðu
einungis talin j:au rit sem
safninu hafa borizt, og má
gera ráð fyrir að ekki komi
þar öll kurl til grafar í rétt-
an tíma. Árið eftir, 1953, hef-
• Útgáfa og mann-
fjöldi
ur blöðum og tímaritum
fjölgað upp í 233, ef ég hef
reiknað rétt. Það lætur nærri
að hver x650 manna hópur á
íslandi, þar með talin ómálga
börn og blindir öldungar, gæti
keypt sitt sérstaka blað eða
tímarit, án þess að kássast
upp á rit annarra hópa. Og
er ekki ofsögum sagt af
prentiðjunni í þessu landi.
Sjaldan var ríkari ástæða til
að tala um blekbúskap á ís-
landi, þann búskap sem menn
stunda sér til mestrar frægð-
ar og stærstrar háðungar.
Sízt má þó taka þessar töl-#
ur of hátíðlega. Mörg þessaia
blaða og tímarita koma út að-
eins einu sinni á ári, t. d.
_,,ársritin“ öll sem talin era:<s>
Ársrit Garðyrkjufélagsins,
Ársrit Ræktunarfélags Norð-
urlands, o. s. frv. Ýms árs-
ritin eru raunar bækur að
stærð, og mætti skipta hverri
bók í 3-4 sæmileg tímarits-
heffi. Á hinn bóginn verður
að gera ráð fyrir því að blað-
ið (eða tímaritið) Cowboy,
sem þrengir sér inn á milli
gefið út í tilefni hinna árlegu
kosninga til stúdentaráðs. Ár-
ið eftir voru alþingiskosning-
ar; þá hafa frjálslyndir stúd-
entar alveg guggnað á blaði
sinu, eða gefið þvi annað í-
haldssamara heiti; en i stað-
inn hafa Kjamar fengið sér
við hlið Kosningablað Sjálf-
stæðismanna í Þingeyjarsýsl-
um — og kom þó fyrir lítið.
Má af þessu marka hve miklir
möguleikar em til fjölbreyttr-
ar útgáfustarfsemi hér á
landi, þegar menn á annað
borð hafa auga fyrir tæki-
fæmm. Getur manni flogið í
hug að eftir næstu þingkosn-
ingar greini Árbók Lands-
bókasafnsins frá Kosninga-
blaði Sjálfstæðismanna í
Grímsey, eða Jömndi
kosningablaði Framsóknar-
bænda í Hmnamannahreppi.
Það má lesa margt fleira
út úr ofangreindri Efnisslirá.
Útgáfa blaða og tímarita er
fjölbreytt; svo heppilega vill
til að ýmsir helztu ritsnilling-
ar okkar og hugsjónamenn em
framtakssamt fólk sem skapar
• Framboð og eftir-
eftirspurn tækifæra
sér tækifæri ef ekki er nægj-
anlegt íramboð á þeim: árið
1953 ’nófst til dæmis hin
merkilega útgáfa glæ.parita —
og átti ekki einu sinni við
„byrjunarörðugleika að etja“.
Hinsvegar virðast íslenzkir
heimspekingar ekki eins fram-
takssamir um útgáfu hugsana
sinna. Árið 1952 eru undir
titlinum „Heimspeki“ talin
fjögur rit — „Sjá ennfr.:
Bréfaskóli SÍS.: Fmmatriði
sálarfræðinnar, Isl. stefna“,
eins segir í Árbók. Tvö þess-
ara rita em þýdd, og ekki
vitað til að þau hafi valdið
neinum aldahvörfum í andlegu
lífi hér á landi. Fmmsömdu
ritin tvö verða aftur á móti
ekki talin til heimspeki í
venjulegri mei’kingu. Ánnað
er Vandamál karls og konu
eftir Pétur Sigurðsson, og
voru þau mál sízt tekin heim-
spekilegum tökum. Hitt er
Skulu bræður berjast? eftir
Kristin Andrésson, að efni
stjórnmál og frásögn og heyr-
ir ekki undir heimspeki nema
þá eftir stirðlegum flokkun-
arreglum Landsbókasafnsins.
Litlu betur horfir fyrir heim-
speki á Islandi árið eftir. Þá
hefur að vísu komið út eitt
bindi af Sögu mannsandans
eftir Ágúst H. Bjarnason, en
var þó ekki ný bók, heldur
endurskoðuð og eitthvað
brevtt útgáfa gamallar bók-
ar. Viss tegund heimspeki mun
felast í bók Þorsteins á Úlfs-
stöðum: Tunglsgeislar, og hef-
,ur jafnvel stundum verið
nefnd „ísleuzk heimspeki"
framar öllu; hinsvegar sýnast
Friðarhugsjónir og friðar-
stefnur Jóhanns Hannessonar
, ekki auka vemlega veg heim-
spekinnar í heiminum al-
mennt, og ekki einusinni á ís-
landi sérstaklega.
Við flettum Efnisskrá enn
um stund. Eiiih flokkur henn-
ar nefnist Nytsamár listir, og
er um fáskrúðugán garð að
gresja. Árið 1952 stendur eitt
rit undir þessum titli — Fjöl-
rit frá Rannsóknaráði ríkis-
ins. Næsta ár fær nafn flokks-
ins eitt að minna á tilveru
hans. 1 flokknum „Húsagerð-
arlist. Myndlist" ' eru gefnar
út Myndir Gerðar Helgadótt-
ur fyrra árið og auk þess vis-
að til Vaka og Lífs ög listar.
Seinna árið kemur bók Símón-
ar Jóh. Ágústssonar- List og
fegurð, sem vissulega er heim-
spekilegs eðlis ; ennfremur eru
talin Lög og reglur um kirkju-
• Ekki er allt
sem sýnist
garða og bók um Skrúðgarða
eftir Jón Rögnvaldsson. Leik-
húsflokkurinn fær rit um
Leikfélag ísafjarðar fyrra ’ ár-
ið, en seinna árið hefur Reglu-
gerð um Þjóðleikhúsið verið
gefin út. Má segja um þennan
flokk að ekki er allt sem sýn-
ist: það eru taiin upp rit; en
þau eiga til að vera litlu meira
en nafnið tómt.
Það má segja í stuttu máli
að íslenzkir bókalistar em
býsna langir í heild. -En út-
gáfan er fábreytt, og stundum
er titOlinn aðalefni bókar. Við
höfum tækifæri núna þessa
dagana til að bera okkur sam-
an við nágrannaþjóð, þar sem
er danska bókasýningin. Veg-
ur okkar yrði fremur lítill af
þeim samanburði, og mundu
ýmsir skella skuldinni á fá-
menni okkar. En sannleikur-
inn er sá að höfðatalan er «ú
eina stærð sem við getum ekki
leyft okkur að reikna með í
íslenzkum-dæmum. 1».R.
• Blöð sem lifna
og deyja
Bæjarblaðsins og Dagrenning-
ar árið 1952, hafi hvorki orð-
ið mjög útbreitt né heldur
birzt giska oft, enda gengur
ekki hnífurinn milli Bæjar-
blaðsins og Dagremiingar ár-
ið 1953. Ekki hefur þess held-
ur orðið vart að Félagstíðindi
KH hafi skilið eftir sig mikil
spor í blekbúskap — eða and-
legu lífi — þjóðarinnar árið
1952, enda em þau sofnuð
burt næsta ár. I ofannefndri
skrá em talin ýms skólablöð
sem koma út einu sinni á
vetri, í sambandi við árshátíð-
ir; gera má ráð fyrir að blað-
ið Ólympíueldurinn hafi verið
bundið við samnefnt íþrótta-
mót i Helsingfors árið 1952,
og gæti hann þá að vísu ris-
ið úr öskunni næsta ár. Sama
er að segja um blaðið For-
setakjör. Þannig era ýms
þessara rita tímabundin. Ár-
ið 1952 kemur Kosningablað
frjálslyndra stúdenta næst á
eftir Kjörnum, en það var
SKflK
Ritstj.: Guðmundur Arnlaugsson
Ein finnsk skák
Ekki eru finnskar skákir birt-
ar oft hér í dálkunum. Eftir
þeirri lærdómsríku skák að
dæma, er hér fer á eftir, er
það helst til sjaldan. Ýmsir les-
enda munu kannast við Karel
Ojanen, hann er einn sigursæl-
astur finskra skákmanna nú,
og varð skákmeistari Finna á
því móti, sem skákin var
tefld á.
Enskur leikur
Skákþing Finnlands 1955.
K. Ojanen — V. Liflánder
1. c2-c4 Rg8-f6 2. Rbl-c3 g7-g6
3. g2-g3 Bf8-g7 4. Bfl-g2 0-0
5. e2-e4
Svartur ætlar bersýnilega að
stýra inn í alkunn afbrigði
kóngsindverjans, en hvítur er
ekki á því.
5. — e7-eö 6. Rgl-e2 Rb8-c6 7.
0-0 d7-d6 8. f2-f41 Rc6-d4 9.
d2-d3 c7-c5 10. f4-f5!
Þessi leikur felur í sér peðs-
fóm, sem hættulegt er að
þiggja: 10. -gxf5 11. Bg5! og
nú t.d. h6 12. Bxf6 Bxf6 13.
Rxd4 exd4 14. Rd5 Bg7 15.
exf5 og hvítur á miklu betra
tafl. Eða 11. -Da5 12. exf5 Rxf5
(Bxf5, Rxd4 og Hxf5) 13. Hxf5!
Bxf4 14. Dfl.
10. — Rf6-e8 11. g3-g4 g6-g3
Með þessu er framrás peðanna
stöðvuð um sinn, en hvítur hef-
ur eignazt færi á að opna h-
linuna með h2-h4 síðar. Til
greina kom einnig fyrir svart
að leika f7-f6 og búa sig undir
að taka á móti peðunum þeg-
ar þau koma (Rg3, h4 og síðan
g5).
12. Rc3-d5 f7-f6
Hvítur hótaði f5-f6
13. Re2xd4 e5xd4
En hér hefði verið betra að
drepa með c-peðinu eins og
siðar kemur í ljós.
14. b2-b4! Re8-c7 15. Rd5xc7
Dd8xc7 16. b4xc5 d6xc5 17.
h2-hJ! h7-h6 18. e4-e5!
ABCDEFGH
Ætlun hvíts með þessari peðs-
fórn er auðsæ: biskupsskákin
á d5 Úfe: á
h-línuna, sem fyrr eða síðar
opnast, og eru þá allar líkur á
að hann verði þar úti.
18. — Dc7xe5 19; Bg2-d5t Kg8-
h7 20. Ddl f3 g5xh4
En þetta er ekki bezta ' vÖrhin.
Svartur varð áð reyna að halda
í horfinu bg styrkja g5 eftir
föngum. Sém dæmi íné nefna
20. -Bd7 '21. Dh3 Dé7 ■J(hv.
hótaði að drepa tvisvár á g5)
22. Bd2 Hae8 23. Hael Dd8
og svartur 'getur varizt áfram,
þótt staða hatis sé örðug.
21. Bcl-f4 De5-e7 22. Hai-el
De7-d8 23. Hel é2 Hf8-e8 24.
He2-h2 Dd8-e7 25. Hh2xh4
Bc8-d7
25. -De2 kemur fyrir ekki,
hvítur svarar Dh3 og svártur
getur ekki valdað h6.
26. Kgl-f2 Bd7-c6 27. Hfl-hl
Bc6xd5 28. Hh4xh6t! Bg7xh6
29. Hhlxhöt Kh7-g7 30. Hli6-
g6t Kg7-h8
Eini leikurinn, ef Kf7 þá. 31.
Bh6t Kf7 32. Dxd5f.
31. Df3-h31‘ De7-h7 32. Hgfi-h6
Bd5-g8 33. Dli3-h4 He8-f8
Hvítur hótaði máti;
34. g4-g5! Kh8-g7 35. g5-g6!
A B C D E F G H
00
b-
CD
O
*
co
N

Svartur gafst upp.