Þjóðviljinn - 14.09.1955, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 14. september 1955
----------------->
þióeviuiNM
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurnn —
Þinn skerfur
Það er og verður andstæðing-
um a’þýðunnar undrunarefni,
hvernig tekizt hefur og tekst
að leggja fram af ljtlum efnum
fjirmuni til útgáfu á alþýðu-
blöðum. Þær eru ófáar kenning-
arnar, sem afturhaldsblöð hér
á laudi og erlendis hafa haldið
á lofti um duJarfulla fjáröflun
alþýðub’aða fyrr og síðar, og
enn Itemur fyrir að í Morgun-
blaðinu, Frjálsri þjóð og öðrum
-álíka vönduðum málgögnum er
gripið til plötu, sem að vísu er
orðin gatslitin og komin til ár-
anna sinna, en sú plata heitir
rúb’ur og rússagull.
Nú er hinsvegar íslenzkt þjóð-
félág svo lítið og gagnsætt, að
jafnvel þeir sem skrifa um slíkt
. í b’öðin af því að þeir telja það
ti’heyra atvinnu sinni, þekkja
persónulega fleiri eða færra af
þeim alþýðumönnum sem ár eft-
ir á.r hafa lagt fram fé til að
styrkja útgáfu alþýðublaða á
Is’andi. Þeir vita því betur en
þeir skrifa, vita að þetta hefur
ís'.enzk alþýða gert um áratugi
og gerir enn og mun gera meðan
þess er þörf.
Ætla mætti að blaðamenn við
andstæðingablöð alþýðunnar
þrevttust á því að leita lang-
sóttra skýringa á þvi fyrirbæri
að alþýðublöð lifa og stækka.
fíkýringin er alltaf hin sama:
Fórnarlund fólksins fyrir mál-
stað sinn. Skilningur á nauðsyn
blaðakosts í baráttunni.
Þróun Þjóðviljans frá fjög-
■ urra síðna blaði í 12 síðna blað
ber órækt vitni eflingu alþýðu-
málstaðarins og aukins skiln-
ings alþýðufólks á gildi blaðaút-
gáfu. Vegna þess að stuðning-
vr álþýðunnar hefur aldrei
brugðizt Þjóðviljanum hefur
hann getað fært út kvíarnar,
aukið lesmál sitt og orðið fjöl-
foreyttari að efni. Sívaxandi út-
breiðsla blaðsins og vinsældir
hafa það í för með sér að sá
tími nálgast óðum að tekjur
folaðsins hrökkvi fyrir öllum út-
gjöldum þess. Svo er ekki enn og
hefur blaðið því árlega orðið
að efna til sérgtakrar fjáröflun-
ar til að brúa það bil sem enn
er á tekjum og gjöldum. Síðustu
áxin hefur það oftast verið í
happdrættisfonni, og nú er að
hef jast eitt slíkra happdrætta.
Reynslan hefur verið sú að
happdrætti blaðsins hafa orðið
óvenju vinsæl og fjöldi manna
keypt miða í þeim án hugsunar
um annað en venjulegan happ-
drættisvinning. Svo mun enn
verða í happdrættinu sem nú er
að hefjast. En enn sem fyrr er
blaðinu það brýn nauðsyn, að
þeir sem leitað er til með sölu á
miðum bregðist vel og drengi-
lega við þeirri bón. Hver sem
tekur vel við blokk sinni og
skilar fyrir hana peningum, ger-
ir hvorttveggja í senn, þakkar
blaðinu það sem það hefur verið
honum á Undanförnum áratug-
um og leggur fram siim skerf til
þess að Þjóðviljinn geti í fram-
tíðinni orðið betra og öflugra
blað;;‘béittara vopn í sókn og
^Þ&fa-Mehzkrar alþýðu.
Nokkur orð um réttlæfið
í almannatryggingunum
Eftir að Almannatrygging-
arnar voru stofnaðar lentu
Ihald, Framsókn og Alþýðu-
flokkurinn (sem svo kallar
sig) í rifrildi út af því hver
þeirra hefði unnið mest að
þeim og hver ætti mestan
heiður skilið fyrir að koma
þeim á. Alþýðuflokkurinn
taldi siy einan eiga heiðurinn
skilið og Haraldur Guðmunds-
son var sendur í útvarpið með
mikium blæstn og boðaföllum
að útskýra fyrir þjóðinni lög
þessarar ágætu stofnunar.
Hér skal ekkert sagt um það
hver á þann heiður skiiið en
vissulega hefðu tryggingarnai
getað verið til muna meiri
hagsbót fyrir alþýðuna ef
þeim væri ekki stjórnað af
mönnum sem láta sig litlu
skipta. kjör i Iþýðunnar og lög-
in s.if.'in af mönnrm sem
þóknaðist freinur að hafa þau
ranglát en r'ulát eins og eft-
irfarandi dxmi sannar
I s. 1. marzmáhuði varð
ég, sem þessar línur rita, að
hætta vinnu sökum sjúkleika.
Ég fór til Reykjavíkur til
rannsóknar seint í apríl. Eftir
að hafa verið þar í rannsókn
í þrjár vikur fór ég til læknis
þess sem ég var sjúklingur
hjá og bað hann að gefa mér
vottorð og gerði hann það
fúslega. Eg fór með vottorðið
á skrifstofu Almannatrygg-
inganna og hugðist fá mér
aura, því ég var farinn að
verða auralítill þar sem ég
varð að greiða allan kostnað
af rannsókninni (myndatökur
o.fl.) Eftir að hafa svarað
ótal spurningum sem skráðar
voru á skýrslu fékk ég þau
svör að um sjúkrabætur mér
til handa væri ekki að ræða
því ég væri kominn á ellilaun.
Þar hafði ég það. Eg varð að
gera mér að góðu þessi svör,
því maðurinn hafði auðvitað
lög að mæla.
að vinna að framleiðslunni,
Og hver var þá þessi stóri
skammtur sem ég hafði feng-
ið? Þegar búið var að reikna
mér allt til tekna sem lög
mæla fyrir, þar með talin
húsaleiga í eigin húsi og svo
náttúrlega ellistyrkurinn, þá
voru tekjumar 22 þús. kr.
Þetta er sá stóri skammtur
sem ég átti að lifa á þar til
næsta sumar, að tekjur koma
í ijós, eða 3 misseri, ef ég
get ekkert uxmið; þetta er
þá sú upphæð sem stjórnar-
herramir álíta nógu stóra til
að lifa á fyrir tvær mann-
eskjur jafnvel í 3 misseri, því
konu mína hefi ég á framfæri,
hún er tveim árum yngri en
ég og mjög heilsutæp og hef-
ur tvisvar sótt um örorkufoæt-
ur en verið synjað.
Eg var ekki vel ánægður
með þessa útkomu og fór til
sýslumanns (hann hefur ver-
ið mér og mörgum fleiri hjálp-
samur í svona tilfellum). Og
eftir skýrslusendingu og bréf-
sendingu kom loks svar eftir
3 vikur svohljóðandi: Sjáum
ekki ástæðu til að veita hon-
um (það er mér) sjúkrabætur,
hins vegar ætti hann að sækja
um hækkaðan ellistyrk.
Svo mörg voru þau orð. Eg
gat ekki skilið hvemig ég gat
sótt um hækkaðan styrk þar
sem ég hafði engan, svo af
umsókninni varð ekkert, en
sýslumaður fékk það loks í
gegn í símtali að ég fengi
styrk, þ.e. 400 kr. á mánuði,
frá 1. apríl. Þar frá dróst
það sem ég hafði fengið til
fyrsta apríl svo það urðu
kr. 280 sem ég fékk og svo
loforð um áframhaldandi
styrk frá 1. ágúst. Jæja, lítið
er betra en ekki neitt. En á-
reiðanlega hefði ég ekkert
fengið ef ég hefði ekki notið
hjálpar sýslumanns og um-
boðsmanns trygginganna.
Þetta er í annað sinn sem
ég sæki um sjúkrabætur til
trygginganna. Það var 1951
að ég fór til uppskurðar á
Landspítalann (þá búinn að
liggja mánuð heima). Eftir
að hafa legið i þrjár vikur
á spítalanum fór ég á trygg-
ingarnar með skýrslu upp á
vasann og vottorð frá lækni.
Þegar ég kom inn á skrifstof-
una var þar unglingspiltur.
Eftir að hafa lesið skýrslu
mína leit hann brosandi á mig
og sagði: Það verður nú lítið
sem þú færð, því þú hefur
haft svo lítið kaup undan-
faraa 3 mánuði áður en þú
lagðist. Eg svaraði að þetta
hefði mér verið kunnugt, en
lítil þénusta mín stafaði af
því að ég hefði ekki verið
heilbrigður. Jahá, sagði hann,
það er nú ekkert tillit tekið
til þess hér. Ef þú hefðir haft
10 þús. kr. um mánuðinn þá
hefðir þú fengið mikið. Já,
sagði ég, þeir sem hafa samið
þessi lög hafa haft í huga orð
Ritningarinnar: sá sem lítið
hefur, frá honum skal tekið
jafnvel allt sem ihann hefur
og gefið þeim sem meira hef-
ur. — Eg fékk rúmar 2000
kr. í þetta skipti í sjúkrabæt-
ur.
Það er erfitt að hugsa sér
að menn sem telja sig vera
foringja verkalýðsins og vinni
að heill hans og velferð, skuli
hafa staðið að því og e.t.v.
átt mestan þátt í því að semja
þessi ákvæði tryggingarlag-
anna. Maður gæti fremur trú-
að þvi að slíkir menn væru
fjandmenn verkalýðsins. Það
er a.m.k. ekki hægt að sjá að
lagagreinin sem snertir gamla
fólkið sé samin af mönnum
sem bera velvildarhug til þess.
Tryggingarlögin eru áreið-
anlega samin að vel yfirlögðu
ráði. I fyrsta Iagi er aldurs-
stigið of hátt, því allir vita
BER 1*1 MIG, ÞRÁ
Eg verð að játa að ég hafði
ekki kynnt mér lögin nógu
vel og var búinn að gleyma
útskýringu Haralds á þeim.
En mér gat ekki dottið í hug
að lög þessarar merku stofn-
unar væru svona svívirðileg
að þeir sem náð hafa 67 ára
aldri og unnið frá því þeir
voru börn að framleiðslu þjóð-
arinnar bæði á sjó og landi og
oft lagt saman nætur og daga
í þrældómi, gætu ekki fengið
sjúkrabætur ef þeir verða
veikir, af þvi þeir hafa svo-
kallaðan ellistyrk sem er 400
krónur á mánuði á öðru verð-
lagssvæði. Hvílík dásamleg
umhyggja sem valdhafamir
bera fyrir gamla fólkinu!
En sagan er ekki öll sögð
enn. Þegar ég kom heim eftir
mánaðar burtveru fór ég strax
á skrifstofu umboðsmanns
trygginganna til að fá elli-
styrk minn fyrir júní. Þá
sagði hann mér mjög vinsam-
lega að nú væri ekki um neinn
styrk að ræða handa mér þvi
ég hefði verið svo tekjuhár
s.l. ár að þeir hefðu svipt mig
honum.
Þegar ein báran rís er önn-
ur vís. Þá kom nú það. Eg
hafði fengið of stóran skammt
af þvi fé sem greitt er fyrir
Snæbjörn Einarsson á Rauf-
arhöfn, kunnur Ijóðahöfundur
á austanverðu Norðurlandi,
hefur gefið út kvæðabók er
hann nefnir: Ber þú mig, þrá.
Er hér einkum um að ræða
„nokkuð af framleiðslu" höf-
undar eftir 1940, en í eftirmála
greinir hann frá því að ljóð
hans frá árunum 1920—1936
hafi farizt í eldi á Raufarhöfn
síðamefnda árið. Nokkur
þeirra kunni hann þó utanbók-
ar, og eru þrjú þeirra í þessari
bók.
Drjúgur hluti kvæðanna í
Ber þú mig, þrá er helgaður
dánardægrum og tyllidögum
fólks í átthögum höfundar.
Vafalaust hafa þau fallið í
góðan jarðveg er þau voru
flutt: aukið andagt sorgar-
stundar, fjörgað gleði hátíðis-
dags — og er þá vissulega ekki
til einskis kveðið. Hinsvegar
hljóta þau að fara fyrir ofan
garð og neðan hjá okkur, sem
ókunnug erum fólki á þessum
slóðum; skáldskapur þeirra er
of veill til að snerta hjörtu
okkar án aðstoðar, upp á eigin
spýtur. Þessi tækifæriskvæði
eru ort af góðum hug, en þeim
er ekki lagin mikil list, hvorki
um hugmynd, byggingu, kveð-
andi né orðfæri. Sem betur fer
gætir þess þó ekki mjög að
höfundur hafi ætlað þeim ýkja
stóran hlut, og eiga þau úr
þeim mun lægri söðli að detta.
Þó verður ekki sagt að einfald-
leiki láti þessum höfundi vel;
til þess er honum of mikið í
mun að halda fram lærdómum.
Þyngst verður skáldfáki höf-
undar fyrir fæti, þegar til-
þrif hans eiga að verða mest,
,eins og t. d. í kvæðinu Mar-
tröð mannkyns. Þar er talað
um „liáfúsa storð“, „bölvisa ná-
að farið er að sneiða hjá
mönnum til vinnu sem orðnir
eru sextugir, þegar yngri
menn fást. I öðru lagi er upp-
hæð sú sem styrkþegar fá um.
mánuðinn svo lítil að ég fæ
ekki séð að nokkur treysti sér
til að lifa á henni ef hann get-
ur lítið eða ekkert unnið og
á engan að sem getur séð
fyrir honum. Og trúað gæti
ég því að valdhöfunum þættu
það litlir vasaaurar (hverjum
fyrir sig) og tæplega mundu
þeir vera ánægðir með þá
upphæð til framfæris sér þó
ekki væri nema einn mánuð.
1 þriðja lagi fá þeir engar
sjúkrabætur sem náð hafa 67
ára aldri eins og áður segirr
þó fátækir séu. Dásamlegt
réttlæti það! Eg geri ráð fyrir
að afturhaldsmenn muni
reyna að réttlæta þetta með
því að þessi stofnun sé ung
og geti því ekki greitt háan
ellistyrk. Því er til að svarar
Það er með lög Almanna-
trygginganna eins og önnur
lög sem afturhaldið hefur
spillt, það er ekkert tillit tek-
ið til þess hvort maðurinn er
snauður eða stórefnaður. Hví
má ekki hafa stighækkandi
gjöld tíl Almannatrygging-
anna, láta þá borga meira sem
geta það; taka peningana þar
sem þeir eru til? Og hvers
vegna þarf að vera að greiða
velefnuðum foreldrum með
bömum sínum sem vel geta
séð fyrir þeim sjálf? Nei,
það verður ekki hrakið að lög
trygginganna eru mjög rang-
lát. Það leyna sér ekki fingra-
förin, hverjir hafa samið þau.
Það eru mennimir sem arð-
ræna verkalýðinn og sjá sig
eftir hverri krónu sem til
hans rénnur, þó ekki sé hún
frá þeim tekin, því það er
verkalýðurinn sem vinnur fyr-
ir þeim eins og ómögum — já.
mjög þungum — svo þeir geti
lifað praktuglega í óhófi og
svalli. En það fer bráðum að
taka enda. Verkalýðurinn er
nú þegar orðinn arðræningj-
um sínum erfiður í auðvalds-
‘heiminum og á eftir að verða
það betur.
Framhald á 11. síðu.
mennis kennd", „múgandans
nákennd“ og að “frelsisins
menningarleit" snúist ,.um
vopnaðan frið og friðhelgan
vopnaburð“; sýnist það freinur
skillítill skáldskapur. Þá er
miklu viðfeldnara að lesa
Lóur að hausti, eða litla kvæð-
ið um Shirley Temple. Og
það eru glampar í ljóðinu
Þú komst og hvarfst, Litla
stúlkan og vorið, Æskudraum-
ur.
Þess verður allvíða vart að
höfundur dái upphafið tungu-
tak; hann er eflaust lesinn
í góðum ljóðbókmenntum, og
er málfar hans stundum þrek-
mikið. Þess gætir þó um of að
háttur kvæðis verði honum.
hurðarás um öxl; fyrir vikið
kemst hann lakar að orði en
maður trúir honum til að
kunna. Þá er röng stuðlasetn-
ing mjög áberandi: Sem far-
andsveinn ég reika um forna
slóð; Á brekkuhalli, þar sem
bærinn stóð; Þótt gróið haff
yfir gömul spor; Því hér var
fyrsta landnám hjarta míns; —*
öll dæmin tekin úr einu kvæði.
Þá er ofstuðlun að . sarfia
skapi tíð. Það er réttmætt að
kunna illa slíkum ’göllum. B.B.